شمارش معکوس برای جشن پیروزی در موصل

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

سرانجام پس از ماه ها تحقیق و بررسی، عملیات موصل شروع شد. نیروهای عراقی ساعت 2 بامداد دوشنبه پیشروی به سمت شهر موصل را آغاز کردند. این پیشروی به گونه‌ای است که تکفیری‌های داعش مجبور هستند به طور همزمان، در جبهه‌های شمالی، شرقی، جنوبی و غربی با نیروهای عراقی بجنگند. در این عملیات گسترده، پیچیده و حساس نیروهای ویژه و چترباز عراق به برخی مناطق هلی‌‌برد شدند تا با عناصر تروریستی وارد جنگ تن به تن شوند. در این عملیات نیروهای بسیج مردمی برای نخستین بار از موشک‌های مخصوص هدف‌گیری تونل‌ها و سنگرهای دشمن استفاده می‌کنند.

 حضور نیروهای مردمی در حالی است که مخالفت های بسیاری با حضور آن ها در عملیات موصل از سوی غربی ها صورت می گرفت. حیدر العبادی فرمانده کل نیروهای مسلح عراق و نخست وزیر این کشور نام عملیات آزادسازی موصل را "قادمون یا نینوی" (نینوی ما داریم می آییم ) گذاشته است. از درون شهر موصل خبر رسیده، شمار زیادی از ساکنان این شهر دست به قیام مسلحانه علیه داعش زده‌اند. با توجه به این شرایط، عناصر داعش در داخل شهر نیز مشکل دارند و مجبور هستند با جوانان مسلح هم نبرد کنند. عملیات فوق بسیار گسترده بوده و علاوه بر استان «نینوا» بخش‌هایی از استان‌های «کرکوک» و «صلاح‌الدین» (مناطق شرقی شرقاط) را نیز دربر می‌گیرد.

طبق گزارش های رسانه های عراقی، نیروهایی عراقی که در آزادسازی موصل حضور دارند عبارتند از: ارتش عراق (لشگر 15 و 16) نیروهای یگان مبارزه با تروریسم، پلیس فدرال، پلیس نینوی، الحشد الشعبی و الحشد العشایری. نیروهای پیشمرگه نیز، نیروهای پشتیبانی و نیروهای شرایط اضطراری هستند. نیروهای پشتیبانی ائتلاف بین‌المللی نیز جنگنده‌های ائتلاف و نیروهای لجستیکی ساخت پل بر روی رودها را شامل می‌شود.

استان نینوا دومین استان بزرگ عراق است و 9 درصد خاک این کشور را دربر می‌‌گیرد. این استان 32 شهر (10 شهر بزرگ و 22 شهر کوچک) را در خود جای داده است. موصل خرداد 1393 به اشغال داعش درآمده و این گروه تروریستی از آن پس، این شهر را مرکز خلافت خود اعلام کرد. با آزادسازی این شهر، نه تنها پرونده داعش و تروریسم در عراق بسته خواهد شد، بلکه ضربه مهلکی به کل جریان تکفیری در سوریه و منطقه وارد می شود. حتی رژیم‌های حامی تروریسم مثل ترکیه و عربستان هم از ترکش‌های شکست داعش در موصل، بی‌نصیب نخواهند ماند.

 در آستانه آغاز عملیات موصل حیدر العبادی نخست وزیر عراق گفت: ما با داعش می‌جنگیم و سرزمین‌مان را آزاد می‌کنیم و همزمان، به هیچ نیروی بیگانه اجازه نمی‌دهیم در سرزمین ما بجنگد. ما پیش از این هم موافق حضور نیروهای بیگانه نبودیم. وی گفت: ما در حال جنگ و جانفشانی و آزادسازی شهرها هستیم، اما همسایه ترک ما [ترکیه] نقش تماشاچی را بازی می‌کند. ... ما از این همسایه سلاح خواستیم، اما آنان 500 دست یونیفورم برای ما فرستادند و ما نیز از آنها استفاده نکرده‌ایم... اما نمی‌دانیم آنها (ترکیه) بر اساس چه معیاری نیروی نظامی در کشور ما مستقر کرده‌اند. 

رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه هم در واکنش به اظهارات منطقی سران عراق، جملات گستاخانه‌ای را بر زبان راند. اردوغان گفت: به ما می‌گویند در عملیات موصل شرکت  نکنید، چگونه ممکن است وارد موصل نشویم. چه بخواهند چه نخواهند به عنوان بخشی از ائتلاف (آمریکایی) در عملیات موصل حضور خواهیم داشت. رئیس‌جمهور ترکیه در ادامه اظهاراتش، علاوه بر نیروهای پیشمرگ کردستان عراق، بسیج مردمی این کشور را نیز مورد طعنه قرار داد و مدعی شد که این افراد، شبه‌نظامیان شیعه هستند. 

نتایج عملیات

نیروهای مسلح عراق در روز نخست عملیات (دوشنبه این هفته) 20 روستا را فقط در دو محور عملیاتی استان نینوا آزاد کردند؛ ارتش عراق در محور جنوب 11 روستا را آزاد کرد و تا 30 کیلومتر پیشروی کرد و نیروهای پیشمرگ هم در محور شرق 9 روستا را آزاد و 35 کیلومتر پیشروی کردند. کل مناطق آزاد شده در روز نخست، 200 کیلومتر مربع اعلام شده است. شهرک «الشوره» در شرق موصل نیز به دست نیروهای عراقی آزاد شد. طبق آخرین گزارش‌ها، 56 چاه نفت هم به دست نیروهای دولتی عراق آزاد شد. تاکنون موانعی که توسط داعش ایجاد شده، نتوانسته است، نیروهای مسلح عراق را متوقف کند و به همین خاطر، عناصر تکفیری در حال تخلیه مواضع خود و تجمع در منطقه شرقی شهر موصل هستند. 

در این زمنه «پیتر کوک» سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، اعلام کرد که آن ها (نیروهای مسلح عراق) در روز اول، از برنامه جلوتر بوده‌اند. کوک که با خبرنگاران صحبت می‌کرد، گفت: تمام اقدامات آمریکا (در استان نینوا) اعم از آموزش (حمایت) لجستیکی، و دیگر اقدامات با درخواست و مجوز دولت عراق انجام می‌شود. همچنین روز سه شنبه نیروهای بسیج مردمی پایگاه بعشقیه را در محاصره گرفتند. حدود 150 نظامی ترک با 50 تانک و شماری خودروی زرهی، در این پایگاه حضور دارند. اردوغان قصد داشت نیروهایش را در عملیات آزادسازی موصل مشارکت دهد، اما به خاطر مخالفت صریح عبادی و دیگر مقامات عراقی، از خواسته خود عقب‌ نشست و حتی دیروز مقامات ترک خواستار ایجاد گذرگاهی امن، برای عقب کشیدن نیروهای این کشور از پایگاه بعشقیه شدند. این در حالی است که وزارت خارجه عراق، صبح سه شنبه اعلام کرد که هیات اعزامی ترکیه به بغداد دیدگاه هایی را در خصوص مشارکت نیروهای ترکیه در بعشیقه در عملیات آزاد سازی موصل مطرح کردند، اما این دیدگاه ها در سطحی نبود که نظرات عراق را تامین کند. احمد جمال سخنگوی وزارت خارجه عراق با صدور بیانیه ای تصریح کرد: عراق همچنان پایبند بر این نکته است که باید از نیروهای ملی در عملیات آزاد سازی موصل استفاده کرد، این در حالی است که نخست وزیر ترکیه از شرکت کردن جنگنده‌های ترکیه‌ای در بمباران مواضع داعش در موصل خبر داده بود.

در روز دوم عملیات نیز، نیروهای امنیتی عراق با آزادسازی فرمانداری الحمدانیه واقع در شرق موصل پرچم عراق را بر بالای آن به اهتزار درآوردند. عراقی ها با آزاد کردن فرمانداری اعلام کردند که الحمدانیه در موصل به صورت کامل از لوث تروریست های داعش پاکسازی شده است و نیروهای عراق هم اکنون در مرکز این شهر مستقر هستند. در جریان این درگیری نیروهای عراقی با تروریست های داعش ۲۵ عضو این گروه تروریستی به هلاکت رسیدند و دیگر عناصر نیز به سمت مرکز موصل فرار کردند. فرماندهی پلیس فدرال عراق در روز دوم عملیات همچنین از پاکسازی و آزادی ۳۵۲ کیلومتر مربع از مناطق جنوب شهر موصل در چارچوب عملیات آزادسازی این شهر که از بامداد دوشنبه آغاز شده است، خبر داد.

از سوی دیگر در روز سوم عملیات، نیروهای پیشمرگه پیشروی خود در شرق موصل را پایان داده و تاکید کردند که نیروهای مشترک عراقی مرحله بعد را هدایت خواهند کرد. نیروهای کُرد در پی تسلط بر روستاها در محور شرق در حال پاکسازی منطقه از مین‌ها و بمب‌ها هستند. خبرنگار الجزیره گزارش داد، نیروهای پیشمرگه طبق توافق صورت گرفته با نیروهای عراقی در محور شرق دیگر تحرکی نخواهند کرد، در حالی که ارتش عراق از سمت جنوب از القیاره پیشروی را شروع کرده است. 

صبح سومین روز عملیات موصل داعش در بیانیه‌ای اعتراف کرده است که کنترل هشت روستا را از دست داده است. داعش در این بیانیه افزوده است که درگیری‌ها تا به این لحظه منجر به تسلط نیروهای عراق بر چهار روستا در شرق موصل یعنی خرابه سلطان، بلاوات، بدنه صغیره، باصخره و نیز چهار روستا در جنوب موصل یعنی روستاهای الحود،‌ الزاکه، الزاویه و نجمه شده و این پیشروی‌ها با حمایت جنگنده‌های ائتلاف صورت گرفته است.

آینده نبرد

سوالی که اکنون پیش می آید در مورد آینده نبرد است. برخی خبرها حاکی است که نیروهای نظامی عراق اعلام کرده اند که این عملیات ممکن است تا 6 ماه هم طول بکشد. موفقیت عملیات به چند عامل بستگی دارد که مهمترین آن این است که داعش چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت و این که آیا مثل فلوجه فرار را بر قرار ترجیح خواهد داد و یا اینکه مقاومت خواهد کرد؟

به نظر می رسد در صورتی که داعش تضمین های در خصوص ادامه دولت خودخوانده را در مناطق اشغالی سوریه به خصوص رقه دریافت کرده باشند، در این صورت احتمالا مقاومت نخواهند کرد. قابل ذکر است که اخیرا يك منبع نظامی ديپلماتيك در مسكو فاش كرد، آمريكا و عربستان توافق كرده اند تا عناصر گروه تروريستی داعش بتوانند در سايه امنيت از این شهر خارج شده و به سوريه بروند. اما اگر داعش های چنین تضمین هایی را از طرف آمریکا و عربستان دریافت نکرده باشند، در این صورت امکان سرسختی آنها در از دست دادن موصل وجود خواهد داشت، چراکه موصل آخرین منطقه دولت خودخوانده داعش در عراق به شمار می رود و با از دست دادن آن بساط برچیده خواهد شد .

در این میان برخی خبرها از جمله برگزاری نشستی تحت عنوان " آینده موصل بعد از آزادسازی "در پاریس، از احتمال فرار داعشی ها حکایت دارد. هر چند این نشست به درخواست و تحت فشار سنی ها صورت گرفته است و در پوشش این نشست تلاش می شود به شائبه های فرقه ای و طایفه ای دامن زده شود، اما در عین حال نشانه ای از جدّی بودن اراده طرف های مختلف برای آزادسازی موصل نیز به شمار می رود.

در مجموع در این برهه زمانی که عراق در نقطه عطفی تاریخی ایستاده، کشورهای موسس و حامی داعش دست به کار شده اند تا در صورت امکان، این عملیات را با شرایط خود وفق دهند. برخی مانند ترکیه برای کسب غنیمت پا در میدان گذاشته و سهم خود را طلب می‌کند. ائتلاف بین‌ا‌المللی به اصطلاح ضد داعش نیز می‌خواهد تمام کننده بازی باشد و در واقع می‌خواهند میراث جنگ با داعش را چپاول کنند، اما در نهایت این مردم عراق هستند که کشور خود را آزاد می‌کنند. آینده عملیات موصل به میزان بسیار زیادی به نوع دخالت ترکیه، آمریکا، عربستان و دیگر کشورهای خارجی بستگی دارد.

جمع بندی

عملیات آزادسازی موصل در حالی شروع شده که کارشناسان از پیروزی سریع این عملیات خبر می دهند. مرحله به مرحله عملیات به خوبی در حال اجراست. منابع آگاه در میان نیروهای ضدتروریسم عراق روز چهارشنبه از شروع مرحله دوم عملیات آزادسازی موصل از اشغال گروه تروریستی داعش خبر دادند. به نوشته پایگاه خبری عراقی المعلومه، این منابع افزودند که این مرحله کامل کننده مرحله اول عملیات آزادسازی موصل موسوم به 'قادمون یا نینوا' (نینوا ما می آییم) است. براساس این گزارش، نیروهای مبارزه با تروریسیم عراق امروز (چهارشنبه) عملیات پیشمرگه های کُرد در اطراف موصل را تکمیل می کنند. یک منبع گزارش داد که مرحله سوم عملیات موصل از محور 'خازر' به سمت خطوط مقدم تروریست ها در مرزهای این شهر خواهد بود. نبرد برای آزادی استان 'نینوا' و بازپس گیری مرکز آن، یعنی شهر تاریخی موصل در 465 کیلومتری شمال بغداد، از دست داعش با حرکت ده ها گردان از نیروهای پیاده ارتش عراق، پیشمرگ کرد و نیروهای مردمی از چندین محور در بامداد روز دوشنبه آغاز شده است. اکنون باید در انتظار پیروزی های بعدی نیروهای عراقی در موصل بود./