چرایی موج جدید سرکوب ها در عربستان

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

آل‌سعود در راستای سرکوب مخالفان داخلی اقدام به دستگیری روحانیون این کشور کرده است. منابع حقوقی سعودی اخیرا از بازداشت حمزه العمری رئیس‌سازمان فور شباب، شیخ سلمان العوده، شیخ عوض القرنی و 15 فرد متهم به عضویت در اخوان المسلمین و یا طرفداری از آن خبر داده‌اند. طی روزهای گذشته نزدیک به 20 روحانی سعودی بازداشت شده‌اند و البته حساب کاربری «معتقلی الرأی» در عربستان می‌گوید لیست بازداشتی‌ها فراتر از 20 نفر است. برخی علل بازداشت روحانیون در عربستان را همفکری و نزدیکی فکری آنان به جماعت اخوان المسلمین می‌دانند. در این ارتباط روزنامه رأی الیوم نوشت: «بازداشت شیخ سلمان فهد العوده و شیخ عوض القرنی دو مبلغ عربستانی از سوی رژیم سعودی، اتفاق غافلگیر‌کننده‌ای نبود، زیرا در پی اختلافات سیاسی و قبیله‌ای که در حال حاضر بر کشورهای عربی خلیج‌فارس، خیمه افکنده است، و همچنین اصرار رژیم سعودی به رهبری محمد بن سلمان برای نشان دادن مشت آهنین به مخالفان به منظور تثبیت حکومت و سرکوب هرگونه مخالفتی چه در محفل موسوم به علمای الصحوه یا حتی اعضای خاندان حاکم، قابل پیش‌بینی بود.»

اما دلیل بازداشت های اخیر چیست؟

بحران قطر
بحران قطر و عربستان که از اواسط خرداد ماه شروع شده است همچنان ادامه دارد و هرگونه تلاش برای حل این بحران تاکنون با بن بست مواجه شده است. عربستان در جریان این بحران شکست سختی را متحمل شده است چرا که کشورهای عربی با عربستان در تحریم قطر همراه نشدند و کشورهای غربی نیز جانب قطر را گرفتند. این بحران که در ابتدا عربستان به دنبال آن بود از آن برای ارتقای جایگاه منطقه ای خود استفاده کند، اکنون به مسئله ای چالشی برای ریاض تبدیل شده است و به همین دلیل هرگونه همراهی مقامات و فعالان سعودی با قطر در این ماجرا و یا حتی اعلام بی طرفی به عنوان یک گناه نابخشودنی محسوب می شود. در مورد علمای اخیر که دستگیر شده اند این مسئله کاملا صدق می کند. بررسی مواضع این علما نشان دهنده این است که  آنها در قبال منازعه قطر مواضعی که به بی‌طرفی نزدیک‌تر است گرفته‌اند و از حکومت کشورشان در اختلاف با قطر حمایت نکرده‌اند. این در حالی است که از نظر مقامات سعودی، بی‌طرفی ممنوع است. از سوی دیگر علما عربستانی به نوعی از جنبش اخوان المسلمین که مورد حمایت قطر است، طرفداری کرده اند و این خود نیز از نظر آل سعود گناه بزرگ دیگری است.  

پادشاهی بن سلمان
مسئله دیگری در این روزها باعث شده است تا دولت سعودی به سیاست مشت آهنین روی بیاورد، تلاش محمد بن سلمان برای رسیدن به تخت پادشاهی است. در شرایط کنونی مخالفت ها در جامعه سعودی رو به گسترش است و در همین جهت طی روزهای اخیر جنبش 15 سپتامبر به راه افتاده است و از مردم خواسته شده است که برای مخالفت با آل سعود به خیابان ها بیایند.
پایگاه عربی «نون پست» در یادداشتی با عنوان «آیا موج بازداشت‌ها در عربستان نشانه هراس از چیز بزرگی است»، بازداشت های چهره‌های دینی، آکادمیک و رسانه ای در عربستان را نشانه قوی احتمال وقوع تحول سیاسی بزرگ در این کشور دانست. ناظران پیش بینی می‌کنند که موج بازداشت‌ها طی روزهای آتی گسترش یافته و شمار بازداشتی‌ها به 2 برابر تعداد کنونی افزایش یابد. این در حالی است که برخی معتقدند دولت عربستان بیش‌ از اینکه قضیه برپایی تظاهرات‌های اعتراضی در 15 سپتامبر برایش اهمیت داشته باشد، برای اتفاقی بزرگ‌تر آماده می‌شود و آن هم تحولی بزرگ و قابل انتظار در آینده بسیار نزدیک است. اتفاق بزرگ این است که شاه سعودی به نفع فرزندش محمد بن سلمان از قدرت کناره گیری کند؛ همان گونه که مجتهد، افشاگر سعودی، هم چند روز پیش اعلام کرد که بن سلمان ترتیبات لازم برای پادشاهی خود را کامل کرده و طی روزهای آتی این قضیه اعلام می‌شود.

فعالان سعودی معتقدند که عربستان و بالاخص شهرهای ریاض و جده شاهد آماده باش امنیتی بی سابقه‌ای است و چه بسا بن سلمان می‌خواهد اطمینان خاطر پیدا کند که در مدت تحویل گرفتن مقام پادشاهی کشورش با اعتراضات شخصیت‌های برجسته معارض روبرو نشود، از همین رو موج بازداشت‌ها را به راه انداخته است.
سفر مخفیانه محمد بن سلمان به اسرائیل را نیز می توان در این راستا ارزیابی کرد. این سفر بسیار مهم و تاریخی به شمار می رود و نشانه این است که روند قدرت در عربستان در حال تجربه نوعی تغییرات مهم است. برخی از کارشناسان هم اعلام کرده اند که در روزهای آینده ملک سلمان قدرت را به بن سلمان واگذار می کند. در این ارتباط رسانه‌های مراکشی از احتمال بازگشت "سلمان بن عبدالعزیز" پادشاه عربستان به شهر طنجه در مغرب خبر می‌دهند. این در حالی است که تنها سه هفته از بازگشت سلمان به عربستان پس از گذراندن تعطیلات یک ماهه در این شهر می‌گذرد. بنابراین با توجه به این مسئله بن سلمان سعی دارد به سرعت چهره های مخالف خود را از قدرت برکنار کند و بدون هیچگونه مخالفتی بر مسند قدرت تکیه کند.

پایان سخن
عربستان در روزهای اخیر شاهد چند اتفاق مهم بود. ابتدا اعلام شد که محمد بن سلمان ولیعهد سعودی مخفیانه به اسرائیل سفر کرده است، سپس جنبش اعتراضی 15 سپتامبر به راه افتاد و در نهایت بیش از 20 تن از علمای وهابی دستگیر شدند. این سه حادثه نشان دهنده این است که عربستان در روزهای آتی شاهد انتقال قدرت خواهد بود. از این رو بن سلمان در تلاش است تا پیش از رسیدن به تخت پادشاهی مخالفان خود را سرکوب کند./