عبارت «اصلاح» در حرکت امام حسین در کنار اصلاح اخلاقی، اجتماعی و سیاسی به اصلاح اقتصادی جامعه و بازگشت به اصول و احکام اقتصادی اسلام ناب محمدی نیز مربوط می شد. اصولی چون عدالت اقتصادی، ساده زیستی، فقر وجودی بشر در برابر خداوند، اصل آزادی اقتصادی و نفی انباشت ثروت که از مصادیق بنیانی اقتصاد اسلامی محسوب می شوند.
نام حسین بن علی (ع) به عنوان «اسوه مقاومت» بر تارک تاریخ می درخشد. بزرگ مردی که در سوم شعبان در خانه گلی و ساده امام شیعیان، علی (ع) و حضرت زهرا (س) دیده به جهان گشود و در سال 61 هجری با فریاد مبارزه با طاغوت های زمانه خود (بنی امیه)، واقعه عظیم کربلا را در دل های مسلمین جاودانه ساخت. و اما « انّما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدّی»، انگیزه سیدالشهدا از مقاومت بود. اصلاح امتی که پس از رحلت پیامبر و شهادت حضرت امیر، بدعت های زیادی را بر جامعه اسلامی تحمیل نمودند.
با قدرت گرفتن بنی امیه و دقیق تر از زمان خلیفه سوم، ارزش های معنوی کم کم رنگ باختند و مدیران سیاسی پایبندی به مفاهیم اخلاقی را زیرپا گذاشتند. در نتیجه اشرافی گری و بذل و بخشش های بی حدو حصر از بیت المال به اقوام و نزدیکان به یک سنت متعارف تبدیل شد و اسلام در دست خاندان بنی امیه آنقدر خوار و بی مقدار شده بود كه یزید، فردی كه جز زن و شراب و بوزینه بازی هیچ چیز را در دنیا نمی شناخت و تفریح و سرگرمی اش همین اعمال پست بود، عهده دار امور مسلمان شده و بر جای پیامبر تكیه زده بود.
لذا عبارت «اصلاح» در انگیزه امام حسین در کنار اصلاح اخلاقی، اجتماعی و سیاسی به اصلاح اقتصادی جامعه و بازگشت به اصول و احکام اقتصادی اسلام ناب محمدی نیز مربوط می شد. اصولی چون عدالت اقتصادی، ساده زیستی، فقر وجودی بشر در برابر خداوند، اصل آزادی اقتصادی و نفی انباشت ثروت که از مصادیق بنیانی اقتصاد اسلامی محسوب می شوند. دور شدن از این اصول توسط بنی امیه در کلام امام حسین اینگونه ترسیم می شود:
«مردم! آگاه باشید، اینان (بنی امیه) اطاعت خدا را ترک کرده و پیروی از شیطان راپیشه خود ساخته اند. فساد را ترویج و حدود الهی را تعطیل کرده «فیی‌ء» را به خود اختصاص داده و حلال و حرام خداوند را تغییر داده اند. در حالی که من به هدایت و اصلاح جامعه اسلامی از دیگران شایسته ترم.»
همچنین وقتی که در روز عاشورا در مورد عدم پذیرش حقانیت امام از جانب دشمنانش از ایشان سؤال می شود، امام حسین (ع) پاسخ می دهند: «مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرامِ؛ شکم‌های آنها از حرام پر شده است». روشن است شکمی که به فرموده امام مملو از حرام است ره آورد فعالیت ناسالم اقتصادی است. آنچنان اقتصادی که پی آمدش شخص را وادار می کند در برابر ولی خدا قد علم کند و در نهایت وی را به سوی نا‌انسانی ترین اقدامات سوق دهد.
بی هیچ شک و گمانی فریاد مقاومت امام حسین (ع) و مبارزه با زیاده خواهان در تمام جوانب از جمله در عرصه اقتصادی در زمانه ما متوقف نخواهد شد. چنانکه در سالیان اخیر رهبر فرزانه انقلاب با رویکرد اصولی و به منظور جلب توجه مردم و مسئولین به آفات اقتصاد لیبرالیستی، مباحث اقتصاد مقاومتی را دستمایه نام گذاری های سالانه قرار داده اند تا همگان را با مقوله اقتصاد مقاومتی و به عبارتی اقتصاد اسلامی آشنا سازند.
امسال نیز تحت عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ اشتغال و تولید» نام گذاری شده است. اهمیت این موضوع زمانی دوچندان می شود که به گفته برخی از کارشناسان اقتصاد مقاومتی (دکتر حجت الله عبدالملکی)، به رغم اینکه تولید باعث رفاه 99 درصد از مردم می شود، به ضرر یک درصد جامعه است. این یک درصد همان مترفین جامعه هستند که از ضعف اقتصاد کشور ثروت می اندوزند (با واردات، قاچاق و ...) و افزایش تولید ملی برایشان ضرر است. در واقع همانند عصر اموی، اقلیت مفسد با زیرپا نهادن اصول اقتصاد اسلامی و زیاده خواهی، زمینه آسیب های جدی را در جامعه فراهم می کنند.
چنانکه خداوند در قرآن می فرماید: «إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَى أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَى/ انسان آنگاه که خود را بی نیاز می بیند، سرکشی می کند-علق/۶ و ۷» و «إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِکَ قَرْيَةً أَمَرْنا مُتْرَفيها فَفَسَقُوا فيها/ هلاکت و نابودی یک جامعه به دست مترفان، مال اندوزان و ثروت مداران آن صورت می گیرد-اسرا/۱۶». واقعیت این است که نظام اقتصادی که مترف پرور باشد باعث هلاکت جامعه می شود. در ادامه به برخی از آفات نظام اقتصادی اسلامی و مقاومتی با تکیه بر سیره و سنت امام حسین (ع) اشاره می کنیم:
- اقلیت ویژه خوار
برای مثال نظام بانکی ما امروز با مشکلات عدیده ای مواجه است که معوقات بانکی یکی از آنهاست. معوقاتی که بیش از 1000 میلیارد تومان برآورد شده و جالب این است که بدهکاران عمده این معوقات کسانی هستند که وام های کلانی دریافت کردند و علت عدم بازپرداخت آنها عدم توان مالی آنها نیست، بلکه گاه معادل بدهی خود و یا بیشتر از آن دارایی را دارند. نظام بانکی برای حل مشکل این معوقات اقدام به خلق پول های بیشتری می کند، اقدامی که ثمره آن تورم برای اقشار کم درآمد و بدتر شدن توزیع درآمد و تشدید فقر است.
این در حالیست که برخلاف جامعه اموی و متأسفانه اقلیت ویژه خوار جامعه ما، امام حسین (ع) به طبقه فرودست نگاه ویژه ای داشتند. چنانکه وقتی ایشان به شهادت رسیدند در پشت او آثار زخم و پینه مشاهده کردند. وقتی علت را از حضرت سجاد (ع) پرسیدند آن حضرت فرمود: این پینه ها اثر کیسه های غذا و آذوقه ای است که پدرم آنها را شب ها به دوش می کشید و به خانه زنان بی سرپرست و کودکان یتیم و فقرای ناتوان می رساند.
اقتصاد ما نیز به پیروی از سیره سیدالشهدا می بایست نگاه ویژه ای برای حل مشکلات اقتصادی طبقاتی که بنیه اقتصادی ضعیفی دارند داشته باشد. برای مثال در همین نظام بانکی به جای خلق پول های بیشتر که نتیجه آن بدتر شدن اوضاع اقتصادی است، می توان با دادن تسهیلات به شهروندان متوسط و کم درآمد زمینه اشتغال و تولید بیشتری را فراهم کرد.
- ولع و اسراف
معضل دیگری که نظام اقتصادی ما را تهدید می کند، الگوی مصرفی کنونی است. مهم ترین آسیب های الگوی مصرف کنونی در جامعه ما با توجه به معیارهای اقتصاد مقاومتی، در محور نوع مصرف، مصرف زیاد کالاهای خارجی، مصرف زیاد کالاهای تجملاتی و در محور میزان مصرف، ولع و اسراف است. بنابراین یکی از صفات اخلاقی نادرست که بیشتر در بین اغنیا و کمتر در بین مردم عادی مشاهده می شود، ولع و اسراف در استفاده از کالای خارجی است.
این در حالیست که بدون تولید، اشتغال زایی ممکن نیست، و تدام تولید نیازمند توجه به بازار داخلی و مصرف کالای داخلی است. با این حال وقتی ما در سیره امام حسین (ع) و اجدادش دقت می کنیم، قناعت پیشگی و بی توجهی به دنیا و مادیاتش نگریسته می شود و عدالت گستری و مبارزه با اشرافی گری سرلوحه ایشان بود. به ویژه در مبارزه با بنی امیه، که با ولع و دنیاپرستی حکومت اسلامی را از مسیر خود منحرف و به حکومت پادشاهان ایران و یونان نزدیک ساخته بودند.
- اشرافی گری
یکی دیگر از آفات اقتصاد مقاومتی که در پیوند با آفت قبلی یعنی ولع و اسراف است، تسلط خوی اشرافی گری در بین مسئولین و به تبع آن در بین آحاد جامعه است. حقوق های نجومی و اختلاس های میلیاردی نیز از آثار همین خوی اشرافی گری است. در حالیکه ساده زیستی و مردم داری یکی از ویژگی های بارز ائمه معصومین از جمله امام حسین (ع) است.
زمانی که ایشان با امام حسن(ع) برادر گرامی شان پیاده به حج می رفتند، تمام رجال و شیوخ صحابه که با آنها بودند به احترامشان از مراکب پیاده می شدند و پیاده می رفتند. این احترام امام در نفوس نه برای آن بود که کاخ مجلل داشت یا مرکب های سواری او گران قیمت بود یا غلامان و سربازان پیشاپیش یا دنبال مرکب او می رفتند یا اینکه مسجد پیامبر را برای او خلوت می نمودند و راه ها را در مواقع آمد و شد او بر مردم می بستند، نه! برای هیچ یک از این ها نبود، امام حسین با مردم زندگی می کرد و از مردم جدا نبود و در نهایت سادگی و تواضع بود. اما امروز علی رغم توصیه های مقام معظم رهبری در مذموم بودن اشرافی گری، مسئولان نظرات رهبری را به درستی درک نکرده‌اند و به دلیل عدم فهم موضوع و داشتن خوی اشرافی‌گری نمی‌توانند با اقتصاد مقاومتی منطبق شوند.
فرجام سخن
تا زمانیکه بیکاری، فقر، درآمد پایین و قدرت خرید پایین وجود داشته باشد اقتصاد مقاومتی اجرا نشده است. اجرای اقتصاد مقاومتی نیازمند روحیه جهادی همراه با سلامت اخلاقی و پاک دستی است. همان طور که سیدالشهدا برای اصلاح امت رسول الله از جان و مال خود گذشت، مردم و مسئولین ما نیز می بایست در هر موقعیتی با کنار گذاشتن برخی عادت های نادرست و رسوم غلطی که در نتیجه نفوذ لیبرالیسم اقتصادی ایجاد شده اند، در اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی گام بردارند. و امیدواریم به زودی سالی را داشته باشیم که مقام معظم رهبری دغدغه اقتصاد را به عنوان اولویت بحرانی کشور نداشته باشند. ب/مق