یکی از اوصاف ماه رمضان که در برخی از روایات و ادعیه بدان تصریح و به گونه‌ای برای این ماه علم شده است؛ صفت مبارک می‌باشد و این نوشتار بر آن است تا اندکی معنای این صفت را تبیین کند.
گروه فرهنگی/ هر
گاه پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام پدیده یا مسئله‌ای را دارای اهمیت
دانسته و بر تکریم و تجلیل آن تاکید فراوان می‌دارند؛ آن موضوع حقیقتا و
واقعا دارای جایگاه والایی است؛ چرا که این بزرگواران اهل اغراق و
بزرگنمایی نیستند و دائما درصدد بیان حقایق و انتقال آنها به جامعه بشری
هستند.
«رمضان» و ماه صیام از جمله مواردی است که در آیات و روایات
اهتمام بسیاری بدان شده است. از میان ماه‌های دوازده گانه سال تنها نام
رمضان در کتاب خدا ذکر شده است.(بقره: 185) و احادیث در فضیلت شهر الله
الاکبر از حد شمارش فزون است.
در
اهمیت این ماه که آن را ضیافت الله نیز می‌نامند(هُوَشَهْرُ دُعِیتُمْ
فِیهِ إِلَى ضِیَافَةِ اللَهِ) همین بس که در پاره‌ای از روایات، رجب و
شعبان -که خود دارای جایگاه رفیعی هستند- مقدمه و زمینه‌ساز رمضان معرفی
شده‌اند و سیره علما و عرفا همواره چنین بوده است که برای ورود به مهمانی
خدا از 2 ماه قبل تدارک می‌دیده‌اند.
عارف بزرگ معاصر امام خمینی(ره)
در این باره بیان می‌دارد: «این ادعیه در ماه مبارک رجب و خصوصا در ماه
مبارک شعبان اینها مقدمه و آرایشی است که انسان به حسب قلب خودش می‌کند؛
برای اینکه مهیا بشود برود مهمانی؛ مهمانی خدا».(صحیفه امام13: 30-33) و
نیز امام خامنه‌ای(مدظله) عقیده دارند: «اگر انسان مسلمان... در ماه رجب و
سپس ماه شعبان، رابطه‌ی خود را با خدای متعال روان و نزدیک‌تر کند؛ با
آمادگی به ماه رمضان می‌رسد. آنگاه ماه رمضان ضیافت الهی می‌شود. انسان
باید آماده شود و سپس وارد ضیافت گردد. «شست و شویی کن و آنگه به خرابات
خرام» انسان باید این شست و شو را در ماه رجب و شعبان بکند تا بتواند در
ماه رمضان بر سر سفره الهی وارد شود و از آن سفره متنعم گردد.( 04/07/1380)
یکی
از اوصاف ماه رمضان که در برخی از روایات و ادعیه بدان تصریح و به گونه‌ای
برای این ماه علم شده است؛ صفت مبارک می‌باشد و این نوشتار بر آن است تا
اندکی معنای این صفت را تبیین کند.
مبارک
از برکت گرفته شده است و علمای لغت، واژه برکت را به فزونی و رشد همراه با
ثبات و دوام معنی کرده‌اند. راغب می‌نویسد: به آنچه که خیر و فایده الهی
در آن ثبوت و استقرار داشته باشد؛ مبارک گفته می‌شود. علامه طباطبایی نیز
در تفسیر آیه اول سوره دخان و معنی لیله مبارکه بیان می‌دارد: «منظور از
مبارک بودن آن شب این است که ظرفیت خیر کثیری را داشت؛ چون برکت به معنای
خیر کثیر است و قرآن خیر کثیری است که در آن شب نازل گشت.» (ترجمه تفسیر
المیزان18: 197)
دلیل
اطلاق این صفت به معنای خیر کثیر هم در خطبه شعبانیه حضرت رسول ذکر شده
است؛ چرا که در این ماه که روزهای آن افضل الایام و شب‌های آن افضل الیالی
است؛ اعمال کوچک مومنان بزرگ و دارای ثواب چندین برابر می‌گردند؛
«....أَنْفَاسُکمْفِیهِ تَسْبِیحُ وَ نَوْمُکمْ فِیهِ عِبَادَةُ مَنْ أَدَى
فِیهِ فَرْضاً کانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَى سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا
سِوَاهُ مِنَ الشُهُورِ مَنْ تَلَا فِیهِ آیَةً مِنَ الْقُرْآنِ کانَ لَهُ
مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِى غَیْرِهِ مِنَ الشُهُورِ ...
نفس‌های شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. کسی
که نماز واجبی بجا آورد؛ خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماه‌های دیگر را
به او عطا کند و هرکس که در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند؛ ثواب کسی را
دارد که در ماه‌های دیگر قرآن را ختم کرده باشد.»
امام
خمینی(ره) نیز در بیان تعلیل مبارک بودن این ماه می‌فرماید: «ماه رمضان
مبارک است؛ برای اینکه لیله‌القدر [دارد] ... ماه رمضان مبارک است؛ برای
اینکه نزول وحی در او شده است یا به عبارت دیگر، معنویت رسول خدا وحی را
نازل کرده است. ... در ماه مبارک رمضان، مقام رسول اکرم (ص) به ولایت کلی
الهی بالاصاله تمام برکات را در این جهان بسط داده است. ماه رمضان مبارک
است که قرآن بر او وارد شده است...»(صحیفه امام20: 248)
لذا
مشاهده می‌گردد؛ آنچه این ماه را مبارک گردانیده عنایت خاص خداوند به
مومنین و نزول قرآن در آن است و هم چنان که در ابتدای خطبه شعبانیه ذکر شده
است این ماه، ماه برکت و مغفرت است: «أَیُهَا النَاسُ إِنَهُ قَدْ
أَقْبَلَ إِلَیْکمْ شَهْرُ اللَهِ بِالْبَرَکةِ وَ الرحْمَةِ وَ
الْمَغْفِرَةِ شَهْرُ هُوَ عِنْدَ اللَهِ أَفْضَلُ الشُهُورِ ای مردم! ماه
خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا،
بهترین ماه‌ها است.»
اما
متاسفانه در چند سال گذشته شاید به دلیل برداشت و تفسیر نادرستی که از صفت
مبارک در ماه رمضان شده است برنامه‌ها و فرهنگ‌هایی در جامعه باب شده است
که از اهداف و فلسفه این ماه مبارک بسیار دور است. برای تشریح این سخن
ابتدا لازم است بحثی پیرامون لغت شناسی کلمه مبارک انجام گیرد. چنانچه گذشت
کلمه مبارک که به عنوان صفت ماه رمضان استفاده می‌گردد از کلمه برکت به
معنای خیر بسیار گرفته شده است که در زبان انگلیسی از آن به BLISS یا
BENEDICTION یا FELICITY تعبیر می‌شود.
به نظر می‌رسد کلمه مبارک در
معنای فارسی خود با آنچه در عربی استعمال می‌گردد متفاوت است چرا که معمولا
فارسی زبانان برای شادباش و شادی‌های خود از لفظ مبارک استفاده می‌کنند.
چنانچه می‌گویند: تولدت مبارک، عیدت مبارک و تعابیری از این دست.
اما
این «مبارک» به معنای bliss نیست؛ بلکه معادل و ترجمه کلمه happy است که به
معنی شادی و فرح و سرور می‌باشد. با این توضیحات به نظر می‌رسد در این
سال‌ها با برداشت ناصحیح از کلمه «مبارک» در ماه رمضان برخی از برنامه
سازان و مسئولان فرهنگی آن را معادل happy دانسته و از معنای واقعی خود دور
کرده‌اند.
بروز چنین برداشت نادرستی را می‌توان در برنامه‌های صدا و
سیما مشاهده کرد که گویا برای هر چه مبارک نمودن ماه رمضان هر ساله بر
برنامه‌های طنز و جنگ و جشن خود در ماه رمضان می‌افزایند تا فضای شاد و
مفرحی برای روزه‌داران مهیا کنند!
اما
روشن است مبارک نمودن ماه رمضان به معنای این گونه شادی‌ها و لودگی نیست؛
چرا که این عوامل خود سبب می‌گردد برکت از این ماه مبارک گرفته شود.
محمد
بن مسلم از امام باقر(ع) نقل می‌کند: «ان الله تعالی ملائکه موکلین
بالصائمین یستغفرون لهم فی کل یوم من شهر رمضان الی آخره و ینادون الصائمین
کل لیله عند افطارهم: ابشروا عباد الله فقد جعتم قلیلا و ستشبعون کثیرا
بورکتم و بورک فیکم... خداوند دارای ملائکه‌ای است که وظیفه آنان استغفار
نمودن برای روزه داران در هر روز از ماه رمضان تا پایان این ماه است و در
هر شب هنگام افطار به روزه داران بشارت می‌دهند: ای بندگان خداوند اندکی
گرسنگی را چشیدید و بزودی سیر می‌گردید. شما و آنچه که در شماست مبارک
گردید.»
با عنایت به این روایت شریف روشن است؛ رمضان هنگامی مبارک است
که از ساعات و لحظات آن برای تقرب به خدا بهره جسته شود و از هر آنچه موجب
غفلت است باید دوری نمود. نیکوست دست اندرکاران امر و برنامه سازان با توجه
به این مهم، ماه مبارکی را که در پیش روست به معنای واقعی کلمه مبارک
گردانند!
انتهای پیام/