وضعیت عراق قبل از آزادسازی موصل

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

تروریست های داعش در عراق در شرایط بسیار وخیمی گرفتار شده اند و روز به روز متحمل شکست های بیشتری می شوند. به دنبال این شکست ها، تروریست ها به داخل مرزهای موصل پناه برده اند و سعی دارند تمام قدرت دفاعی خود را در داخل این شهر متمرکز کنند. از سوی دیگر ارتش عراق با همراهی بسیج مردمی سعی دارد تا پیش از پایان سال میلادی، طومار تروریست ها در عراق را بپیچد و موصل را نیز به عنوان آخرین شهر تصرف شده آزاد کند. در این مطلب نگاهی به شرایط عملیات موصل و پیشروی ها اخیر ارتش عراق خواهیم داشت.

آزادسازی الخالدیه

مرکز فرماندهی عملیات مشترک ارتش عراق در مبارزه با تروریسم روز یکشنبه اعلام کرد که جزیره الخالدیه در شرق الرمادی استان الانبار آزاد شده و اکنون کاملا امن است. درهیمن باره یک منبع امنیتی عراق گفت پس از پاکسازی مناطق البوکنعان، الکرطان و نیروگاه الإساله، آزادسازی دیگر مناطق جزیره الخالدیه و آزادسازی کامل آن برای نیروهای امنیتی و الحشد الشعبی میسر گردیده است. 

جزیره الخالدیه از ژوئن 2014 تحت اشغال داعش بود. این منطقه همچنین مامن اصلی تروریست‌های داعش محسوب می شد که در پی دو پیروزی مهم نیروهای عراقی در الرمادی و الفلوجه در دسامبر 2015 و ژوئن 2016، از این مناطق فرار کردند. آزادسازی کامل جزیره الخالدیه از آن جهت حائز اهمیت است که امنیت دو شهر الرمادی و الفلوجه و مرزهای مشترک با اردن را در برابر داعش برقرار می‌کند. اهمیت دیگر آزاد سازی جزیره خالدیه در این است که جاده بین المللی سریع میان بغداد و رمادی تا شهر فلوجه بازگشایی می شود. از سویی آزاد سازی جزیره خالدیه سبب ایمن ماندن غیرنظامیان ساکن شهر خالدیه از حملات تروریست های داعش می شود. این پیروزی ارتش عراق باعث شده است تا تروریست ها در تنگنای عجیبی گرفتار شوند. نیروهای الحشد الشعبی، ارتش و نیروهای پلیس فدرال و یگان مبارزه با تروریسم در تاریخ 9 مرداد گذشته عملیات آزادسازی خالدیه را آغاز کردند.

آزادی القیاره

شهر راهبردی «القیاره» که از لحاظ اهمیت، دروازه «موصل» محسوب می‌شود نیز اخیرا آزاد شده است. «صالح الجبوری» بخشدار القیاره اعلام کرد نیروهای امنیتی به صورت کامل بر منطقه «القیاره» مسلط شده‌اند. نخست‌وزیر عراق نیز با صدور بیانیه‌ای از آزادسازی کامل منطقه «القیاره» خبر داد و آن را گامی مهم برای آزادی موصل توصیف کرد. القیاره بزرگترین منطقه در استان نینوا به شمار می‌رود و یکی از بزرگترین چاه های نفتی عراق در این منطقه قرار دارد که در دهم ژوئن سال 2014 میلادی به اشغال تروریست های داعشی در آمد. ناحیه القیاره از لحاظ تاکتیکی و لجستیکی در نبرد آزادسازی موصل حائز اهمیت است و آزادسازی این منطقه، امنیت پایگاه نظامی را که اخیراً در نزدیکی این منطقه تأسیس شده برقرار می‌کند. همچنین با آزادسازی القیاره، راه مختصری برای نیروهای عراقی جهت رسیدن به مناطق جنوبی موصل، باز خواهد شد. فتح دروازه موصل بدون شک شرایط لازم را برای پیروزی در عملیات موصل هموارتر خواهد کرد.

عملیات موصل

همه نگاه ها در عراق به زمان شروع عملیات بزرگ موصل است، اما در این میان برخی مشکلات مانند کارشکنی های آمریکا، دخالت های ترکیه، سنگ اندازی برخی گروه های داخلی و.. باعث تاخیر در شروع این عملیات شده است. عباس البیاتی عضو کمیسیون سیاست خارجی پارلمان عراق که به همراه هیئتی به ریاست «سلیم الجبوری» رئیس پارلمان این کشور اخیرا به تهران سفر کرده بود، اعلام کرد، موصل برای ما یک موضوع راهبردی و مهم است و آخرین پایگاه داعش در عراق محسوب می شود، آزاد سازی موصل دارای اعتبارات امنیتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است و دولت عراق برای آزاد سازی آن طرحی را آماده کرده است. 

 طبق اظهارات این مقام عراقی، تمامی گروه ها باید در عملیات موصل مشارکت داشته باشند و ما نمی پذیریم حشد الشعبی در آن سهیم نباشد. حشد الشعبی یک نیروی ملی و رسمی عراق است و عشایر عربی نیز در آن حضور دارند در نتیجه طرح عملیات نظامی و فرمانده کل نیروهای مسلح تعیین می کند چه کسی، چگونه و در کجا در این عملیات شرکت کند. عضو کمیسیون سیاست خارجی پارلمان عراق تاکید کرد، ما بر این باور هستیم که عملیات آزاد سازی موصل در دهمین ماه سال جاری میلادی آغاز و پیش از پایان سال به اتمام خواهد رسید.

در واقع اخیرا یکی از مهم ترین دلایل تاخیر شروع عملیات موصل مربوط به شرکت کردن حشد الشعبی در این عملیات بود که آمریکا و گروه های مخالف دولت مرکزی عراق، مخالف این اقدام بودند. در این ارتباط، ابومهدی المهندس عضو ارشد حشد الشعبی در سخنانی اعلام کرد: نیروهای حشد الشعبی حق مشارکت در عملیات آزادسازی سرزمین خود از تصرف تروریست های داعش را دارند. وی تاکید کرد، حشد الشعبی به عنوان یک گروه زیر مجموعه نیروهای مسلح عراق نقش تعیین کننده ای در عملیات بزرگ آزادسازی موصل ایفا خواهد کرد، «حیدر العبادی» به عنوان فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق، مجوز مشارکت حشد الشعبی در عملیات آزادسازی موصل را صادر کرده است. نماینده اتحادیه میهنی (یکیتی) در مجلس عراق نیز از مشارکت حشد الشعبی در عملیات آزادسازی موصل از قبضه گروه تروریستی داعش، استقبال کرد.

یکی دیگر از مشکلات موجود در مورد عملیات موصل مربوط به موضع گیری کردها بود، اما گویا اخیرا این مشکل حل شده است و توافقاتی در این مورد به دست آمده است. فالح فیاض، مشاور امنیتی حشد الشعبی عراق در این مورد اعلام کرد که‌ در نشستی با مسئولان اقلیم کردستان عراق بر چگونگی آزادسازی موصل به‌ توافق رسیده‌ایم و بر اساس این توافق نیروهای پیشمرگه‌ وارد موصل نخواهند شد. 

دفتر اطلاع رسانی فالح فیاض در بیانیه‌ ای اعلام کرد: با مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان به‌ این توافق مهم دست یافتیم که‌ پیشمـرگان کُرد به‌ هیچ وجه‌ وارد شهر موصل نشوند و نیروهای کُرد تنها در اطراف موصل در عملیات ها شرکت خواهند کرد. وی تاکید کرد: تنها ارتش و نیروهای پلیس عراق و حشد الشعبی جزء نیروهایی هستند که‌ با هدف آزادسازی موصل وارد شهر خواهند شد. بر اساس این بیانیه‌ به‌ زودی یگان های حشد الشعبی ویژه‌ موصل راه اندازی خواهند شد و یک فرمانده‌ نیز برای این مسئله‌ تعیین خواهد شد.

نکته این که چنین توافقی اهمیت زیادی دارد، چرا که از زمان آزادسازی تکریت و تشکیل اتاق عملیات موصل در آوریل ۲۰۱۵ و سفر حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق به اربیل اتفاق نظری میان اربیل و بغداد صورت نگرفته بود تا موصل همچنان در انتظار نبرد آزادسازی باقی بماند. به هر حال موصل مرکز داعش محسوب می‌شود. تنها بخش‌های محدودی در استان نینوا از اشغال داعش آزاد شده است، اما همچنان تکفیری های داعش در این شهر حکمرانی می کنند. در عین حال که درباره آمادگی ارتش عراق برای ورود به چنین نبردی اما و اگرهای زیادی وجود دارد، نبرد نیز دشوار است. 

هنوز درباره طرح‌های آزادسازی توافق کلی وجود ندارد، هر چند که مسئولان عراقی از آغاز قریب الوقوع عملیات آزادسازی سخن می گویند و این که محورهای عملیات از سنجار و جنوب نینوا و اقلیم کردستان خواهد بود.

آمریکایی ها هم از ورود نیروهای ویژه به عراق برای آزادسازی عملیات موصل سخن می گویند. آن ها به دنبال این هستند که نیروهای عراقی را از جنوب و پیشمرگان را از شمال وارد موصل کنند، اما در عین حال عملیات را سریع و آسان نمی دانند، ضمن این که توافق اخیر دولت عراق با پیشمرگه ها وضعیت را تغییر خواهد داد.

 هر چند که پیش درآمد حمله به موصل در مخمور و القیاره و شرق نینوا در مناطق خازر، فراهم شده است و شرایط نسبتا برای حمله به شهر آماده است، اما هنوز ساعت صفر مشخص نیست. با این تفاسیر دولت عراق به دنبال حل مشکلات موجود قبل از شروع عملیات است و گفته می شود که این عملیات قبل از پایان سال جاری خواهد بود. آنچه تاکنون در زمینه موصل انجام شده است آزادسازی برخی مناطق از جمله القیاره در جنوب موصل از سوی نیروهای عراقی و برخی مناطق در شرق استان نینوا از سوی نیروهای پیشمرگه است.اما نبرد با وجود استحکامات داعش و این که این گروهک موصل را مهمترین دژ خود می داند سخت و دشوار است و چنین نبردی بیش از هر عاملی به وحدت و هماهنگی بالا نیاز دارد./