آنکارا در معرض تهدید داعش

پایگاه بصیرت / محمدعلی دستمالی

 انفجار بمب در استانبول، کلان شهر 14 میلیون نفری ترکیه، جان ده نفر را گرفت که 9 نفر از آنان گردشگران آلمانی بودند. البته استانبول طی هفته های اخیر، به طور مداوم شاهد اتفاقات دیگری نظیر به آتش کشیدن خودروهای مردم و اتوبوس های دولتی از سوی هواداران پ.ک.ک نیز بوده اما حمله تروریستی انتحاری دیروز، به یکباره در صدر اخبار رسانه های جهان قرار گرفت. احمد داوداوغلو نخست وزیر ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که عامل این حمله تروریستی، وابسته به گروه تکفیری داعش بوده است. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز در تماس تلفنی با آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، کشته شدن توریست های آلمانی را به او تسلیت گفت. در ارزیابی میزان اهمیت سیاسی و امنیتی حمله مزبور می توان به چند نکته مهم اشاره کرد:

1- حمله تروریستی در شهر بزرگ استانبول، به معنی تهدید امنیت مهم ترین شهر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ترکیه و حمله به صنعت گردشگری این کشور است. در صورتی که این اقدام به شکل زنجیره ای تکرار شود و در دیگر مراکز توریستی همچون آنتالیا نیز شاهد چنین حملاتی باشیم، در آن صورت، اقتصاد ترکیه بیش از پیش در تنگنا قرار خواهد گرفت.

2- گردشگران آلمانی به شکل تصادفی آماج این حمله انتحاری نبوده اند و داعش با این اقدام در واقع به دنبال آن است تا در خاک ترکیه به آلمان پیام بدهد. چرا که در روزهای اخیر، شاهد حضور جدی و نمایان آلمان در جبهه مبارزه با داعش بوده ایم.

3- داعش حملات تروریستی خود در خاک ترکیه را از دو شهر کردنشین دیاربکر و سوروچ (پرسوس) آغاز کرد و سپس به آنکارا و بالاخره به استانبول رسید، اما نکته مهمی که در این چهار حمله تروریستی وجود دارد این است که داعشی ها، هنوز هم در حملات خود، ترک ها را مورد حمله قرار نداده اند. در سه حمله نخست کردها و دانشجویان و فعالان سیاسی – رسانه ای طرفدار پ.ک.ک و در حمله چهارم، گردشگران آلمانی قربانی اقدامات تروریستی شدند و یکی از پیام های ضمنی این حمله، این است که داعش هنوز هم به ترکیه هشدار می دهد و با انجام چنین حملاتی به دنبال صدور پیام تهدید آمیز یک حمله بزرگ است و شاید اگر قرار باشد این گروه تکفیری باز هم در ترکیه دست به حمله بزند، در رویداد پنجم شهروندان ترک ترکیه قربانی شوند. به عبارتی روشن تر، داعش هنوز هم در مواجهه با ترکیه، به نقطه اوج خصومت نرسیده است.

4- حمله تروریستی در استانبول، نشان دهنده این واقعیت است که ترکیه به شدت و به راحتی در معرض اقدامات تروریستی داعش قرار دارد و با توجه به طول نهصد کیلومتری مرز ترکیه و سوریه، احتمال تکرار چنین اقداماتی در ترکیه، دور از ذهن نیست. این مساله، اثبات کننده این واقعیت است که باید درک روشنی از ترس و دغدغه امنیتی مسئولان ترکیه در قبال موجودیت داعش داشته باشیم و طبیعی است که ترکیه در برابر داعش دست به عصا حرکت کند. اگر چه ترکیه در ائتلاف با آمریکا، اروپا، عربستان و دیگر کشورهای عربی، در صف مبارزه با داعش قرار گرفته اما نمی توان انتظار داشت که اقدامات ترکیه علیه این گروه تکفیری، به شکل سریع، کوبنده و قاطعانه باشد؛ زیرا آنکارا ناچار است در محاسبات نظامی و امنیتی خود، واکنش های داعش در داخل خاک ترکیه را در نظر بگیرد.

حضور نظامی روسیه در سوریه و به دنبال آن، سرنگونی هواپیمای روسیه به دست نیروی هوایی ترکیه، موجب آن شد که تحولات سریعی در موازنات سوریه به وجود بیاید. روسیه در واکنش به این اقدام آنکارا، اقدامات مهمی انجام داد که عبارت بودند از تحریم اقتصادی ترکیه و اعمال فشار اقتصادی در حوزه های انرژی، اخراج کارگران و مدیران شرکت های ترکیه ای و همچنین قدم برداشتن برای لغو قرارداد ساخت نیروگاه هسته ای در ترکیه، حمله به مواضع گروه های ترکمان در شمال سوریه و همچنین مورد هدف قرار دادن برخی از فرماندهان مهم گروه های ضد بشار اسد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از حمایت های ترکیه برخوردار بودند. بنابراین منافع ترکیه و سرمایه گذاری های سیاسی این کشور در آینده سوریه به شکل جدی مورد تهدید قرار گرفته و از این گذشته، اقتصاد ترکیه نیز در شرایط دشوارتر و ناامن تری قرار گرفته است. به موازات تنش در برابر روسیه، عراق و سوریه، ترکیه در داخل نیز با مشکل بزرگ درگیری با پ.ک.ک دست و پنجه نرم می کند و پ.ک.ک در چند شهر کردنشین نظیر سور، نسیبین و جیزره، جنگ را به داخل شهرها کشانده است.

جنگ با پ.ک.ک هزینه های سنگینی بر دست ترکیه گذاشته است. بر اساس آمارهای رسمی اعلام شده توسط مقامات نظامی و امنیتی ترکیه، در بمباران هوایی مواضع پ.ک.ک در مرز ترکیه و همچنین در عمق خاک اقلیم کردستان عراق، بیش از دو هزار نفر از افراد پ.ک.ک کشته شده اند و در درگیری های شهری چند هفته اخیر نیز در پنج شهرستان کردنشین، حدود پانصد نفر از اعضای شاخه نظامی و نوجوانان هوادار مسلح پ.ک.ک کشته شده اند و این تلفات سنگین، موجب آن می شود که از لحاظ اجتماعی، زمینه برای تداوم ناامنی در مناطق کردنشین، هموار بماند و علاوه بر این، زمینه برای درگیری های قومی در دو قطب کُردی و ترکی در برخی مناطق نیز وجود دارد. آن گونه که پیداست، فعلا راهی برای آغاز مجدد مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک وجود ندارد و اوجالان، شورای رهبری پ.ک.ک و نیز مهم ترین نهاد اقماری آنها یعنی حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) همچون گذشته مورد خطاب سرویس اطلاعاتی میت و سران دولت قرار نمی گیرند و احتمالا در سال 2016 درگیری ها باز هم ادامه پیدا خواهد کرد.

داعش با اقدامات خود نشان داد که در ترکیه دارای شاخه های پنهان فراوانی است. علاوه بر این که بسیاری از اعضای داعش در پوشش آوارگان از داخل سوریه به ترکیه آمده اند، برخی از جوانان ترکیه ای نیز به داعش پیوسته اند و حضور آنها در خانه های تیمی پنهان در اغلب استان های ترکیه، می تواند زمینه ساز حملات تروریستی و ناامنی در ترکیه باشد. با در نظر گرفتن موارد بالا می توان گفت ترکیه در سال 2016 در حوزه امنیتی، با چالش ها و مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می کند و در صورتی که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه راهی برای توافق با پ.ک.ک و نیز راهی برای مصون ماندن و پایین آوردن هزینه ها در برابر داعش پیدا نکند، دولت داوداوغلو با مشکلات بزرگی روبه رو خواهد شد.