آغاز گفت‌وگوهای دوجانبه بین تهران و ریاض

پایگاه بصیرت

پایگاه بصیرت: حسن قشقاوی معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه روز یکشنبه در برنامه «من طهران» شبکه خبری العالم، دیدار ظریف وزیر امور خارجه ایران و عادل الجبیر همتای سعودی وی را خوب توصیف کرد و گفت: در کنار ملاقات هایی که سفیر جمهوری اسلامی ایران در ریاض با برخی از مقامات عربستان در وزارت خارجه یا غیره داشت، می توان گفت که سطحی از گفت وگوها بین ایران و عربستان درباره روابط دوجانبه و برخی از مسائل منطقه ای آغاز شده است.

 

وی درباره سطح روابط دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی و سفیر این کشور، گفت: سفیری از سوی عربستان معرفی شده است که روند کارش در داخل کشور در حال بررسی است.

 

قشقاوی با اشاره به دیدار وزیر امور خارجه ایران با همتای سعودی وی و نیز دیدار سفیر ایران با برخی از مقامات عربستانی در ریاض، ابراز امیدواری کرد که حاصل این دیدارها و گفتگوها و ادامه آن، زمینه را برای تعامل بیشتر بین ایران و عربستان فراهم کند.

 

 

وی گفت که روابط ایران و عربستان قطع نیست، و سفارت های دو کشور در طرف مقابل فعال است و حتی در حادثه تلخی مانند فاجعه منا دیدارهایی وجود داشته است، اما امیدوارم که در تداوم این گونه رایزنی ها، تعامل بیشتر از گذشته صورت گیرد.

 

 

معاون کنسولی وزارت خارجه درپاسخ به این سؤال که آیا ایران در نظر دارد که در سال آینده در قضیه اعزام حجاج بیت الله الحرام به عربستان بازنگری کند یا خیر، گفت: طبیعی است که انجام حج واجب به عنوان حکم شرعی را نمی توان نادیده گرفت، چه از طرف ما به عنوان فرستنده حجاج و چه از طرف عربستان که میزبان حجاج است و نظر فقهی علمای عامه و امامیه این است که حج امر واجبی است و کسانی که مستطیع هستند باید زمینه حضور آنان فراهم شود، تا الان تصمیمی درباره حضور یا عدم حضور حجاج ایرانی در حج چه از سوی ایران یا طرف مقابل گرفته نشده است؛ اما واقعیت این است که نمی توان از کنار حادثه تلخی مانند منا گذشت.

 

قشقاوی تأکید کرد: حالا این حادثه به هر علتی روی داده باشد، اعم از قصور یا تقصیر ماموران یا اطاله در انجام وظیفه افراد مسؤول،  واقعیت این است که جان های بسیار ارزشمندی در لباس احرام و در سرزمینی که در همه جای قرآن از آن به عنوان «بلد امن» نام برده شده است، چه از ایرانی ها و چه از غیر ایرانی های مسلمان گرفته شد؛ طبعاً وقتی یک حادثه عادی در مکانی روی می دهد، آن کشور باید تلاش کند تا آن حادثه دیگر تکرار نشود و عربستان باید برای برگزاری بهتر مراسم در سال آینده همکاری کند و ما هم برای هر نوع کمک و همکاری اعلام آمادگی کرده ایم تا جان انسان های پاک گرفته نشود.

 

قشقاوی تأکید کرد: خانواده های این عزیزان داغدار هستند و همه این ها ایجاب می کند که فکر اساسی شود تا این گونه حوادث تلخ اتفاق نیفتد و حج آمنی برای همه کشورهای جهان برگزار شود.

 

معاون وزیر خارجه اظهار داشت: من فکر می کنم که این یک انتظار بسیار معقول و منطقی و قابل قبول و اخلاقی است، ضمن اینکه حکم دینی است، که ما باید بستر امن در بلد امن برای حجاج فراهم کنیم و تردیدی در اجرای این حکم نیست؛ طبیعی است که ما و عربستان به عنوان مسلمان، باید فکر اساسی دراین زمینه داشته باشیم.

 

قشقاوی درپاسخ به سؤالی درباره  آخرین آمار حجاج ایرانی که در فاجعه منا جان باختند یا مفقود شده اند، گفت: حدود 460 نفر مجموع کشته ها بود. از مفقودان نیز شصت – هفتاد نفر باید تعیین تکلیف شده باشند. آنهایی که کاملا وضعشان مبهم است شاید 13 یا چهارده نفر باشند.

 

 

وی افزود: خوشبختانه طبق روندی که شروع شده بعد از جریان مرحوم رکن آبادی، خانواده ها می روند و از نزدیک دی ان ان های طرف سعودی و DNA هایی که ما از بستگان متوفی می دهیم، با هم تطبیق می شود. این زمینه خیلی خوبی را فراهم کرده است که کشف پیکرهای مطهر این عزیزان بهتر صورت می گیرد.

 

 

معاون کنسولی وزارت خارجه تأکید کرد: البته، برنامه ما این است که با مساعدت دولت عربستان خانواده ها بتوانند از نزدیک بروند تا هم شواهدی را که هست ببینند و هم اینکه بحث دی ان ای به لحاظ تکنیکی و پزشکی و تطابق فنی و پزشکی DNA های ایرانی و سعودی پیشرفت حاصل شود. بنابراین، ما خوشبین هستیم که به امید خدای بزرگ بقیه هم وضعیتشان روشن شود.

 

قشقاوی درباره نحوه چگونگی تطبیق دی ان ای گفت: مشکل اینجا است که شماری از این افراد در آنجا دفن شده اند، و نبش قبر و مسائل دیگر منوط به این است که انطباق دی ان ای کامل صورت گیرد. هر چقدر که این از نظر زمانی پیشرفت کند، شناسایی مفقودین هم با سهولت بیشتری صورت می گیرد.

 

قشقاوی درخصوص اقدامات وزارت امور خارجه برای پیگیری موضوع مفقودان و تشکیل کمیته حقیقت یاب درباره عوامل این فاجعه و پیگیری در سطح بین المللی، گفت: وضعیت مفقودان که بحث فنی و پزشکی است که در واقع در سفری که بنده و وزیر محترم بهداشت داشتیم، توافقی با شورای حج عربستان صورت گرفت، و مذاکراتی که آقای هاشمی با همتای سعودی داشت، آن توافق در حال عملی شدن است، و تا الان هم بخشی از آن عمل شده و طرف سعودی در اجرای آنچه درباره آن توافق صورت گرفته همکاری داشت. این مربوط است به موضوع اول و امیدواریم که بقیه مفقودان هم بر اساس همان توافق و تبادل اطلاعات دی ان ای صورت گیرد و همکاری ادامه یابد.

 

 

معاون وزیر خارجه درباره کمیته حقیقت یاب گفت: ما یادداشت رسمی به عربستان داده ایم و در آن اعلام آمادگی کرده ایم که با عربستان و یا سایر کشورهایی که جان باخته دارند، در کمیته ای تحت عنوان حقیقت یاب حضور داشته باشیم.

 

وی افزود: این یادداشت را ما بعد از ملاقات با شورای حج عربستان مطرح کردیم و در آنجا این بحث را مطرح کردیم، اما چون پاسخی دریافت نکردیم، یادداشت رسمی دادیم.

 

 

قشقاوی خاطرنشان کرد: حرف ما با دولت سعودی این است که مانند حادثه اول یعنی حادثه جرثقیل که کمیته ای را تشکیل و موضوع را بررسی و شرکت متخلف را اعلام کردند و حتی اعلام غرامت کردند، اقدام کنند. اما متاسفانه علی رغم اینکه در همان جلسه به ما گفته شد که به امر ملک سلمان و بعدا در خبرها آمده است به امر محمد بن نایف بناست درباره حادثه دوم که حادثه منا بود بررسی شود، اما ما این سرعت عمل را تاکنون از دولت سعودی ندیده ایم.

 

وی اظهار داشت: حجم کشته شدگان در حادثه جرثقیل خیلی کمتر بود، اما به نظرم در آنجا خوب عمل شد و زود هم عمل کردند؛ یعنی بلافاصله گفتند شرکت مقصر است و اعلام مقصر کردند و نحوه اعلام دیه و غرامت را نیز اعلام کردند، اما درباره منا تا الان که نزدیک به سه ماه است می گذرد ، هنوز هیچ خبری نیست در حالی که حجم این فاجعه خیلی گسترده تر از حادثه سقوط جرثقیل بود.

 

 

قشقاوی تأکید کرد: ما، کشورها  و خانواده ها منتظر نتیجه همان تحقیقاتی هستیم که خودشان اعلام کردند به دستور ملک سلمان تشکیل شده است. اولا یک آمار دقیق تری ارائه شود چون آمارها واقعا متناقض است، حتی از کشورهای مختلف. دوم اینکه ماموری یا شرکت و یا هر کسی که متولی بود و خطا کرده و تقصیر داشته است، اعلام شود. سوم اینکه بالاخره، مبلغی را به خانواده جانباختگان بپردازند و حالا ما حتی روی شکلش هم حرف یا واژه خاصی نداریم و اینکه بگوییم غرامت، دیه یا هر عنوان دیگری که قانون آنجاست، اما آنچه مهم است این است که خسارت و آسیب دیدگان بالاخره باید مبلغی دریافت کنند.

 

قشقاوی در پاسخ به این سؤال که آیا به لحاظ قانونی ممکن است عربستان سعودی مسؤولیت این حادثه را بپذیرد و غرامت به خانواده های قربانیان بدهد، اظهار داشت: ما الان خبر دقیقی نداریم، اما در حد شایعات از برخی رسانه ها است که برخی از کشورها شروع کرده اند. من نمی خواهم اسم کشوری را ببرم، اما به بعضی از جانباختگان مبالغی داده شد و عنوانش را هم نمی دانم ولی درباره کشته شدگان ایرانی چنین کاری صورت نگرفته است. ما از آقای صادقی سفیرمان در ریاض خواستیم این موضوع راهم در کنار موضوع های دیگر با طرف سعودی مطرح کند. دو سه شب قبل من با وی صحبت کردم. اولا درباره چیزی که اکنون در خبرها یا شایعات است، سوال کند و بپرسد که آیا درباره اقدام آنها درخصوص برخی از کشورها درست است یا غلط و اگر چنین چیزی هست، طبعا چنین چیزی هم درباره ایران اجرا شود، مخصوصا تعداد کشته شدگان ما در بین کشورهای دیگر جزو ردیف های بالا است.

 

وی در پاسخ به این سؤال که آیا از نظر قانونی پرداخت دیه مسئولیت عربستان است، گفت: هر کشوری قانون خودش را دارد، اما بنا شده است که هم مستشاران حقوقی را دعوت کنیم. ما به سفیران خود اعلام کرده ایم که با حقوقدان ها در کشورهای دیگر مانند حقوقدان های خوب در مصر، تونس یا کشورهای حوزه خلیج فارس که با قوانین و مقررات سعودی آشنایی دارند صحبت کنند و نظر حقوقدان ها و وکلای بین المللی را در این باره جویا شوند. ما هم می گوییم که بر اساس قانون خودشان عمل شود. این در بحث دوجانبه مطرح است.

 

 

قشقاوی در پاسخ به این سؤال که اگر این روند ادامه داشته باشد و عربستان همکاری نکند، ایران چه اقدامی انجام خواهد داد، و آیا به دادگاه های بین المللی یا سازمان ملل متوسل خواهد شد، گفت: معمولا جلساتی با حقوقدان ها داشتیم و از آنها با حضور دادستان محترم کشور پرسیدیم که راه چیست. یک نظر این است که ممکن است به نهادهای بین المللی مانند شورای امنیت، مجمع عمومی سازمان ملل یا شورای حقوق بشر ارجاع داده شود، اما واقعیت این است چنین چیزی مقداری جنبه سیاسی دارد؛ یعنی رای کافی که کشورها برای این ارجاع بدهند. مثلا، چیزی که درباره مرحوم رفیق حریری در لبنان شکل گرفت که بعد از ترور کمیته حقیقت یاب توسط سازمان ملل تشکیل شد یا آنچه بعد از جنگ بوسنی شکل گرفت یا موارد دیگر.

 

وی افزود: این مستلزم رای بالا در سطح بین المللی است و اگر همکاری و تعامل عرصه بین المللی و سطح کشورها مخصوصا قدرت ها بزرگ نباشد، عملا این کار به نتیجه نمی رسد.

 

قشقاوی در ادامه گفت: راه دوم این است که با رضایت طرفین، ما و عربستان سعودی، مسئله را به دادگاه بین المللی کیفری و لاهه که دو نهاد و مرجع بین المللی قضایی است ارجاع بدهیم و در این خصوص هم باید گفت که هم ما و هم عربستان همه کنوانسیون های این دو نهاد بین المللی را نپذیرفته ایم و علاوه بر اینکه باید تراضی (رضایت دو طرف) حاصل شود و این موردی است که یک کشور نمی تواند (اقدام کند.) و غیر از مورد اول که گفتم بین المللی است و در آن یک نهاد بین المللی ارجاع می دهد. راه دوم، راه تراضی و تعامل دو طرف است که در حال انجام حالت تطبیقی قانون عربستان و قانون ایران هستیم.

 

معاون وزیر خارجه گفت: راه سوم اقامه دعوی در محاکم عربستان است. در این باره هم باید وکلاء بگویند که چگونه ممکن است، آیا به صورت مدنی یا کیفری صورت می گیرد؟ این نیاز به تسلط به قوانین عربستان است تا ما بتوانیم از آن طریق عمل کنیم. یک نظر دیگر این است که دولت عربستان تا چه مقدار حاضر است با محاکم داخلی خودشان در این زمینه همکاری کند یا اصلا محاکم داخلی چه مقدار از سیطره و قدرت دولت سعودی استقلال دارند.

 

قشقاوی تأکید کرد: راه چهارم این است که در محاکم داخلی ما اقامه دعوی شود، کما اینکه شعبی هم در نظر گرفته شده و کار شروع شده و مستنداتی جمع آوری شده است. اما سؤال حقوقی این است که چنانچه ما در داخل به چنین نتایجی برسیم، تنفیذ و اجرای این احکام به چه شکلی خواهد بود؟ آیا احکام صادره از دادگاه های خود را می توانیم نزد دولت سعودی اعمال کنیم.

 

 

وی درپاسخ به سوالی درباره زیارت میلیون ها زائر از ایران و از کشورهای دیگر از مرقد امام حسین (ع) درکربلای معلا به مناسبت اربعین حسینی و مقایسه آن با مراسم حج امسال گفت: در مقام این دو مراسم نیستم ، زیرا ابعاد مراسمی مانند اربعین با حج متفاوت است، اما امنیتی که برای زائران امام حسین(ع) وجود داشت، به این معنا نبود که بدخواهی و جریان های تکفیری و تروریستی نباشد، یا نخواسته باشند مشکلی ایجاد کنند؛ نه در مسیر بلکه درجاهای دیگر وجود داشت، برخی از مشکلات کوچک در بغداد یا جاهای دیگر وجود داشته است اما دو ملت بزرگ و متمدن ایران و عراق با اشتراکات عظیم تمدنی ، دینی و فرهنگی و اصولاً در مراسم تشخیص میزبان و مهمان سخت است و دراین مواکب، هم عراقی ها میزبانی کردند و هم ایرانی ها تلاش کردند.

 

وی افزود: دوم اراده جدی دو دولت ، تامین و تضمین امنیت بود و هیاتی از ایران به ریاست معاون وزیر کشور قبل از اربعین به بغداد سفر کرد و تماس های تلفنی مستمر میان دکتر رحمانی فضلی با همتای عراقی ایشان بود.

 

قشقاوی اظهار داشت: علیرغم اینکه امسال برخلاف سال گذشته روادید لغو نشد، و طبعاً این مستلزم وقفه در صدور ویزا می شد، اما با ابتکار دولت عراق ، 66 نیروی جدید و تازه نفس در گروه های شش نفره، یازده دفتر جدید را برای صدور ایجاد کردند و این ابتکارات با ارزش جای تشکر دارد و من به معاون وزیر خارجه و رئیس کمیته سیاسی و کنسولی ستاد اربعین از دولت و ملت عراق تشکر می کنم که شرط همسایگی و مهمان نوازی را به جا آوردند.

 

وی گفت: دولت عراق به عنوان مسئول تامین امنیت زائران در داخل خاک عراق، به خوبی از عهده این وظیفه برآمدند و ایران آماده است حتی از الان برای اربعین سال آینده همکاری کند.

 

قشقاوی بر آمادگی کامل ایران برای لغو کامل ویزا با عراق تاکید کرد و اظهار داشت: پارسال قبل از اربعین مذاکرات کنسولی من شخصا داشتم و به صراحت نظر ایران را برای لغو کامل ویزا اعلام کردم و پارسال گشایش بهتری شد و  برای گذرنامه سیاسی و خدمت لغو ویزا شد و اکنون در مرحله لغو ویزا برای دارندگان گذرنامه سیاسی و خدمت هستیم و این تصمیم برای شهروندان عادی نیز دردست بررسی است.

 

 

قشقاوی خاطرنشان کرد: دولت جمهوری اسلامی ایران آمادگی لغو کامل ویزا با دولت عراق را دارد و هر لحظه که برادران ما در عراق پاسخ دهند، جمهوری اسلامی ایران به صورت متقابل حاضر به لغو ویزا است و این سیاست کنسولی دولت است که ایران بر اساس آن آماده همکاری با همه کشورها ، برای لغو ویزا به شرط عمل متقابل است.

 

وی افزود: طرف عراقی اعلام کرده است که در حال بررسی است و ما منتظریم که نتیجه این بررسی مثبت باشد و اگر لغو کنند، ما هم لغو خواهیم کرد.

 

 

معاون وزیر خارجه گفت: مایلیم همین محبتی که برادران عراقی در اربعین با ما داشتند؛ ما هم در 28 صفر جبران کنیم. اگر آن عزیزان لغو ویزا کنند، ما هم آمادگی لغو ویزا داریم.

 

وی در پاسخ به این سوال که اقدامات غیرقانونی برخی زوار ایرانی و ورود بدون ویزا به عراق را چگونه تفسیر می کنید و ایران در قبال آن چگونه عمل خواهد کرد؟ گفت: ما تاکنون هیچ گزارشی رسمی از تعدادشان دریافت نکردیم اما موضع رسمی و قانونی دولت های ایران و عراق به وضوح روشن است.در ایران در عالیترین سطح یعنی مقام معظم رهبری موضع گیری شد و از همه زائران خواستند و فرمودند که به نظرات دولت درباره مکانیزم خروج - یعنی دریافت گذرنامه معتبر و ویزا- عمل کنند.

 

قشقاوی افزود: رهبر معظم انقلاب اسلامی با تاکید فرمودند که حتما عمل کنید. شبکه العالم نیز بارها در زیرنویسهای خود از قول بنده و دیگر مقامات اعلام کرد که دریافت ویزا ضروری و حتمی است .

 

وی تصریح کرد: من نمی دانم در یکی از مرزها چه اتفاقی افتاد و تا الان نیز گزارش رسمی دریافت نکردم، ولی اینجا دو مامور وجود دارد یک مامور ایرانی که این سوی پایانه مرزی است که خروج از ایران صورت می گیرد و یک مامور عراقی که آن سوی پایانه است. من فکر می کنم - اگر صادقانه، بدون تعارف و غیر سیاسی بخواهیم سخن بگوییم- واقعیت این است که ماهیت این پیاده روی و زیارت زوار و بالاخره احترامی که هر دو سوی (ایران و عراق) معمولا به زوار امام حسین علیه السلام دارند، احتمالا منجر به این شده که بعضا موردی پیش آمده و اعمال قانون قطعی صورت نگرفته باشد.

 

وی افزود: من یادم می آید که این بحث ها بارها مطرح بود. اگر فردی  قانون شکنی کند آیا می شود پلیس برخورد خشونت آمیزی داشته باشد و آیا عوارض اخلاقی ندارد؟ به نظر من، این ملاحظه مامورین دو سوی مرز بود که احتمالا آنگونه که بایسته و دستور قانون بود، اعمال قانون نکردند، هیچ دلیل درگیری نداشت و حتی اگر برادران عراقی بعضا با تسامح برخورد کردند، به این خاطر بوده است.

 

قشقاوی درعین حال گفت: اما من فکر می کنم که اگر چنانچه سیستم ویزا لغو نشود، در درجه اول خود مامورین ما باید فکری کنند که (این امر) تکرار نشود. به نظر من، یک چاره اندیشی این است که از شهرهای دورتر اجازه حضور و ازدحام در پایانه ها داده نشود که در مرز چزابه و شلمچه شاهد آن بودیم، اما در مهران اینگونه نبود زیرا جمعیت مهران هم بیشتر بود و علیرغم تلاشی بسیار خوبی که مسئولان استان ایلام مخصوصا پلیس استان داشتند و من شاهد آن بودم، اما ازدحام خیلی زیاد بود و همچنین ممکن است که زیر ساخت استان قوی نباشد، ولی در چزابه و شلمچه از یازده کیلومتر مانده به پایانه امکان حضور وجود نداشت.

 

وی افزود: در مهران هم این سختگیری ها وجود داشت اما گاهی متاسفانه این شایعه ها در شبکه های مجازی رواج می یافت که درست نبود. واقعا ما به عنوان موضع رسمی، همواره از طریق رسانه ها و حتی گاهی شبانه روزی از زوار خواهش می کردیم که ویزا دریافت کنند.

 

معاون وزیر خارجه تصریح کرد: به نظر من، اگر سال آینده دریافت ویزا لغو شد؛ خوب خواهد بود اما اگر لغو نشد، بالاخره باید به گونه ای  از کیلومترها قبل از (رسیدن به) پایانه فکری کرد چون وقتی که لب مرز ازدحام می شود و افراد نزدیک دروازه قرار می گیرند، احساس احترامی که ما و هم طرف عراقی به زائران امام حسین علیه السلام داریم و انگیزه های عاشقانه ای که در زائران هست، مانع از برخورد خشونت آمیز می شود. شاید یک مقدار برخورد ترحم آمیز زمینه ای را فراهم کند که برخی قانون شکنی کنند. اما ما اینجوری فکر می کنیم، اگر زیارت حضرت سیدالشهدا علیه السلام مستحب است، احترام به قوانین دو دولت ایران و عراق واجب است و همواره تاکید داریم که این مقدم بر آن است. کسی که ویزا ندارد نباید برود زیرا هیچ توجیهی وجود ندارد، و این عبور غیرمجاز بوده، و به لحاظ دولت عراق خلاف قانون است.