درآمدهای دولت کجا و چگونه هزینه می‌شود؟

ارقام بودجه، چه درآمدها و چه هزینه‌ها ارقامی نجومی است و درک اندازه و بزرگی این ارقام برای مردمی که با حقوق و درآمد ماهانه سرو کار دارند قابل درک نیست، فقط می‌دانند که این ارقام بسیار بزرگ است و این باور در اقشار مختلف مردم وجود دارد که اگر این درآمدها که یکی از آنها درآمد صادرات نفت است درست هزینه شود و از حیف و میل و اختلاس و رانت‌خواری و دزدی و پرداخت حقوق‌های نجومی اجتناب و یا جلوگیری گردد می‌توان با آن لااقل نیازهای اولیه مردم از قبیل مسکن، معیشت، درمان، ازدواج، رفاه و ... را تأمین نمود.
اطلاعاتی که در مورد پرداخت مستمری و یارانه از کشورهای نفت خیز در کشورهای عربستان، کویت،  قطر و امارات به مردم می‌رسد مشخص می‌سازد که مبلغ این مستمری گاهی از حقوق برخی از کارمندان و کارگران ایرانی بیشتر است و لذا اقشار مختلفی از مردم انتظار دارند در ایران نیز از محل این درآمدهای نفتی وضعیت اقتصادی مردم بهبود یابد ولی این انتظارات برآورده نشده است و این سوال در اذهان شکل گرفته است که پس این درآمدها کجا و چگونه هزینه می‌گردد؟ و نارضایتی‌هایی شکل گرفته است. همه بر این تصورند که حقشان از بیت‌المال صرف اموری می‌شود که نفعی برای مردم ندارد و ارقام چند هزار میلیاردی اختلاس‌ها که گاه توسط بستگان درجه یک مسئولان دولتی گزارش می‌شود داغ مردم را تازه می‌کند.
طبیعتاً بودجه بیت‌المال هرچند در اختیار دولت است اما متعلق به همه ملت ایران از هر دین و مذهب و از هر قومیت و منطقه‌ای است و همه ایرانیان در آن سهم دارند. بسیاری از اهل سنت ایران بر این تصورند که شیعیان حق آنان را نمی‌دهند، قومیت‌ها بر این باورند که سهم آنها از بیت‌المال در شهرهایی مثل تهران و اصفهان هزینه شده و یا توسط دست اندرکاران حیف و میل می‌گردد.
متن حاضر در صدد است این باورها را مورد ارزیابی قرار داده و واقعیت‌هایی را به ویژه در مورد درآمدهای نفتی و بودجه عمومی و نیز ابعاد اختلاس‌ها به زبان قابل درک برای عموم مردم شرح دهد.
از آنجا که مردم با حقوق و درآمد و هزینه ماهانه سروکار دارند، در متن حاضر سعی شده است که ابعاد بودجه و درآمد نفت بر اساس نفر ماه تومان مقایسه گردد. یعنی مشخص گردد میزان درآمدهای دولت به ازای هر ایرانی در هر ماه چه مقدار است. با تقسیم ارقام بودجه یک سال کل کشور بر تعداد جمعیت 80 میلیون نفری کشور، میزان آن به ازای هر ایرانی در هر سال مشخص می‌گردد و با تقسیم آن به 12 ماه، مبلغ مورد نظر در هر ماه مشخص می‌شود و مردم می‌توانند آن مبلغ را که درآمد یا هزینه‌های کشور به ازای هر ایرانی در هر ماه است با درآمدها و هزینه‌های ماهانه خود مقایسه کرده و ا ندازه آن را بهتر تشخیص دهند و توقعات و مطالبات خود را با آن تنظیم نمایند.
در مورد اختلاس‌ها نیز مقایسه‌هایی با اختلاس 3 هزار میلیارد تومانی معروف که توسط شخصی به نام امیرمنصور آریا صورت گرفته بود انجام می‌گیرد و نیز با تقسیم بر جمعیت کشور مبلغ اختلاس به ازای هر ایرانی مشخص می‌گردد. اینک توجه خواننده محترم این متن، به ارقام درآمدها و اختلاس‌ها جلب می‌گردد:
 
درآمدها و هزینه های کشور و مقایسه با کشورهای همسایه
 
 صادرات نفت: ایران روزانه حدود 2300000 (دو میلیون و سیصد هزار) بشکه نفت خام صادر می‌کند. یعنی به ازای هر ایرانی کمتر از یک بشکه در هر ماه (86% بشکه)
* مجموع صادرات نفت خام، گاز و میعانات گازی روزانه معادل دو میلیون و ششصد هزار بشکه نفت در بودجه سال 97 پیش‌بینی شده است یعنی باز هم کمتر از یک بشکه به ازای هر ایرانی در هر ماه (97.5% بشکه)
 تولید نفت: میزان تولید نفت در ایران روزانه حدود 4 میلیون بشکه یعنی ماهانه یک و نیم بشکه به ازای هر ایرانی نفت استخراج می‌گردد که از این مقدار 86% بشکه به ازای هر ایرانی در هر ماه صادر و 64% بشکه در داخل تحویل پالایشگاه‌های کشور شده و به صورت بنزین، نفت سفید، گازوئیل و سایر فرآورده‌ها در داخل کشور توزیع می‌شود.
سهمیه اوپک: لازم به ذکر است که سهم هر کشور توسط اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) بر اساس میزان تولید مشخص می‌گردد. این بدین معنی است که هر چه در ایران میزان مصرف سوخت کمتر باشد ایران خواهد توانست بر صادرات خود بیافزاید.
 صندوق توسعه ملی: کمتر از  نیمی از درآمد حاصل از صادرات نفت، گاز و میعانات گازی به وزرت نفت برای تامین هزینه‌های تولید و طرح های توسعه نفتی، صندوق توسعه ملی و و نیز جهت بهبود زندگی مردم در استان‌های نفت خیز و فقیر اختصاص می‌یابد. (14.5درصد سهم وزارت نفت برای هزینه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای)، 3 درصد سهم مناطق نفت‌خیز و استان‌های محروم و نیز 32 درصد سهم صندوق توسعه ملی جمعا حدود 94 هزار میلیارد تومان یعنی به ازای هر ایرانی معادل ماهانه 97 هزار تومان).
*صندوق توسعه ملی با هدف تبدیل بخشی از عواید ناشی از فروش نفت و گاز و میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی به ثروت‌های ماندگار، مولد و سرمایه‌های زاینده اقتصادی و نیز حفظ سهم نسل‌های آینده از منابع نفت و گاز و فرآورده‌های نفتی تشکیل شده است.
به طور مثال مقام معظم رهبری به دولت اجازه دادند از صندوق توسعه ملی در سال 1397 برداشت‌های زیر صورت پذیرد:
•     بازسازی مناطق زلزله‌‌زده و سیل‌زده ۱۰۰ میلیون دلار
•    واکسن پنوموکوک (سینه پهلو) و روتا ویروس‌(عفونت کودکان) ۱۰۰ میلیون دلار
•    تسهیلات سیستان و بلوچستان ۳۵۰ میلیون دلار
•    مقابله با ریزگردها و حل مشکل برق خوزستان 150میلیون دلار
•    آبرسانی به روستاها ۲۰۰ میلیون دلار
•    آبیاری تحت‌فشار ۲۵۰ میلیون دلار
•    آبخیزداری ۲۰۰ میلیون دلار
این در حالی است که از بودجه صندوق توسعه ملی تا کنون موارد زیر نیز اختصاص یافته است:
•    ۱۳ میلیارد دلار برای توسعه زیرساخت‌های کشاورزی
•    ایجاد شبکه‌های آبیاری فرعی و زهکشی به میزان ۸ میلیارد دلار
•    ایجاد شبکه‌های اصلی و زهکشی خوزستان و ایلام به میزان 1.5میلیارد دلار
•    آبرسانی به روستاها به میزان ۵۰۰ میلیون دلار
رقم بودجه نفت: نیمه دیگر صادرات نفت، گاز و میعانات گازی به صندوق ذخیره ارزی واریز می‌گردد که در بودجه سال 1397 قریب به 96 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است یعنی به ازای هر ایرانی در هر ماه حدود 100 هزار تومان.
بودجه عمومی: کل بودجه عمومی کشور در سال 97 معادل حدود 443 هزار میلیارد تومان (4432604000000000 ریال) یعنی به ازای هر ایرانی ماهانه حدود 461730 تومان پیش بینی شده است که شامل:
•    همه درآمدهای صادراتی دولت، شامل نفت و غیر نفت؛
•    75 درصد از سود خالص شرکت‎ها و مؤسسات دولتی؛
•    مالیات‎ها، عوارض، جریمه‏ها و امثال آن‌ها؛
•    منابع حاصل از واگذاری شرکت‎ها و کارخانجات دولتی؛
•    وام‏های داخلی و خارجی و اوراق مشارکت
•    و ...
از مبلغ 461730 تومان بودجه عمومی کشور به ازای هر ایرانی در هر ماه حدود 200 هزار تومان بابت فروش نفت و گاز و میعانات نفتی تأمین می گردد که حدود 100 هزار تومان آن به هزینه های وزارت نفت، صندوق توسعه ملی و سهم استانها و مناطق نفت خیز و فقیر  اختصاص یافته و حدود 100 هزار تومان آن نیز صرف سایر هزینه ها اختصاص یافته است.
از  این مبلغ 45500 تومان به صورت یارانه ماهانه به مردم بر می‌گردد و حدود 216 هزار تومان آن نیز از سایر منابع مثل مالیات‌ها و گمرکات و جریمه‌ها و فروش شرکت‌ها و کارخانجات دولتی، وام‌ها و انتشار اوراق مشارکت و ... تأمین می‌شود.
مقایسه با قبل از انقلاب: میزان صادرات نفت در قبل از انقلاب با جمعیت 36 میلیون نفری 5400000 بشکه در روز بوده که یعنی صادرات نفت قبل از انقلاب به ازای هر ایرانی چهار و نیم بشکه در هر ماه بوده که بیش از  5 برابر (5.23 برابر) صادرات نفت به ازای هر ایرانی در شرایط غیرتحریمی می‌باشد.
 افزایش طول عمر: عمر متوسط در ایران (امید به زندگی) که قبل از انقلاب 52 سال بود به 72 سال برای آقایان و به 76 سال برای خانم‌ها رسیده است. یعنی عمر مردم 20 تا 24 سال نسبت به قبل از انقلاب افزایش یافته است. (یعنی بعد از انقلاب به طور متوسط هر ساله بیش از 6 تا 7 ماه بر طول عمر مردم اضافه شده است).
مقایسه با امارات متحده عربی: میزان صادرات نفت در امارات متحده عربی با در نظر گرفتن حدود یک میلیون نفر جمعیت بومی، به ازای هر تبعه آن در یک سال معادل حدود 80 سال درآمد نفت هر ایرانی است. (صادرات نفت امارات 5/2 الی 7/2 میلیون بشکه در روز است)
بدهی دولت: دولت با این درآمدها نمی‌تواند هزینه‌های حکومتی را تأمین نماید. لذا بدهی دولت تا ابتدای سال 1396 به بیش از 700 هزار میلیارد تومان رسیده بود. یعنی به ازای هر خانواده 4 نفره دولت 35 میلیون تومان بدهکار بوده که البته از آن سال تا کنون بر میزان بدهی افزوده نیز شده است. این میزان بدهی دولت برابر با درآمد چندین سال نفت ایران است.
 
تصورات رایج مردم در مورد درآمدهای نفتی
 
بررسی‌های میدانی در مورد تصور اقشار مختلف مردم (اعم از استاد و دانشجو، روحانی و نظامی و بسیجی، زن و مرد، باسواد و بی‌سواد، شیعه و سنی، تهرانی و کرد و لر و عرب و بلوچی و ترکمن و مشهدی و اصفهانی و شیرازی و کرمانشاهی و ... از میزان درآمدهای نفت به ازای هر ایرانی در هر ماه از حداقل یک میلیون تومان و تا حتی بیش از یک میلیارد تومان در ماه راه نشان می دهد. (ارقام ده‌ها میلیون تا صدها میلیون تومان تصور فراگیرتر است). یعنی تصور مردم از میزان درآمدهای نفتی ده‌ها، صدها و گاه هزاران برابر واقعیت است.
*مردم بر این باورند که اگر درآمدهای نفت به طور صحیح هزینه شود نباید با مشکلاتی مثل مسکن، اشتغال، معیشت، رفاه، درمان و امثالهم مواجه باشند.
* تقریبا همه فکر می‌کنند که درآمدهای نفتی حیف و میل شده و سهم‌شان به آنها نمی‌رسد.
* اقشاری از اهل سنت باور دارند که چون سنی هستند شیعیان حقشان را نمی‌دهند.
اقشاری از قومیت‌ها بر این باورند که چون قومیت هستند در تهران و شهرهای بزرگ حقشان پایمال می‌شود. مثلاً با مشاهده پل‌ها و تونل‌ها و اتوبان‌های شهرهای بزرگی مثل تهران و اصفهان تصور می‌کنند که پول آنها از بیت‌المال کشور پرداخت می‌شود حال آنکه شهرداری‌ها در هر شهری هزینه‌های این پروژه‌ها را نه از بودجه عمومی کشور، بلکه از عوارض دریافتی از ساکنین همان شهر تأمین می‌کنند.
*مردم جنوب کشور رفاه خود را با رفاهیات در کشورهای نفت خیز جنوب خلیج فارس مقایسه می‌کنند بدون توجه به نسبت صادرات نفت به ازای هر تبعه در این کشورها در مقایسه با ایران و از وضعیت خود ناراضی هستند.
* همین تصورات در مورد میزان درآمدهای نفتی کشور و سایر درآمدها موجب گردیده است که مردم بر این تصورند که در صورتی که درآمدهای کشور درست و عادلانه اختصاص یابد نیازهای مردم از قبیل مسکن، معیشت، رفاه، درمان، ازدواج و غیره قابل تأمین است، حال آنکه با توجه به بودجه دولت از محل صادرات نفت، گاز و میعانات گازی و سایر درآمدها نمی‌توان به خواسته‌های فوق دست‌یافت.
*مردم توجه ندارند که با توجه به میزان صادرات نفت ایران در رژیم گذشته که 5 میلیون چهارصد هزار بشکه در روز و جمعیت کشور که حدود 36 میلیون نفر بود، میزان صادرات نفت به ازای هر ایرانی در قبل از انقلاب 5 برابر صادرت نفت به ازای هر ایرانی در شرایط قبل از تحریم ایران معاصر بوده است. لذا در ارزیابی دستاوردها باید ضریب 5 قائل شوند.
آثار تصور غلط در مورد درآمدهای نفتی و اختلاس‌ها
همه این موارد موجب شده تصور ناکارآمدی نظام و فساد گسترده در اذهان شکل بگیرد و حتی برخی اذهان علیل علت ناکارآمدی را در اسلام که حدود چهل سال است بر کشور حکومت می‌کند می‌دانند و گریز از دین در آنها شکل گرفته است.
*بیشتر مباحث جامعه پیرامون توزیع عادلانه ثروت است و نه تولید ثروت.
* پیشبرد و تحقق خواسته‌ها را بیشتر معطوف به عمل مدیران می‌دانند تا عملکرد و تلاش خودشان.
* مردم تصور می‌کنند که تأمین نیاز آنها وظیفه دولت است و همین امر موجب گردیده که دچار تنبلی اجتماعی شوند. حال آنکه در جهان مردم می‌دانند که باید هزینه‌های واقعی دولت‌ها را تأمین کنند.
*دولت ها از محل اخذ مالیات از همه مردم و شاغلین و به میزان مالیات دریافتی، هزینه‌های اقلیتی از اقشار آسیب‌پذیر را تأمین می‌کنند.
* در ایران فرار از پرداخت مالیات یک نوع زرنگی تلقی می‌شود.
* ایران جزو کشورهایی است که بیشترین تعطیلات مناسبتی (بعلاوه بین‌التعطیلین) و کمترین ساعات مفید کاری را در جهان دارد. (معمولاً افراد در مقایسه روزهای تعطیلات سالانه، به تعطیلی دو روز در هفته کشورهای دیگر استناد می‌کنند، حال آنکه در آن کشورها ساعات کاری هفتگی را در 5 روز انجام می‌دهند. یعنی مدت طولانی‌تری در روز کار می‌کنند.
در ایران نیز برخی دستگاه‌ها در تهران 5 روز و در شهرستانها 6 روز در هفته کار می‌کنند. در شهرستان‌ها ساعات کاری را به 6 روز تقسیم کرده لذا زودتر تعطیل می‌شوند.
*همه مطالبه‌گرند و دستِ بگیر دارند و حتی وقتی موضوع اقتصاد مقاومتی مطرح می‌شود، باز هم نگاهشان صرفاً به مدیران است و اصولاً خود را بی‌تأثیر دانسته و لذا اقدام درخوری هم انجام نمی‌دهند.
*در حالی که امام علی (ع) می‌فرمایند "بهترین تفریح کار است" باور عمومی این است که "بهترین کار تفریح است".
* با وجود اینکه اسلام کار را عزت می‌داند، فیلم و سریالی نیست که از کار کردن با عناوینی مثل "جان کندن"، "سگ دو زدن" و "خرکاری" نام نبرند.
*  با اینکه درآمد حاصل از کار یدی جزو حلال‌ترین درآمدها است، عباراتی مثل "عمله" و "حمال" هم در فیلم‌ها و سریال‌ها و هم در محاورات روزمره مردم به عنوان فحش بکار می‌رود. حال آنکه مشاغلی مورد نیاز و شریف هستند.
*ساعات مفید کاری در ادارات دولتی ایران حدود 22 دقیقه در روز و ساعت مفید کل مشاغل حدود 11 ساعت در هفته است.
 
ابعاد اختلاس‌ها
 
*در شرایط اقتصادی موجود که اقشاری از مردم در تنگنای معیشتی قرار دارند، اختلاس و رانت‌خواری و دزدی و قاچاق، جرم سنگین‌تر و غیر قابل بخشش‌تری است و باید مجازات‌های سنگینی برای آن در نظر گرفته شود. اختلاس‌های کم نیز نابخشودنی است چه رسد به ارقام نجومی 3 هزار و هشت هزار میلیارد تومانی و ...
* این اختلاسها به اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی کشور لطمه زده است و مجازات‌های سنگین مثل اعدام آنها در کنار اتخاذ راهکار‌هایی برای پیشگیری از اختلاس‌ها  و دزدی‌ها از بیت‌المال و بخصوص برخورد و عزل مسئولینی که خود یا بستگانشان مرتکب اختلاس شده‌اند ترمیم کننده اعتماد عمومی است.
*اگر فرضاٌ برای کمک بلاعوض برای ایجاد اشتغال یا ازدواج مبلغ 10 میلیون تومان در نظر گرفته شود، مبلغ 3 هزار میلیارد تومان معادل کمک ده میلیون تومانی به 300 هزار نفر می شود. اگر این مبلغ به صورت وام پرداخت گردد، از محل دریافت اقساط وام به تعداد بیشتری می‌توان کمک هزینه وام اشتغال یا ازدواج داد.
*اگر به هر خانواده چهار نفری کمک بلاعوض 10 میلیون تومانی بشود و هر خانواده را چهار نفر فرض کنیم، یعنی با مبلغ 3000 میلیارد تومان اختلاس انجام شده می‌توان به تمام خانواده‌های یک شهر یک میلیون دویست هزار نفری چنین کمکی را داد. این مبلغ اختلاس توسط یک نفر یک فاجعه هست. البته امیر منصور آریا عامل این اختلاس اعدام شد و 5000 میلیارد تومان از اموالش مصادره گردید.
* با توجه به ارقام فوق می توان به ابعاد اختلاس 8000 میلیارد تومانی از صندوق ذخیره فرهنگیان بهتر پی برد و به ضرورت برخورد قاطع و برقراری چوبه‌های دار برای اختلاس‌گران پی‌برد.
 
توهّم در مورد ابعاد اختلاس
 
*با این وجود تصور مردم از میزان اختلاس‌ها نیز غیرواقعی است و ضدانقلاب با انتشار ارقام غیرواقعی به این تصورات غلط دامن زده‌اند و عده‌ای ناآگاه هم در ایران به انتشار گسترده آن آمار جعلی دامن می‌زنند.
* تصور بسیاری از مردم این است که در مجموع به ازای هر ایرانی صدها میلیون تومان اختلاس شده است.
*مثلاً در مورد همین اختلاس معروف 3000 میلیارد تومانی ضدانقلاب در مطالب ارسالی برای مردم از طریق شبکه‌های اجتماعی یک کلاغ چهل هزار کلاغ کرده رقم آن‌را 1200000000000000000 ریال (120 میلیون میلیارد تومان) برای او ذکر کرده‌اند که معادل صدها برابر درآمد نفت ایران و 40 هزار برابر رقم واقعی اختلاس او ذکر شده است. یعنی به ازای هر ایرانی یک و نیم میلیارد تومان! در حالی که 3000 میلیارد تومان یعنی به ازای هر ایرانی 37500 تومان اختلاس شد درحالی که 62500 تومان از اموالش مصادره گردید.
* بقیه ارقام ذکر شده در مطالب مورد ادعا نیز بسیار بیشتر از واقعیت و جمع 11 مورد از آن به ازای هر ایرانی 249 میلیون تومان ذکر شده که این رقم معادل بیش از صد برابر درآمدهای نفتی پیش‌بینی شده برای سال 1397 بوده و طبیعتاً کذب است.
 
دوگانه خطرآفرین توهّم
 این دو عامل یعنی تصور غلط از میزان درآمدهای نفتی و سایر درآمدها و نیز تصور مردم از میزان اختلاس‌ها، عامل و زمینه‌ساز نارضایتی و اغتشاشات قبلی و فتنه‌های اجتماعی و خطرناک بعدی بوده و ضروری است که هرچه زودتر تصور مردم از ابعاد درآمدهای نفتی و اختلاس‌ها برای مردم روشن گردد.
همگان بویژه رسانه‌های گروهی و همه دستگاه‌های حکومتی بویژه دستگاه‌های زیر ضروریست آگاه‌سازی هم در بین کارکنان خود و هم در بین مردم را بویژه در مورد میزان درآمدها و هزینه‌های حکومت و بخصوص درآمد نفت در دستور کار خود قرار دهند و تلاش کنند در کمترین زمان ممکن مردم را نسبت به واقعیت‌ها و اندازه بودجه کشور و میزان هزینه‌ها آگاه نمایند. از جمله و بخصوص صدا و سیما و سایر رسانه‌ها، ریاست جمهوری، دولت، بویژه وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش، علوم و آموزش عالی، کشور، کار و امور اجتماعی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، نفت، اقتصاد و ... و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و نیز شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه، ارتش، سپاه، بسیج و نیروی انتظامی، حوزه‌های علمیه، ائمه محترم جمعه و جماعات؛ امور مساجد و ...
مناسب است سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در کنار انتشار بودجه کل کشور، برای درک بهتر مردم از اندازه‌ها و ابعاد بودجه، نسخه‌ای از بودجه را شامل درآمدها و هزینه‌ها بر اساس نفر ماه تومان نیز محاسبه و در دسترس عموم قرار دهد.
قطعاً آگاهی افکارعمومی کشور از ابعاد و اندازه‌های واقعی درآمدها و هزینه‌ها موجبات مشارکت بیشتر مردم در امور را فراهم آورده و بویژه مقدمه لازم برای تحقق اقتصاد مقاومتی می‌باشد.