پس از 21 ماه تجاوز عربستان به یمن، تشکیل دولت نجات ملی سازمان یافته ترین و تاثیرگذارترین اقدام بوده که می تواند پیامدهای مثبتی داشته باشد که مهمترین آن نظم در اداره کشور و تلاش برای پیگیری حقوقی جنایت های عربستان در یمن خواهد بود
در حالی بیش از 20 ماه از آغاز تجاوز عربستان به همراه چند کشور دیگر حوزه خلیج فارس که از فروردین ماه 94 شروع شد، می گذرد که آل سعود در باتلاق خودساخته ای گرفتار شده اند و تلاش های سازمان ملل و آمریکا برای نجات سعودی ها نیز تاکنون مثمر ثمر نبوده است. عربستان به دنبال آن بود که همسایه جنوبی خود را بیش از پیش تضعیف کند و از سر برآوردن هرگونه نهضت مقاومتی در این کشور جلوگیری کند، چرا که یمنِ مستقل و توانا همواره تهدیدی برای حاکمیت آل سعود بوده است.
از این رو در یک حمله برق آسا از زمین و هوا به یمن حمله کرد و روز به روز بر شدت جنایات خود در این کشور افزود، اما بر خلاف پیش بینی آل سعود مقاومت یمن نه تنها به زانو درنیامد، بلکه روز به روز با رونمایی از تسلیحات جدید به ویژه موشک های بالستیک، قدرت خود را به رخ آل سعود کشاند. کار به جایی رسید که موشک های بالستیک نیروهای انصارالله تا فرودگاه بین المللی جده نیز رسید و به این ترتیب هراس در کاخ های لرزان آل سعود بیش از پیش پدیدار شد. اما تنها در عرصه میدانی نبود که آل سعود زمین بازی را واگذار کرد. تلاش های ولد الشیخ به عنوان نماینده سازمان ملل در عرصه سیاسی نیز برای نجات عربستان کارساز نبود و این کشور همچنان منتظر معجزه ای برای یک پایان آبرومندانه در یمن است. در این میان احزاب داخلی یمن با توافق در مورد تشکیل دولت نجات ملی، ضربه مهلکی بر عربستان وارد کردند که شاید بتوان بزرگترین موفقیت انصارالله نامید که حتی بسیار هزینه دارتر از موشک های بالستیک برای عربستان است. مهم تر این که مردم یمن نیز با برگزاری راهپیمایی هایی، حمایت خود را از دولت وحدت ملی، نشان دادند و بنابراین این دولت از مشروعیت مردمی گسترده ای برخوردار است.
شورای عالی سیاسی یمن روز دوشنبه هفته گذشته در نشست اضطراری خود تشکیل «دولت نجات ملی» این کشور را اعلام کرد. رئیس و اعضای شورای عالی سیاسی یمن اعلام کردند که تشکیل دولت وحدت ملی این کشور که طیف های مختلف را در بر می‌گیرد، به منظور مقابله همه‌جانبه و منسجم با تجاوز سعودی تشکیل شده است. در نشست اعضای این شورا تاکید شد که ماموریت دولت که در شرایط دشوار تشکیل یافته است، در ساماندهی اوضاع داخلی یمن و مقابله با تجاوز اقتصادی، نظامی و سیاسی سعودی خلاصه می شود.
«عبدالعزیز بن حبتور» نخست وزیر دولت نجات ملی تعیین شده است. وی پس از انتخاب خود در این سِمَت با تشکر از رئیس و اعضای شورای عالی سیاسی تاکید کرد که دولتش تمام تلاش خود را برای پاسخگویی به مطالبات مردم یمن و ایجاد راهکارهای مناسب برای مشکلات ناشی از تجاوز سعودی به یمن بکار خواهد بست. نخستین جلسه دولت نجات ملی یمن روز سه شنبه هفته گذشته به ریاست «عبدالعزیز بن حبتور» در صنعاء پایتخت یمن تشکیل شد. در این جلسه اولویت های پیش روی دولت نجات ملی یمن و برنامه های کابینه که قرار است به مجلس نمایندگان ارائه شود مورد بررسی قرار گرفت. بن حبتور که اکنون به عنوان نخستوزیر دولت نجات ملی معرفی شده است، پیشتر فرماندار شهر بندری و جنوبیِ عدن بوده است و دولت جدید تحت مدیریت وی 42 وزیر خواهد داشت.
پیامدهای دولت نجات ملی
تشکیل دولت نجات ملی در حالی صورت گرفته است که تلاش های سازمان ملل برای دستیابی به صلح و آتش بس در یمن با کارشکنی عربستان به شکست انجامیده است و نیروهای داخلی یمن نمی توانستند بیش از این نیرو و زمان خود را صرف تلاش های جانبدارانه سازمان ملل کنند. از این رو با معرفی دولت نجات ملی ضربه غافلگیر کننده بر پیکر متجاوزان وارد کردند.
پیش بینی می شود مهمترین دستاوردی که تشکیل دولت نجات ملی داشته باشد، برقراری ثبات سیاسی در یمن باشد. این انسجام و ثبات سیاسی مسلما تأثیر چشم گیری در نحوه مقابله احزاب و جریان های مختلف یمنی با متجاوزان سعودی بر جای خواهد گذاشت؛ مسأله ای که سعودی ها به شدت از آن احساس نگرانی می کنند. دولت نجات ملی در راستای تکمیل مأموریت شورای عالی سیاسی تشکیل شد. در واقع، شورای عالی سیاسی در یمن تنها مقدمه ای برای تشکیل دولت نجات ملی بود که در نهایت، این مهم، محقق شد. در همین ارتباط، «عبدالملک الحوثی» رهبر جنبش انصارالله یمن با بیان اینکه تشکیل دولت نجات ملی در این کشور اهمیت زیادی در تقویت مواضع داخلی دارد، مردم را به تظاهرات گسترده در تایید تشکیل دولت فراخواند. وی همچنین تصریح کرد که مردم یمن امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند حفظ وحدت و انسجام داخلی در مقابل متجاوزان هستند و نباید به تلاش ها برای تفرقه افکنی اعتنا کنند. عبدالملک الحوثی همچنین بر اهمیت فراوان تشکیل دولت نجات ملی یمن در تقویت مواضع داخلی و خدمت رسانی به مردم علیرغم اوضاع اقتصادی دشوار تاکید کرده و گفت: «مردم و دولت همگی باید تلاش ها را دو چندان کنند تا خداوند پیروزی را نصیب مردم عزیز ما گرداند.»
اظهارات رهبر جنبش انصارالله یمن درباره اهمیت فراوان تشکیل دولت نجات ملی در این کشور، حاکی از آن است که تشکیل این دولت یک دستاورد بزرگ برای یمنی ها محسوب می شود؛ دستاوردی که از مدت ها پیش برای تحقق آن برنامه ریزی شده بود. طبق اعلام عبدالملک الحوثی، دولت نجات ملی علاوه بر مأموریت خود برای مقابله منسجم و همه جانبه با تجاوز نظامی سعودی ها، مسئولیت کاهش آلام غیرنظامیان که نشأت گرفته از همین تجاوز نظامی است، را نیز بر عهده دارد. خشم رژیم متجاوز سعودی از تشکیل دولت نجات ملی در یمن، خود به تنهایی حاکی از موفقیت احزاب و جریان‌های مختلف یمنی در راهی است که پیموده اند.
در همین ارتباط، «سازمان همکاری اسلامی» در اقدامی همسو با سیاست های آل سعود، تشکیل دولت نجات ملی در یمن را محکوم کرد. این سازمان در بیانیه ای در این خصوص مدعی شد که تشکیل این دولت نه تنها غیرقانونی است بلکه با قطعنامه های شورای امنیت برای حل مسالمت آمیز بحران یمن نیز مغایرت دارد. همچنین سازمان همکاری اسلامی اعلام کرد که از دولت منصور هادی رئیس جمهور مستعفی و فراری یمن همچنان حمایت می کند و همکاری گروه های یمنی با اسماعیل ولدالشیخ، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن، با هدف دستیابی به راهکاری توافقی برای حل بحران یمن را خواستار شد.
این سازمان در پایان بدون توجه به نقش انصارالله یمن در حمایت و حفاظت از مردم این کشور در برابر متجاوزان سعودی به این جنبش در خصوص اقداماتش در برابر تجاوزات وحشیانه سعودی ها هشدار داد؛ هشداری که نشانگر عمق وابستگی این سازمان به مقامات رژیم سعودی است. سایه سنگین رژیم متجاوز سعودی بر بیانیه جانبدارانه و خصمانه سازمان همکاری اسلامی علیه جریان های یمنی کاملا احساس می شود. بیانیه این سازمان در حمایت از رژیم سعودی در حالی است که طرف های یمنی بارها برای دستیابی به راهکار سیاسی در این کشور پای میز مذاکرات آمدند، اما هر بار طرف سعودی با کارشکنی و ترک مذاکرات مانع از حل سیاسی بحران یمن شده بود.
از سوی دیگر، «اسماعیل ولد الشیخ» نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن در واکنش به تشکیل دولت نجات ملی در این کشور توسط شورای عالی سیاسی، اعلام کرد که تشکیل دولت جدید در یمن مانع روند صلح در این کشور می شود. وی همچنین گفت: «یمن با مرحله حساسی مواجه است و اقدامات حوثی ها و علی عبدالله صالح مسائل را پیچیده تر می کند». این اولین باری نیست که اسماعیل ولد الشیخ علیه احزاب و جریان های مردمی یمن و به نفع سعودی ها موضع‌گیری می کند. وی مدعی است که تشکیل دولت نجات ملی مسائل را در یمن پیچیده‌تر می‌کند؛ این در حالی است که جانبداری‌های این مقام بین المللی در یمن از عربستان یکی از عوامل مهم پیچیده‌تر شدن بحران در یمن به شمار می رود. در حال حاضر، احزاب و جریان های سیاسی یمن، همگی بر عدم بی طرفی ولد الشیخ در قبال بحران این کشور، متفق القول هستند.
بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که ولد الشیخ بیش از آنکه فرستاده ویژه سازمان ملل در امور یمن باشد، فرستاده رژیم سعودی در امور این کشور است. با این حال، به نظر می رسد که اسماعیل ولد الشیخ، با وجود انتقادات فراوانی که نسبت به عملکرد وی در یمن مطرح شده است، قصد ندارد در رویه خود در این زمینه تجدید نظر کند.
چشم انداز پیش رو
تشکیل دولت نجات ملی در یمن دستاورد بزرگی برای احزاب و جریان های داخلی این کشور محسوب می شود؛ دستاوردی که به یمنی ها این امکان را می دهد تا به صورت سازماندهی شده به مقاومت در برابر تجاوز نظامی سعودی بایستند. علاوه بر این، تشکیل دولت نجات ملی یمن این امکان را برای آن فراهم می کند تا به صورت رسمی و به عنوان نماینده قانونی مردم این کشور، حقوق آنها را در مجامع و سازمان های بین المللی پیگیری و مطالبه کند. همزمان با تشکیل دولت نجات ملی، اهداف تشکیل این دولت نیز اعلام گردید. قرار است دولت نجات ملی وظیفه سر و سامان دادن به اوضاع داخلی و مقابله با محاصره اقتصادی، نظامی و سیاسی یمن را بدست گیرد و آن گونه که شورای عالی سیاسی اعلام کرده این دولت راه را برای تقویت صلح و تلاش برای آشتی ملی مطابق با حکم عفو عمومی هموار سازد. در صورتی که این دولت بتواند در شرایط بحران انسانی یمن، در دستیابی به بخشی از اهداف اعلام شده بویژه در بخش اقتصادی به توفیقاتی دست یابد، بطور طبیعی مشروعیت داخلی خود را به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد. این موضوع خود به تثبیت موقعیت داخلی و افزایش نفوذ دولت نجات ملی در خارج از مرزهای یمن منجر خواهد شد.
از طرف دیگر تشکیل دولت نجات ملی، منطبق و همسو با حقوق بین‌الملل است و این مسئله مشروعیت بین‌المللی این دولت را دو چندان خواهد ساخت. براساس بند هفتم منشور سازمان ملل متحد در کشورهایی که از نابسامانی سیاسی و جنگ رنج می‌برند، امکان تشکیل دولت نجات ملی وجود دارد. قوانین بین‌المللی از تشکیل این دولت در راستای انجام وظایف ضروری به عنوان راهکاری برای حل بحران‌های ملی و تقویت رویکردهای مسالمت‌آمیز و حفظ امنیت برای کشورهای همسایه و ایجاد ثبات بین‌المللی به صورت کلی حمایت می کند و آن را روزنه امیدی برای حل مشکلات سیاسی و اجتماعی و بحران‌های موجود در کشورهای مختلف می‌داند. با توجه به این موضوع و تائید صریح منشور سازمان ملل مبنی بر تشکیل دولت نجات ملی در مواقع بحران و با اتکا به مشروعیت داخلی، دولت نجات ملی یمن به عنوان نماینده مشروع یمنی‌ها در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی قلمداد خواهد شد که قرار است در صحنه بین‌المللی با پیگیری بحران و حقوق مردم یمن و همزمان ایجاد فشارهای بین‌المللی، راهی را به سوی پایان دادن به تجاوزات آل سعود و حل بحران بگشاید.
پایان سخن
دولت نجات ملی در شرایطی تشکیل شده که انقلابیون یمن امید خود را برای راهکارهای پیشنهادی سازمان ملل به دلیل یکجانبه گرایی آن از دست داده اند و امیدوارند که با تشکیل این دولت گام مهمی در پایان جنگ یمن بردارند. اگرچه این اقدام انقلابیون باعث خواهد شد تا ائتلاف سعودی که خود را بازنده این توافق می داند بر شدت حملات احتمالی خود در کوتاه مدت بیفزاید، اما در صورت گسترش دامنه موافقان این دولت در داخل یمن می توان امیدوار بود که در ماه های آینده دولت نجات ملی سنگ بنای هرگونه توافق برای پایان بحران یمن باشد. پس از 21 ماه بحران در این کشور، تشکیل دولت نجات ملی سازمان یافته ترین و تاثیرگذارترین اقدام بوده که می تواند پیامدهای مثبتی داشته باشد که مهمترین آن نظم در اداره کشور و تلاش برای پیگیری حقوقی جنایت های عربستان در یمن خواهد بود./