اقدام اخیر اروپا علیه ایران، آن هم به موازات عهد شکنی آمریکا، مهر تاییدی بر بدعهدی اروپا در قبال ایران است. این "بد عهدی عامدانه" می تواند مقدمه ای برای رفتارهای سلبی دیگر اروپا در قبال ایران خواهد بود. در چنین شرایطی لازم است دستگاه دیپلماسی، سیاست خارجی ما در قبال اروپا را بازتعریف کند.
اقدام اخیر اتحادیه اروپا در به روزرسانی تحریم های جمهوری اسلامی ایران در رابطه با تحریم های موشکی بالستیک و منع اشاعه سلاح های هسته ای، از ابعاد مختلفی قابل تامل است. وضع ( یا به قول اروپایی ها به روزرسانی!) این تحریم ها، آن هم در جریان سفر اروپایی آقای دکتر ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، به مثابه ارسال سیگنال و پیامی مشخص از سوی اروپای واحد به ایران است؛ پیامی که باید از سوی دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان به خوبی درک شود. این پیام، همان غیر قابل اعتماد بودن اتحادیه اروپاست که بارها بر آن تاکید شده است.
اتحاديه اروپا فهرست اسامي 23 شخص حقيقي و 14 شخص حقوقي را در این رابطه تحریم کرده است. به روزی رسانی این تحریم ها در حالی صورت گرفت که دبیر کل شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعضای دائمی و موقت شورای امنیت سازمان ملل متحد و حتی اتحادیه اروپا، بر پایبندی جمهوری اسلامی ایران بر تعهداتش وفق برجام تاکید کرده اند. در این خصوص نکاتی وجود دارد که نمی توان به سادگی از کنار آنها گذشت:
اتحادیه اروپا در دوران پسابرجام کارنامه موفقی در دفاع از سند توافق هسته ای نداشته است. نه تنها اتحادیه اروپا در قبال اقدامات ایالات متحده که با روح برجام در تناقض بوده، سکوت کرده است، در برابر نقض صریح توافق هسته ای مشترک نیز موضع محکمی در برابر واشنگتن اتخاذ نکرده و حتی با کاخ سفید همراه شده است. در جریان وضع قانون محدودیت صدور ویزا برای کسانی که به ایران سفر کرده اند، بسیاری از ایرانیان ساکن و مقیم اروپا و حتی کسانی که دارای تابعیت دوگانه ایرانی-اروپایی بودند، عملا با محدودیت صدور ویزا مواجه شدند. با این حال سران اروپایی در قبال این عهد شکنی آشکار که مغایر بند 29 برجام بود و مترادف با ایجاد خلل در مسیر داد و ستد خارجی با ایران نیز محسوب می شد، سکوت کردند. در جریان تمدید قانون آیسا (در دوران اوباما) نیز اتحادیه اروپا در ابتدا مواضعی منفعلانه اتخاذ کرد و سپس، در مذاکرات وین عملا به سود ایالات متحده آمریکا وارد میدان شد. این در حالی بود که مقامات سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات هسته ای یعنی آلمان، انگلیس و فرانسه به خوبی در جریان تعهد جان کری، وزیر امور خارجه سابق آمریکا، در خصوص عدم تمدید قانون آیسا بودند. با این حال مقامات اروپایی در نهایت این عهد شکنی آشکار را مصداق نقض توافق هسته ای ندانستند.
در حال حاضر، یعنی درست در زمانی که سنای آمریکا با تصویب طرحی غیر قابل قبول، بندهای 26، 27، 28 و 29 برجام را نقض کرده است، حداقل انتظار ممکن از اتحادیه اروپا اعتراض نسبت به رفتار ایالات متحده آمریکا و سناتورهای این کشور بود. چندی پیش فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در نشستی در اسلو پایتخت نروژ، اعلام کرد که اروپا به برجام پایبند خواهد ماند. حال سوال اصلی اینجاست که آیا موگرینی و همراهانش در عمل توانسته اند به این تعهد خود جامه عمل بپوشانند؟ به روز رسانی تحریم های ایران توسط اتحادیه اروپا نشان داد که اروپای واحد نیز در راستای تقویت مواضع خصمانه ایالات متحده آمریکا علیه ایران گام بر می دارد.
از سوی دیگر، همان گونه که اشاره شد، این اقدام غیر قابل قبول اتحادیه اروپا در جریان سفر اروپایی وزیر امور خارجه کشورمان صورت گرفت. هفته گذشته دکتر محمدجواد ظريف وزير امور خارجه کشورمان، طی سفر به اروپا و در کشور آلمان و در جمع ايرانيان مقيم اين کشور تاکيد کرد:
«اگر ما به روزمرگي بگذرانيم، طرف مقابل بيکار نمي‌نشيند. فرصت روابط پايدار با اروپا و خصوصا روابط عميق اقتصادي با آلمان پديد آمده است. اگر فرصت‌ها را از دست بدهيم، کساني آنها را تبديل به تهديد براي ما مي‌کنند. ما به عنوان قدرتمندترين و باپشتوانه‌ترين کشور منطقه معتقديم که فقط در يک منطقه امن و توسعه‌يافته است که امنيت و پيشرفت ايران تامين مي‌شود. کساني که تلاش مي‌کنند به قيمت حذف و ناامني ديگران امنيت کسب کنند، جز ناامني و ذلت کسب نکرده اند.»
بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران باید از ظرفیت های اقتصادی موجود در اروپا نهایت بهره برداری ممکن را داشته باشد، با این حال سوال اصلی اینجاست که آیا می توان در شرایط فعلی، از روابط پایدار سیاسی و اقتصادی با اروپا سخن به میان آورد؟ پاسخ این سوال چندان درست نیست و این امر مشروط به نوع سیاست های اروپایی است! هرچند تلاش جهت برقراری روابط اقتصادی اهمتی دارد، اما لازم است این تلاش ها همراه با اعتماد کامل و منحصرشدن روابط به اروپا نباشد. "اعتماد به اروپا" مؤلفه ای بازدارنده در سیاست خارجی کشورمان محسوب می شود که می تواند هزینه های زیادی را بر دستگاه دیپلماسی ما وارد سازد. اقدام اخیر اروپا علیه ایران، آن هم به موازات عهد شکنی آمریکا، مهر تاییدی بر بدعهدی اروپا در قبال ایران است. این "بد عهدی عامدانه" می تواند مقدمه ای برای رفتارهای سلبی دیگر اروپا در قبال ایران خواهد بود. در چنین شرایطی لازم است دستگاه دیپلماسی، سیاست خارجی ما در قبال اروپا را بازتعریف کند. این بازتعریف، باید به صورت واقع بینانه و بر اساس رفتار طرف مقابل (اروپا) و منافع ملی کشورمان صورت گیرد./