یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مدیران بانک مرکزی تنها تماشاگران بی دست و پایی هستند که توان خروج از سلطه دلار و یورو ندارند، گفت: تنها راه حل موجود برای عبور از نوسانات بازار ارز انعقاد پیمانهای دو و چند جانبه پولی و مالی با سایر کشورها است.
نرخ دلار این روزها در حالی از 4000 تومان عبور کرده که از ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم، ارتقای ارزش پول ملی به نسبت دلار، به عنوان یکی از شعارهای کلیدی و وعده های دولت مطرح و همواره جهش نرخ ارز در دولت دهم در سالهای 90 تا 92 مورد انتقاد قرار گرفته است.
به عنوان نمونه، حسن روحانی در خلال تبلیغات انتخاباتی سال 92 با حضور در برنامه «با دوربین» شبکه اول سیما درباره نرخ ارز گفت: «ما شاهد هستیم که دلار بعد از چندماه به چندین برابر قیمت افزایش پیدا می‌کند، مشکل کجاست؟ مشکل عدم مشورت، خودشیفتگی، عدم استفاده از ابزار علمی برای اداره کشور و بی‌ثباتی‌ها است. چقدر ما در این 7-8 سال گذشته شاهد تغییر پیاپی مدیران بودیم؟ این بی‌ثباتی چگونه به مردم اطمینان خواهد داد؟ مردم مدیریت کارآمد و ثبات را می‌خواهند. مردم قدرت آینده و آینده‌نگری را می‌خواهند». همچنین ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی نیز پس از برجام از کاهش نرخ ارز در آینده خبر داده بود.
اما شرایط فعلی بازار ارز این سوال را ایجاد می‌کند که با وجود اینکه دولت روحانی در سه سال گذشته تلاش کرده تا نرخ دلار را در محدوده 3500 تومان کنترل و ثبات بازارها را حفظ کند، اما نوسانات هفته‌های اخیر در اثر چه عامل یا عواملی زمینه افزایش قیمت را فراهم کرده است.
برای ریشه یابی عوامل تاثیر گذار بر افزایش قیمت این روزهای بازار ارز با عبدالمجید شیخی، اقتصاددان و نویسنده کتاب« اقتصاد و برنامه‌ریزی» گفت‌وگویی انجام شده که می‌خوانید:
بصیرت: وضعیت این روزهای بازار ارز چگونه است و با توجه به شکسته شدن تابوی عبور قیمت دلار از ۴۰۰۰ تومان، پیش بینی‌تان از این بازار چیست؟
شیخی: شرایط حاکم بر بازار ارز نشان دهنده آن است که مدیران بانک مرکزی اقتدار لازم در مدیریت این بازار را ندارند. مدیران بانک مرکزی تنها تماشاگران بی دست و پایی هستند که توان خروج از سلطه دلار و یورو یعنی ارزهای حاکم بین المللی را ندارند. چنانچه سوء مدیریت بانک مرکزی در بازار ارز ادامه پیدا کند، نظام اقتصادی کشور بر زمین می خورد.
بصیرت: سال هاست نوسانات افزایشی دلار معضل اقتصاد کشور محسوب می‌شود، اتخاذ چه سیاستی میتواند این معضل را حل و فصل کند؟
شیخی: در ابتدا باید عرض کنم، ادامه سیاست‌های پولی برای مدیریت بازار ارز نتیجه بخش نخواهد بود. یعنی با افزایش یا کاهش و یا تثبیت نرخ ارز نمی‌توان این معضل ریشه‌ای اقتصاد کشور را حل کرد.
دلیل اصلی نوسانات ارز، وابستگی مبادلات تجارت خارجی کشور به دلار و یورو است. تنها راه حل این موضوع نیر این است که مدیران بانک مرکزی برای انعقاد قراردادهای دو و چند جانبه پولی و مالی با سایر کشورها عزمشان را جزم کنند.
بصیرت: این نوع قراردادها چگونه میتواند نوسانات بازار ارز را حل کنند؟
شیخی: در صورت انجام پیمانهای دوجانبه و چندجانبه پولی و مالی برای اقتصاد کشور چند اتفاق مهم رخ می‌دهد؛ اولا، نوسانات نرخ ارزهای دلار و یورو مانند ارز سایر کشورهای دیگر در اقتصاد ما بی تاثیر خواهد شد، ثانیا، بصورت تدریجی ارزش پول ملی در سطح بین المللی افزایش پیدا می‌کند و در نهایت از زیر سلطه دلار و یورو خارج می‌‌شویم.
به این ترتیب عامل تحریم ها را بی تاثیر می‌کنیم و دیگر هیچ تحریمی بر اقتصاد کشور اثر نخواهد داشت، چرا که دیگر مبادلات تجاری خود را با پول ملی خود انجام می دهیم و دیگر گرفتار گره‌های بین بانکی نخواهیم شد.
همچنین باید به این نکته اشاره کنم که با افزایش اعتبار پول ملی دیگر نوسانات بازار ارز مانند سالهای 90 تا 92 نمی تواند بر نرخ تورم و رشد قیمت کالاهای اساسی تاثیر بگذارد.
بصیرت: شما معتقدید که افزایش و کاهش و تثبیت نرخ ارز نتوانسته و نخواهد توانست بازار ارز را کنترل کند؟
شیخی: بله همین طور است، هرگونه افزایش و کاهش و تثبیت نرخ ارز از دیدگاه اقتصاد اسلامی امری باطل است. بطور مثال افزایش نرخ ارز قدرت خرید «صاحبان ارز» را افزایش می دهد، اما در مقابل قدرت خرید «صاحبان کالا» را کاهش می‌دهد. در واقع با اتخاذ این گونه سیاست‌های پولی از جیب بخشی از جامعه به بخش دیگر ریخته می شود. بطور کلی اینگونه مدیریت بازار ارز همیشه بخشی از جامعه را متضرر می‌کند که این سازوکار بطور قطع خلاف شرع است.
بصیرت: رئیس بانک مرکزی در خصوص علت افزایش قیمت ارز گفته است که تاثیر حرف‌های ترامپ آثار هیجانی در بازار ارز ایجاد کرده ولی این اثرات بلندمدت نخواهد بود و همه این حرف ها اثرات موقت دارد، شما به چه میزانی با این تحلیل موافقید؟
شیخی: به طور کلی تمام متغیرهای اقتصادی تحت تاثیر رفتارهای هیجانی واکنش نشان می‌دهند و عامل انسانی در بازار تاثیر گذار است و هیچ حرف جدیدی نیست و هیچ نسخه درمانی برای اقتصاد به دنبال نخواهد داشت.
جناب سیف با بیان این نوع گفته‌ها، در حال توجیه سوء مدیریت وضع موجود در بازار ارز است. سوال اصلی اینجاست آقای سیف تا چه زمانی قرار است این نوسانات قیمتی ادامه داشته باشد. چرا هیچ اراده‌ای برای اصلاح ساختارهای پولی و مالی مشاهده نمی‌شود. جناب سیف اگر توانایی انجام اقدامات ریشه‌ای ندارید این عرصه را برای آمدن کسانی که متخصص این حوزه هستند، خالی کنید.
بصیرت: جمع بندی نهایی خودتان را بفرمایید؟
شیخی: حجم مبادلات تجاری کشور بدون احتساب مبادلات غیر رسمی حدود 200 میلیون دلار برآورد می‌شود که این خود نشان دهنده موقعیت خوب اقتصاد ایران در بازارهای بین المللی است که با انعقاد پیمانهای دوجانبه و چندجانبه می‌توانیم پولی ملی کشور را جهانی کنیم و از زیر سلطه دلار و یورو و پیامدهای منفی آن برای اقتصاد ایران خارج شویم./
با تشکر از جناب آقای شیخی که وقت خود را در اختیار بصیرت قرار دادند
مصاحبه از: بهزاد حسینی آرا