آمریکا برای آینده سوریه طرح و برنامه دارد و عدم حضور این کشور در مذاکرات سیاسی آتی نشان از عدم راهبرد نیست
با توجه به پایان داعش در سوریه بازیگران مختلف در این کشور به دنبال ارائه راهکار و راهبردهای خود برای دوران پساداعش هستند. در این بین آمریکا بیش از همه به دنبال نقش آفرینی در دوران پساداعش در سوریه است. دلیل آن نیز عدم شرکت واشنگتن در مذاکرات سیاسی آینده سوریه است. مذاکرات سیاسی همچون نشست های آستانه و کنفرانس سوچی نشان از عدم نقش آمریکا در آینده سیاسی سوریه است. به همین دلیل آمریکا به دنبال طرح هایی برای سوریه است که از قبل آن بتواند دستاورد مثبتی در این عرصه داشته باشد.
اخیراً موسسه رند طرحی را به سیاست مداران آمریکا ارائه داده که می توان از آن به عنوان طرح سازش سوریه نام برد. این طرح مشتمل بر چهار بخش است:
1- ایجاد 3 منطقه در سوریه شامل منطقه‌ای برای علوی‌ها در طول ساحل این کشور تا مرزهای لبنان. منطقه‌ای برای کردها در شمال سوریه و دو منطقه برای مخالفان معتدل که یکی در حلب و اطراف آن تشکیل می‌شود و منطقه دوم در درعا و حومه آن شکل می‌گیرد.
2- مناطقی که همچنان تحت کنترل داعش و گروه‌های تروریستی قرار دارند، به‌عنوان منطقه جنگی شناسایی شده و نیروهای بین المللی همچنان مسئولیت آن را به‌عهده داشته باشند.
3- توافق برای اداره برخی از مناطق سوریه به‌ویژه الرقه به‌روش غیرمتمرکز به‌دست آید، بر این اساس نیروهای بین المللی نظارت بر این مناطق را در اختیار خواهند داشت.
4 - آغاز مذاکرات جریان‌های محلی و منطقه‌ای برای آماده‌سازی جهت اصلاحات سیاسی.
تحلیل طرح
1- آمریکا به دنبال نقش آفرینی در آینده سیاسی سوریه است. بر حسب این امر واشنگتن منتظر برگزاری نشست هایی است که بتواند از قِبل آن خروجی خاصی با دستاوردهای مثبتی داشته باشد.
بخش اول طرح موسسه رند در واقع بیان دیگری از تجزیه سوریه است. ایجاد سه منطقه به گونه ای که مشتمل بر کل سوریه باشد، به معنای تجزیه این کشور به سه قسمت مختلف است. بخش اول طرح موسسه رند نیز نشات گرفته از طرح تجزیه کسینجر در سال 2015 است. هنری کسینجر می گوید که آمریکا باید به دنبال تشکیل مناطقی در سوریه باشد که از دو منطقه علوی‌نشین (کوچک‌تر و تحت کنترل بشار اسد با حمایت روسیه) و یک منطقه سنی‌نشین (بزرگ‌تر) در سوریه تشکیل شود که هم متضمن کوتاهکردن دست ایران از منطقه شام و هم تأمین‌کننده منافع نظامی واشنگتن در سوریه باشد، (مناطقی که بعدها می‌توانند بر اساس یک ساختار فدرال در کنار هم قرار بگیرند.)
کسینجر در ادامه می افزاید: «منطقه کردهای سوریه نیز باید به عنوان یک کشور مستقل از منطقه تحت کنترل اسد اعلام شود و پس از آن باید به دنبال یک پیمان بلند‌مدت بود تا به یک پایگاه اصلی عملیاتی برای حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه تبدیل شود. همچنین توافقی با روسیه بایستی پیگیری شود که براساس آن ما به یکپارچگی منطقه بشار اسد احترام بگذاریم و روس‌ها نیز متقابلاً منطقه کردستان نوین را محترم بشمارند.»
2- بخش دوم طرح موسسه رند نیز در تقابل با طرح های نشست های آستانه و زمینه ساز ورود کشورهای خارجی به سوریه به بهانه نظارت بین المللی است. در نشست آستانه توافقی حاصل شده که بر اساس آن مناطق کاهش تنش با حضور سه کشور ایران، ترکیه و روسیه باید مشخص شوند. طرحی که آمریکا مطرح کرده نشان از حضور نیروهای بیگانه در این مناطق است. نکته دیگر در رابطه با بخش دوم موسسه رند حذف مناطق تحت تصرف کردها است. دلیل اصلی آ ن نیز هم پیمانی نیروهای کرد سوریه با آمریکا است.
3- بخش آخر طرح موسسه رند از همه مهم تر است و به همین منظور است که چنین طرحی را طرح سازش سوریه نامیده اند. این موسسه از جریان های محلی و منطقه ای برای آغاز مذاکرات سیاسی نام برده است. این جریان ها از دیدگاه واشنگتن شامل همه جریان های سوریه اعم از معارض و تروریست می شود.
از دید آمریکایی ها گروه هایی همچون احرار الشام جریان های معارضی هستند که بدنه آنها را سوری های مخالف دولت بشار اسد تشکیل داده اند. این در حالی است که همین گروه از بُعد فکری وابسته به القاعده و جریان های تروریستی دیگر است. از سوی دیگر اخیرا روزنامه الشرق الاوسط طرح ده گانه آمریکا برای خودمختاری کُردها را منتشر کرد که در راستای همین طرح موسسه رند است. یکی از راهکارهای ده گانه موسسه رند خودمختاری به کردها و آغاز مذاکرات سیاسی با آنها برای یک منطقه خود مختار است. در واقع واشنگتن انجا که از مذاکرات سیاسی با جریان های محلی نام برده، به دنبال هدفی بالاتر در این زمینه است؛ هدفی که در پایان منجر به همان بخش اول طرح موسسه رند یعنی خودمختاری به جریان های مختلف سوریه خواهد شد. به بیان ساده تر واشنگتن ابتدا به دنبال هویت بخشی به جریان های مزبور و سپس به دنبال موجودیت بخشی به آنان است.
ارزیابی نهایی
باید به این نکته توجه کرد که آمریکا برای آینده سوریه طرح و برنامه دارد و عدم حضور این کشور در مذاکرات سیاسی آتی نشان از عدم راهبرد نیست. به گونه ای که مک‌گورگ نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش می گوید: «جنگ در سوریه هنوز به پایان نرسیده است، به‌ویژه که داعش همچنان مناطق امنی را در اختیار دارد و در آنها سنگر گرفته است. هنوز زمان اعلام پیروزی نرسیده و راه طولانی وجود دارد و جنگ همچنان ادامه دارد. حضور آمریکا در سوریه برای جلوگیری از بازگشت داعش به شهرهایی که کنترل آنها را از دست داده، ضروری است.»
از سوی دیگر آمریکا ابزارهای مختلفی را برای تاثیرگذاری بر آینده سوریه به کار گرفته است. استفاده از ظرفیت کُردها و حضور نظامی در سوریه از ابزارهای واشنگتن است که از قِبل آنها به دنبال امتیاز گرفتن از دولت سوریه است. همچنین آمریکا نمی‌خواهد به مسکو اجازه دهد که به‌تنهایی راه‌حل بحران سوریه را پیش ببرد./