بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد کاهش نرخ بیکاری نه به دلیل افزایش قابل توجه اشتغال بلکه به دلیل خارج شدن افراد از بازار کار و افزایش جمعیت غیرفعال رخ داده است.
حسن روحانی به تازگی با اشاره به آمار‌اشتغال کشور گفته است: «آمار بیکاری در کشور تا پارسال ۱۲.۱ درصد بود، اما امروز این آمار به ۱۰.۸ درصد رسیده است و از بهار پارسال تا بهار امسال ۳۲۱ هزار‌اشتغال ایجاد شده است؛ بنابراین امروز بیکاری یکی از مشکلات بزرگ کشور است و همه باید تلاش کنیم تا جوانان و مردان و زنان ما مشغول به کار و تلاش شوند و از بیکاری فاصله بگیرند.» با این حال گزارش‌های مراکز پژوهشی، روایت متفاوتی از ادعای روحانی مطرح میکنند.
به گزارش خبرگزاری فارس، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «تحلیل شاخص‌های بازار کار در فصل بهار ۱۳۹۸» نوشت: جمعیت فعال کشور در سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۷، هر سال به طور متوسط ۹۸۵ هزار نفر افزایش داشته است که تقریباً ۵۳ درصد از آن مرد و مابقی زن بوده‌اند. اما در بهار ۱۳۹۸ نسبت به فصل مشابه سال قبل، جمعیت فعال ۴۳ هزار نفر کاهش داشته است.
توضیح اینکه تمام افراد در سن کار یعنی جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر که در هفته تقویمی قبل از هفته آمارگیری، در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) و یا از قابلیت مشارکت برخوردار بوده‌اند (بیکار) جمعیت فعال اقتصادی محسوب می‌شوند.
افزایش جمعیت در سن کار کشور در این فصل نسبت به سال‌های قبل رشد داشته، بنابراین کاهش جمعیت فعال به دلیل خروج افراد از بازار کار رخ داده است. به نظر می‌رسد کاهش جدی در جمعیت فعال بیشتر به دلیل دلسردی افراد از یافتن کار رخ داده و این رویه در کاهش جمعیت فعال زنان بسیار مشهود است (حدود ۸۱ درصد از کاهش جمعیت فعال زنان از ناحیه کاهش جمعیت بیکار زنان است). با این حال ارائه تحلیلی دقیق از دلایل خروج افراد بیکار از بازار کار نیازمند دسترسی به داده‌های خام طرح آمارگیری نیروی کار است که این موضوع به دلیل عدم انتشار داده‌های خام به موقع از سوی مرکز آمار ایران، در حال حاضر امکانپذیر نیست.
این مرکز پژوهشی درباره نرخ مشارکت در این مدت نوشته است: نرخ مشارکت در بهار ۱۳۹۸، ۴۰/۶ درصد بوده است که نسبت به بهار ۱۳۹۷ (۴۱/۱) ۰/۵ درصد کاهش داشته است و نرخ مشارکت زنان طی این دوره ۰/۷ درصد کاهش داشته و به ۱۶/۱ درصد و نرخ مشارکت مردان در حدود ۰/۳ درصد کاهش را تجربه کرده و به ۶۵ درصد رسیده است.
بازوی فکری مجلس شورای اسلامی در ادامه به تغییر در جمعیت بیکار کشور پرداخت و عنوان کرده است: طی سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۷ به طور متوسط سالیانه ۲۶۲ هزار نفر به جمعیت بیکار اضافه شده است که در این میان ۱۵۳ هزار نفر آن مرد و ۱۰۲ هزار نفر آن زنان بوده اند، اما در بهار ۱۳۹۸ نسبت به بهار ۱۳۹۷، جمعیت بیکار ۳۶۵ هزار نفر کاهش داشته است و جمعیت بیکار مردان ۲۲۷ هزار نفر و جمعیت بیکار زنان ۱۳۸ هزار نفر کاهش داشته است. همچنین جمعیت بیکار جوان ۲۴-۱۵ ساله، ۱۳۰ هزار نفر و بیکاری فارغ‌التحصیلان عالی نیز، ۲۰ هزار نفر کاهش را نشان می‌دهد.
کاهش جمعیت بیکار به همراه کاهش نرخ مشارکت و جمعیت فعال و افزایش قابل توجه جمعیت غیرفعال در مردان و زنان، نشان می‌دهد که به دلیل نامساعد بودن وضعیت بازار، افراد بیکار از جست‌وجوی کار دلسرد شده و از بازار کار خارج شده‌اند و در این بین سهم عظیم زنان با توجه به ترکیب ۵۰ درصدی جمعیت زنان از جمعیت در سن کار، قابل تأمل و توجه است. لازم است برای جلوگیری از تداوم این اتفاق در فصول آتی، انگیزه و دلایل خروج این افراد از بازار کار مورد بررسی جدی قرار گیرد.
هرچند آمار نشان می‌دهد نرخ بیکاری در فصل بهار ۱۳۹۸ نسبت به فصول مشابه در سه سال اخیر کاهش داشته است، اما با توجه به سایر شاخص‌های بازار کار، بایستی توجه داشت کاهش نرخ بیکاری نه به دلیل افزایش‌اشتغال قابل توجه بلکه به دلیل خارج شدن افراد از بازار کار و افزایش قابل توجه جمعیت غیرفعال رخ داده است.
نتایج برآورد‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد در صورتی که این افراد از بازار کار خارج نمی‌شدند نرخ بیکاری کل کشور به ۱۳/۹ درصد می‌رسید که نسبت به نرخ اعلام شده ۳/۱ درصد بیشتر است. درواقع در صورتی که افراد خارج شده از بازار کار در فصل بهار ۱۳۹۸ همچنان تقاضای شغل داشتند نه تنها نرخ بیکاری ۱/۳ درصد کاهش نمی‌یافت بلکه ۱/۶ درصد نیز افزایش می‌یافت. این موضوع در نرخ بیکاری زنان بسیار جدی‌تر است به طوری که با این فرض نرخ بیکاری زنان به جای ۱۷/۳ درصد به ۲۸/۱ درصد می‌رسید.