به گزارش منابع مطبوعاتی ترکیه، چند روز قبل، رؤسای ستاد ارتش‌های روسیه، ترکیه و آمریکا در یک نشست سه جانبه در آنتالیا شرکت کردند. در این نشست، ژنرال «خلوصی آکار» رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه، ژنرال «جوزف دانفورد» رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا و ژنرال «والری گراسیموف» رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه درباره تحولات سوریه و عراق بحث و گفت وگو کردند.
رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه طی بیانیه‌ای در رابطه با دیدار با همتایان آمریکایی و روس خود در آنتالیا گفت: در مورد مشکلات امنیتی در سوریه و عراق به ویژه در زمینه مبارزه با تمامی گروه‌های تروریستی در سوریه تبادل نظر کردیم. در عین حال، تدابیر امنیتی احتمالی برای پیشگیری از حوادث نامطلوب که نیروهای مسلح سه کشور ممکن است در روزهای آینده و در روند مبارزه فعال‌تر با همه گروه‌های تروریستی با آن مواجه شوند را مورد بحث و بررسی قرار دادیم.
وزارت دفاع روسیه هم ضمن تایید این نشست امنیتی اعلام کرد فرماندهان ارشد روسیه، ترکیه و آمریکا درباره مسائل امنیتی و تلاش برای مبارزه با تروریسم در سوریه و عراق گفت و گو کردند. در بیانیه وزارت دفاع روسیه آمده است: طرف ها بر تلاش مضاعف در جهت جلوگیری از برخود میان طرفین در عملیات نظامی در سوریه تاکید نمودند.
هنوز جزئیات زیادی از این نشست سه جانبه منتشر نشده، ولی گمانه زنی هایی در مورد اهداف واقعی برگزاری این نشست غیرمنتظره سه جانبه صورت گرفته که به نظر می رسد، مسایل مهمی همچون قضیه کردها، عملیات آزادسازی رقه و وضعیت موصل در مرحله پساداعش مهم ترین دستورکار این نشست سه جانبه بوده است.
نشست سه جانبه آنتالیا از یک طرف حاکی از همسویی و هماهنگی امنیتی ترکیه، روسیه و آمریکا در منطقه به رغم اختلافات اساسی آنان به ویژه در باره بحران سوریه است؛ ترکیه، روسیه و آمریکا به ویژه در منطقه اهداف متفاوتی را دنبال می کنند، اما در شرایط فعلی در یک جبهه همه در کنار هم قرار گرفته و همگی قصد دارند با داعش مبارزه کنند.
از طرف دیگر شرایط جدید سوریه و عراق به گونه ای رقم خورده است که بستر این هماهنگی بیش از گذشته فراهم شده است. مناسبات و همکاری های ترکیه و روسیه به ویژه پس از آزادسازی حلب وارد مرحله جدیدی شده و دیری نپایید که نام این دو کشور در موضوع آتش بس و مذاکرات صلح (نشست آستانه) بر سر زبان ها افتاد.
ایالات متحده آمریکا نیز پس از روی کار آمدن دولت جدید دونالد ترامپ، با نگاه و طرح های جدیدی وارد منطقه شده است. در هفته های اخیر آرایش نیروهای نظامی آمریکا در منطقه غرب آسیا تغییراتی کرده است. ارتش این کشور نیروهای بیشتری به سوریه فرستاده و قصد دارد در افغانستان هم نیروهایش را افزایش دهد. در یمن نیز فعالیت های نظامی آمریکا علیه القاعده تشدید شده است.
در هفته گذشته، حدود ۴۰۰ تفنگ‌دار دریایی آمریکایی به پایگاهی در نزدیکی رقه، پایتخت خودخوانده داعش در سوریه اعزام شدند تا به نیروهای دموکراتیک سوریه کمک کنند. علاوه بر این، نیروهای عملیات ویژه ارتش آمریکا به شمال سوریه اعزام شده اند تا به عنوان حائلی بین نیروهای دموکراتیک سوریه و شبه نظامیان مورد حمایت ترکیه به ویژه در اطراف شهر منبج عمل کنند.
این در حالی است که آمریکا در دوران باراک اوباما، در چهارچوب ائتلاف ضد داعش، یک پایگاه در شمال حسکه و یک پایگاه عملیات ویژه در نزدیکی منبج و یک مرکز تدارکاتی به نام "پایگاه خط مقدم توماس" در نزدیکی کوبانی در شمال سوریه ایجاد کرده بود.
منبج که در شمال سوریه و در نزدیکی مرز ترکیه قرار دارد، چند ماه پیش توسط نیروهای دموکراتیک سوریه و با حمایت آمریکا از چنگ داعش خارج شد. در حال حاضر این شهر عملا در دست یگان‌های مدافع خلق کُرد است. ترکیه حضور این نیروها را در مرز خود برنمی تابد و به دنبال راهی برای تغییر سیاست آمریکا در حمایت از کردهای سوریه است.
یگان‌های مدافع خلق، شاخه مسلح «حزب اتحاد دموکراتیک» سوریه به شمار می آیند. حزب اتحاد دموکراتیک سوریه و یگان‌های مدافع خلق از نظر آنکارا به عنوان شاخه ای از پ ک ک، حزب کارگران کردستان ترکیه بوده و از این رو دولت ترکیه این جریان را یک سازمان تروریستی ارزیابی می‌کند، اما دولت آمریکا حزب اتحاد دموکراتیک سوریه را یک جریان تروریستی نمی داند و بلکه نیروهای وابسته به یگان‌های مدافع خلق را مهم‌ترین و قابل اعتمادترین متحد خود در نبرد با داعش ارزیابی می کند.
با این حال تجربه نشان داده است قدرت های بزرگ معمولا از کردها اسفتاده ابزاری می کنند. لذا بعید نیست کردهای سوریه با تحولاتی که در جنگ علیه داعش در حال تکوین است، مجبور به یک عقب نشینی مهم شوند. به عبارت دیگر نقش بازیگران فعال در سوریه از کردها گرفته تا داعش عمدتا با هماهنگی میان آمریکا و روسیه رقم می خورد. ترکیه هم به عنوان یک بازیگر منطقه ای امتیازاتی کسب کرده و البته باید عقب نشینی هایی هم انجام دهد. امتیاز کسب شده توسط آنکارا چراغ سبز جهت مهار کردها است، اما امتیازی که داده است آن است که حمایت خود را از تروریست های سوریه کاهش داده و به آتش بس و روند سیاسی ملتزم شده است.
تحرکات نظامی و اعزام نیروهای آمریکایی، ظاهرا حاکی از حرکت به سوی شعارهای مبارزه با تروریسم توسط دولت ترامپ خصوصا علیه داعش و القاعده در مناطق مهم غرب آسیاست، اما از سوی دیگر افزایش عملیات نظامی، بر خلاف وعده‌های انتخاباتی ترامپ است که ایده کشورسازی یا دخالت در ماموریت های پرهزینه نظامی در اقصی نقاط جهان را زیر سوال برده بود. فرماندهان نظامی آمریکا تاکید می کنند که این تحرکات، نشان تغییری عمده در سیاست قبلی ایالات متحده نیست، بلکه ادامه اجرای طرح های قبلی است.
در هر حال به رغم این تناقض، به نظر می آید دولت جدید واشنگتن قصد ندارد از رقبای خود در عرصه منطقه ای عقب بیفتد، به ویژه این که می بیند روسیه در سوریه، یکه تازی می کند. اما رقابت با مسکو قواعد خاص خود را دارد که در شرایط کنونی تبدیل به همکاری میدانی شده است.
نکته دیگری که برخی محافل غربی به آن اشاره کرده اند غیبت ایران در نشست سه جانبه آنتالیا است. این سوال از آن جهت مهم است که نقش ایران در عراق و سوریه و مقابله با داعش بر کسی پوشیده نیست. همکاری ایران و روسیه در سوریه و حضور فعال در نشست آستانه این توقع را ایجاد کرده بود که روسیه در ادامه اقدامات مربوط به سوریه، ایران را از نظر دور نداشته باشد. اما گرایش مسکو به آنکارا و اکنون ایالات متحده آمریکا، این شبهه را ایجاد کرده است که گویی جمهوری اسلامی ایران در تحولات مهم منطقه خصوصا عراق و سوریه دچار انزوا شده است.
در پاسخ به شبهه فوق لازم به ذکر است که ایران نقش و جایگاه خود را در عراق و سوریه و دیگر مناطق وامدار کسی نیست. همکاری با روسیه به دلیل اشتراک منافع علی الخصوص در عرصه سوریه بوده و در نتیجه، همکاری و هماهنگی با روسیه تداوم خواهد داشت. خصومت با آمریکا نیز به طور طبیعی موجب دوری ایران از هر گونه اتحاد سیاسی و میدانی در منطقه می شود که یک طرف آن واشنگتن باشد.
اگر مقصود از انزوا، عدم همکاری و گفت وگو با شیطان بزرگ باشد، جمهوری اسلامی ایران شرافت این انزوا را سالیان دراز است که با خود حمل می کند. اما اگر مراد دور زدن ایران و نادیده گرفتن نقش اساسی آن در مسایل منطقه ای باشد، به نظر می آید همان گونه که در عرصه میدانی سنگ تمام گذاشته ایم، در صحنه دیپلماسی نیز باید درایت لازم را بخرج دهیم تا در شرایط پساجنگ، رقبا و دشمنان غنایم را میان خود تقسیم نکنند.
در پایان باید گفت نشست سه جانبه آنتالیا مقدمه و نمادی است از همکاری بازیگران جهانی و منطقه ای در شرایطی که اولویت اصلی مبارزه با داعش است و البته هر یک متناسب با اهداف و منافع خود وارد این عرصه شده و معلوم نیست پس از پایان کار داعش، چنین اتحادی تداوم یابد. جمهوری اسلامی ایران اما با تکیه بر اهداف و منافع خود که سرلوحه اصلی آن حفظ محور مقاومت است، به نقش آفرینی خود در منطقه ادامه می دهد. این نقش آفرینی گاه در همکاری میدانی و دیپلماسی با روسیه و ترکیه جلوه گر می شود و گاه در مقابله با طرح های نفوذ و توسعه طلبی آمریکا و رژیم صهیونیستی نمود می یابد./