ما به او گفتیم شما که با فرانسوی‌ها رابطه خیلی خوبی دارید و آن‌ها این دارو را با قیمت پایین‌تر به شما می‌فروشند. چرا از آن‌ها نمی‌گیرید؟ او با تاسف بسیار شدیدی گفت «بله، آن‌ها این قطره را به ما داده بودند، ولی ما بعد از ۱۰ سال فهمیدیم قطره فلج اطفال آن‌ها دختران ما را عقیم کرده است»
«در مقابل شیوه‌های پیچیده‌ی تهاجم دشمنان، پدافند غیرعامل نیز باید کاملاً هوشیار و جدی باشد و به‌صورت علمی، دقیق، به‌روز و همه‌جانبه، عمل و با هرگونه نفوذ مقابله کند. اگر مدیران کشور اهمیت این مسئله را درک نکنند و پدافند غیرعامل به‌طور شایسته توسعه پیدا نکند، کشور در معرض تهدیدهای بعضاً غیر قابل جبران قرار خواهد گرفت؛ بنابراین مسئولان بخش‌های مختلف کشور -چه بخش‌های نظامی و چه بخش‌های غیر نظامی- باید با پدافند غیرعامل همکاری کامل و لازم انجام دهند». این جملات، گوشه‌هایی از بیانات فرمانده معظم کل قوا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار سال ۹۷ با مسئولان سازمان پدافند غیرعامل بود.
پدافند غیرعامل را به مجموعه اقدامات غیر مسلحانه‌ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن می‌شود، اطلاق می‌کنند.
چند روز پس از گرامیداشت هفته پدافند غیرعامل به سراغ «علی اصغر زارعی» جانشین این سازمان رفتیم تا سوال‌های خود را از او بپرسیم.
زارعی با مدرک دکترای مدیریت سیستم مهندسی برق و مخابرات از سال ۶۵ تا ۷۰ فرمانده یگان جنگ الکترونیک سپاه بود. بعد از جنگ نیز عضویت در هیئت علمی و ریاست دانشکده فنی دانشگاه امام حسین (ع) را تجربه کرد و در نهمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز به عنوان یکی از منتخبین مردم تهران به مجلس راه یافت.
متن گفت‌وگوی تفصیلی با جانشین سازمان پدافند غیرعامل به قرار زیر است.
در روزهای گذشته هفته پدافند غیرعامل را پشت سر گذاشتیم. اساسا هدف از گرامیداشت این هفته چیست و چه دستاوردهایی را برای سازمان پدافند غیرعامل در پی دارد؟
زارعی: سازمان پدافند غیرعامل هر سال به مناسبت روز پدافند غیرعامل، یک برنامه یک هفته‌ای را به صورت فشرده به اجرا درمی‌آورد. هدف از گرامیداشت هفته پدافند غیرعامل، ترویج موضوع «پدافند غیرعامل» در جامعه و ارزیابی عملکرد یک ساله دستگاه‌ها و مجموعه‌های زیرساختی کشور و همچنین پرداختن به مباحث فناوری‌های جدید که ما از حیث تهدید با آن مواجه هستیم، است. هفته پدافند غیرعامل از این جهت برای سازمان پدافند غیرعامل مغتنم است که ما در طول این هفته هم ارتباطات خود را با زیرمجموعه‌ها افزایش می‌دهیم و هم محتوای عمومی پدافند غیرعامل را برای افزایش آگاهی‌های عمومی مطرح می‌کنیم. الحمدلله رسانه‌های دیداری و شنیداری از جمله صداوسیما در زمینه افزایش آگاهی‌های عمومی نسبت به مقوله پدافند غیرعامل عملکرد مناسبی داشتند و بر همین اساس، سازمان پدافند غیرعامل توانست برنامه‌های خود را در طول هفته پدافند غیرعامل در قالب همایش‌ها و رزمایش‌ها به خوبی برگزار کند.
رزمایش‌های پدافند غیرعامل در طول سال اجرا می‌شود
طی روزهای گذشته چندین رزمایش در حوزه‌های سایبری، برق و انرژی و همچنین شیمیایی و زیستی توسط سازمان پدافند غیرعامل برگزار شد. آیا رزمایش‌های سازمان پدافند غیرعامل صرفا در هفته گرامیداشت آن برگزار می‌شود یا اینکه در سایر ایام سال نیز به اجرا درمیآید؟
زارعی: برگزاری همایش‌ها و رزمایش‌های پدافند غیرعامل منحصر به هفته گرامیداشت پدافند غیرعامل نیست بلکه این پروسه در طول سال اجرا می‌شود و در هفته پدافند غیرعامل نیز پرفشارتر صورت می‌گیرد.
هنوز دانشگاه‌های کشور در زمینه پدافند غیرعامل به صورت جدی وارد نشدند
با توجه به اینکه ۱۶ سال از شکل‌گیری سازمان پدافند غیرعامل به دستور مقام معظم رهبری می‌گذرد، بفرمایید که موضوع پدافند غیرعامل در کشورمان تا چه حد مورد توجه قرار گرفته و چقدر در این زمینه فرهنگ‌سازی صورت گرفته است؟
زارعی: مردم باید در این زمینه که آگاهی‌شان نسبت به پدافند غیرعامل بیشتر شده است یا نه قضاوت کنند. دانش پدافند غیرعامل در کشور ما یک دانش نوپاست. امروز حتی دانشگاه‌های ما هم در این مسیر به صورت جدی وارد نشدند و البته ما انتظار داریم دانشگاه‌ها به موضوع پدافند غیرعامل توجه ویژه‌ای داشته باشند. با تمام این تفاسیر، برداشت من این است که تلاش‌های سازمان پدافند غیرعامل طی سالیان گذشته در ایجاد حساسیت میان مردم و دستگاه‌های اجرایی تا حدی زیادی موثر واقع شده است.
ماموریت اصلی سازمان پدافند غیرعامل، زیرساخت‌های حیاتی و حساس کشور است
ماموریت‌های گسترده‌ای در ذیل برنامه‌ها و طرح‌های سازمان پدافند غیرعامل تعریف شده است. در حال حاضر تمرکز سازمان پدافند غیرعامل بر کدام ماموریت بیشتر است؟
زارعی: هم‌اکنون ماموریت اصلی سازمان پدافند غیرعامل، زیرساخت‌های حیاتی و حساس کشور است. در واقع هر زیست‌ساخت و ابزاری که ما امروز از آن استفاده می‌کنیم در نگاه پدافند غیرعامل باید جنبه‌های تهدیدآمیز آن را هم ببینیم. ما باید نگاه پدافند غیرعامل را از زمان طراحی زیرساخت‌ها با خود داشته باشیم. به همین دلیل است که حکم قانون‌گذار این است که تمامی دستگاه‌ها موظفند هر زیرساختی را که می‌خواهند اجرا کنند باید ملاحظات و الزامات پدافند غیرعامل را هم در بطن طراحی‌ها رعایت کنند. سازمان پدافند غیرعامل به دنبال این است که هم راه‌های نفوذ دشمن را ببندد و هم از اقدامات دشمن کمترین میزان ممکن آسیب به زیرساخت‌های کشور برسد.
سِرور بیش از ۹۵ درصد سیستم‌های دولتی در داخل کشور است
راهکار رفع بسیاری از مشکلات در فضای مجازی، استفاده از شبکه اینترنت ملی است. کاری که در روسیه و چین اجرا شده و جواب هم داده است. چرا علی‌رغم نیاز مبرم کشور به داشتن اینترنت ملی و با در نظر گرفتن این نکته که توانایی فناورانه آن را نیز در اختیار داریم، هنوز اینترنت ملی راه اندازی نشده است. سازمان پدافند غیرعامل کجای مسیر راه اندازی اینترنت ملی ایستاده است؟
زارعی: موضوع راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات بیش از یک دهه است که در قوانین و سیاست‌های نظام می‌آید و همواره طی این سال‌ها یکی از اولویت‌های اصلی مقام معظم رهبری بوده و هست. شبکه ملی اطلاعات در دوره‌های مختلف مورد کم‌توجهی قرار گرفت و بعضا با نگاه سیاسی به این موضوع نگریسته شد. فضای مجازی یک ابزاری است که سرعت امور را افزایش می‌دهد و موجب تسهیل در روند کارها می‌شود، اما به نظر من در موضوع توجه به فضای مجازی در کشور ما کوتاهی شده است و ما فرصت‌های بسیار بیشتر و بهتری در اختیار داشتیم و حق کشور نبود که انقدر با مشکلات فضای مجازی روبرو شود.
اهتمامی که ما طی سالیان اخیر در حوزه فضای مجازی می‌بینیم، امیدوارکننده است. محتمل بود که آمریکایی‌ها، چون در عرصه نظامی خیلی نمی‌توانند در حال حاضر با ما شاخ به شاخ شوند، در سایر زمینه‌ها به سراغ نقاط ضعف ما بیایند. مثلا یکی از نگرانی‌های ما در سال گذشته این بود که اگر اینترنت بین‌المللی قطع شود، زیر ساخت‌های کشور ما چه مشکلی پیدا می‌کنند. چرا که سِرور زیرساخت‌های شبکه‌هایی که از ده سال قبل راه‌اندازی شده بود یا خدمات بانک‌ها و دانشگاه‌ها توسط آن‌ها ارائه می‌شد، عمدتا در خارج از کشور بود.
تبادل اطلاعات این گونه است که شما وقتی از اینجا درخواستی را کلیک می‌کنید، این درخواست به روی سرور مرکزی که در خارج از کشور بود می‌رفت و سپس برمی‌گشت. اگر این ارتباطات قطع می‌شد بسیاری از خدمات کشور آسیب می‌دید. در این مدت خیلی از این سرورها به داخل کشور آمد. برخی با فشار و برخی با تهدید. به نظرم می‌رسد که سرور بیش از ۹۵ درصد سیستم‌های دولتی، الان در داخل کشور است. از سال گذشته تا الان بیش از ۱۰۰ رزمایش در حوزه‌های مختلف از سوی سازمان پدافند غیرعامل برگزار شده است. ما بارها اینترنت را قطع کردیم تا ببینیم مشکلات در کدام زمینه‌ها برای مردم و دستگاه‌های اجرایی روی می‌دهد.
در این تست‌ها مشکلاتی هم وجود داشت که به لطف خدا تا حد زیادی این مشکلات برطرف شده و نگرانی‌های ما نسبت به سال گذشته بسیار کمتر شده است. سازمان پدافند غیرعامل برای تکمیل روند شبکه ملی اطلاعات، با وزارت ارتباطات ارتباط برقرار کرده است و احساس ما این است که در مقطع فعلی کار به صورت جدی‌تری دنبال می‌شود.
دلیل تاخیر در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات «جدی نگرفتن تهدید» است
دلیل مخالفان راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات چیست و چرا آن‌ها نمی‌خواهند ما دارای این فناوری در کشورمان باشیم؟
زارعی: اساسا دلیل تاخیر کشور ما در راه نینداختن شبکه ملی اطلاعات، «جدی نگرفتن تهدید» است. برخی مسئولان کشور در این موضوع که امکان جنگ سایبری وجود دارد تردید داشتند و جنگ سایبری را «تخیل» و «توهم» می‌دانستند. در یک برهه زمانی، وقتی که سازمان پدافند غیر عامل از ضرورت راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات صحبت می‌کرد، برخی‌ها که ادعای متخصص بودن هم داشتند با حالت تمسخرآمیز به موضوع نگاه می‌کردند. آن‌ها وقتی دیدند که روسیه و چین هم به سمت استفاده از شبکه ملی اطلاعات و اینترنت ملی حرکت کردند، فیتیله‌های خود را پایین کشیدند.
حتی وقتی که ما اعلام می‌کردیم می‌خواهیم قطعی اینترنت را تست و تمرین کنیم، برخی از این آقایان به اصطلاح متخصص مصاحبه و داد و بیداد می‌کردند که «آقایان این چه کاری است که می‌خواهید انجام بدهید؟» نداشتن سواد رسانه‌ای و سواد سایبری و نگاه سیاسی به موضوع، باعث تاخیر در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات شده است. البته تا همین الان هم آسیب‌هایی را به خاطر راه نیفتادن به موقع شبکه ملی اطلاعات دیده‌ایم که نمونه بارز آن در زمینه پیام‌رسان‌ها قابل مشاهده است. با توجه به اینکه من در دوران جنگ، در واحد جنگ الکترونیک بودم و رشته تخصصی‌ام مخابرات است و تا مدت‌ها مسئولیتم در سپاه و دانشگاه در همین زمینه بوده است، با جرئت می‌گویم که هیچ دوره‌ای در تاریخ کشور ما، به اندازه حال حاضر دارای توان و قدرت علمی نسبت به مسائل الکترونیک، مخابرات و فضای سایبری نبودیم.
امروز در زمینه‌های الکترونیک، مخابرات و فضای سایبری، بهترین نیروها را در دانشگاه‌های ایران تربیت می‌کنیم فلذا حق کشور ما این نیست که با داشتن چنین گذشته‌ای و این سرمایه‌های ملی امروز، در حوزه سایبر و فضای مجازی گام‌های آهسته بردارد. همین گام‌های آهسته موجب خسران‌های گسترده‌ای در طول سالیان گذشته شده است.
منتقدان تمرین قطعی اینترنت در ایران، وقتی دیدند روس‌ها هم این کار را کردند ساکت شدند
چرا این رویکرد در برخی از مسئولان ما وجود دارد که «ما نمی‌توانیم در عرصه‌های فناورانه و تکنولوژیکی حرف برای گفتن داشته باشیم»؟
زارعی: ناشی از سواد پایین، خود کم‌بینی و بزرگ‌بینی دیگران است. وقتی که روس‌ها گفتند ما در حال تمرین قطعی اینترنت هستیم، برخی از کسانی که به سازمان پدافند غیرعامل انتقاد می‌کردند و می‌گفتند قطعی تمرینی اینترنت معنایی ندارد، ساکت شدند.
اگر اینترنت جهانی قطع شود در کوتاه مدت مشکل خاصی نخواهیم داشت
در شرایط فعلی، اگر اینترنت جهانی در کشور ما قطع شود، تا چه اندازه می‌توانیم امور روزمره خود را دنبال کنیم؟
زارعی: اگر اینترنت جهانی قطع شود ما در کوتاه مدت مشکل خاصی نخواهیم داشت. نرم افزارهایی که امروز ما روی سیستم‌های‌مان از آن‌ها استفاده می‌کنیم اساساً تولید خارج است. اتفاقاً یکی از ظرفیت‌هایی که ما فکر می‌کنیم هر چه سریع‌تر باید در کشور توسعه پیدا کند، تولید نرم افزارها و سیستم عامل بومی است. نرم افزارها و سیستم‌های عامل خارجی به نحوی طراحی شده‌اند که ما نیاز داریم هر چند وقت یک‌بار آن‌ها را به روزرسانی کنیم و طبیعتا در مرحله به روزرسانی نیازمند ارتباط با شبکه اینترنت جهانی هستیم. قانون می‌گوید هر زیرساختی که می‌خواهد در کشور ایجاد یا وارد شود باید به تأیید سازمان پدافند غیر عامل برسد.
در حال حاضر وارد کردن نرم افزار از خارج برای زیرساخت‌های حساس و حیاتی ممنوع است و اگر هم ضرورت داشته باشد باید مورد ارزیابی پدافند غیر عامل قرار بگیرد. ما در مسیر ارزیابی این فناوری‌ها و نرم افزارها از توان شرکت‌های دانش بنیان بهره می‌بریم. کسی حق ندارد یک نرم‌افزار وارد کشور کند و ساختار بانکی کشور را در اختیار این نرم‌افزار قرار دهد. ما این اقدامات را خلاف امنیت ملی می‌دانیم. ما تاکنون چند بار به خاطر این موضوع نامه‌نگاری کردیم و قوه قضاییه هم حکم صادر کرده است ولی باز می‌بینیم برخی از زیر مجموعه‌ها همچنان این اقدامات خلاف قانون را انجام می‌دهند.
زیرساخت‌های کشور مکلف شده‌اند از ضد بدافزار داخلی استفاده کنند
آیا ما تا امروز توانسته‌ایم ضد بدافزاری در کشور تولید کنیم و دستگاه‌ها را مکلف به استفاده از این ضد بدافزارها کنیم؟
زارعی: یکی از ابزارهای مورد استفاده در فضای سایبر «ضد بدافزار»هایی است که الان روی همه سیستم‌های کامپیوتری و هوشمند وجود دارد. ضد بدافزارهای مورد استفاده در داخل کشور عموماً خارجی هستند و سازمان پدافند غیرعامل در سال‌های گذشته حمایت زیادی انجام داد و ما امروز با افتخار می‌گوییم که «ضد بدافزار بومی» تولید کرده و به زیرساخت‌های کشور هم تکلیف کرده‌ایم که باید از این ضد بدافزار استفاده کنند. وقتی که ما از یک ضد بدافزار بومی استفاده می‌کنیم زیرساخت‌های خود را حداقل در چند لایه مصون نگه می‌داریم. امروز بیش از هر زمان دیگری، زمینه برای توسعه بومی فضای سایبری در کشور امروز بسیار بیشتر از گذشته است. امنیت یکی از مهمترین مؤلفه‌های کشور ماست و ما اساساً نمی‌توانیم در این زمینه کوتاهی کنیم. هر کسی در بحث امنیت اعم از امنیت سایبری، امنیت ارتباطات و امنیت اطلاعات کوتاهی کند حتما عنوان «خیانتکار» بر او صادق خواهد بود.
ادعای آمریکا درباره حمله به تاسیسات ایران پوچ بود
پس از سرنگونی پهپاد گلوبال هاوک توسط هوافضای سپاه، آمریکایی‌ها مدعی حمله سایبری به تأسیسات و زیرساخت‌های ایران شدند. این ادعا چگونه مطرح شد؟
زارعی: ادعایی که آمریکایی‌ها در آن مقطع زمانی کردند با یکی دو حادثه در برخی از زیرساخت‌های انرژی کشور مصادف شد، ولی وقتی ما این موضوعات را بررسی کردیم، به جمع بندی در خصوص یک «اقدام سایبری» نرسیدیم. احساس کردیم آمریکایی‌ها از بس که دست‌شان خالی بوده، این حادثه را به خودشان نسبت داده‌اند. اصلا آن اتفاقی هم که رخ داده بود، هیچ ارتباطی به حوزه سایبری نداشت و بررسی‌ها نشان داد که این ادعای آمریکایی‌ها، اساسا یک ادعای پوچ است.
پرونده دو فردی که مشکوک به حمله بیوتروریستی بودند بررسی شد
یکی از نکاتی که طی چند سال گذشته زیاد درباره آن صحبت شده مقوله «بیوتروریسم» است. این موضوع را برای چندین نفر از چهره‌های شاخصی که در ایران از دنیا رفتند یا بیمار شدند، عنوان می‌کنند. شما بفرمایید که آیا تا کنون ثابت شده در کشور ما فرد یا گروهی مورد اقدام بیوتروریستی قرار گرفته باشند یا خیر. مسئولیت سازمان پدافند غیرعامل در این زمینه چیست؟
زارعی: پرونده ۲ تن از افراد در حوزه بیوتروریسم به سازمان پدافند غیرعامل ارجاع شد. این پرونده‌ها مورد مطالعه قرار گرفت و کارشناسانی را هم از مجموعه‌های پزشکی کشور دعوت کردیم تا نظر آن‌ها را هم جویا شویم. ارزیابی‌ها نشان نداد که این دو فرد مورد حمله بیوتروریستی قرار گرفته‌اند. درواقع ما نتوانستیم با قاطعیت حمله بیوتروریستی را تأیید کنیم. ما در موضوع تشخیص موارد بیوتروریسم، باید دارای آزمایشگاه‌هایی باشیم که بتوانیم قدرت تشخیص خود را بالا ببریم. تشخیص یک مورد اقدام بیوتروریستی از طریق آزمایش در یک آزمایشگاه معمولی امکان‌پذیر نیست. در حوزه بیوتروریسم نیازمند آزمایشگاه‌های مجهز و تجهیزات به روزتری هستیم تا بتوانیم به صورت متقن‌تر در خصوص موارد حمله بیوتروریستی صحبت کنیم. در حال حاضر کشور در حال تلاش است تا در این مورد هم خودش را تجهیز کند. امروز کسی نمی‌تواند تهدید بیوتروریستی را انکار کند. چند سال پیش وزیر بهداشت یکی از کشورهای آفریقایی به تهران آمده بود. او در یکی از مراکز علمی تولید واکسن حاضر شد و در پایان بازدید خود از ما خواست قطره فلج اطفال را به کشور آن‌ها هم بدهیم.
ما به او گفتیم شما که با فرانسوی‌ها رابطه خیلی خوبی دارید و آن‌ها این دارو را با قیمت پایین‌تر به شما می‌فروشند. چرا از آن‌ها نمی‌گیرید؟ او با تاسف بسیار شدیدی گفت «بله، آن‌ها این قطره را به ما داده بودند، ولی ما بعد از ۱۰ سال فهمیدیم قطره فلج اطفال آن‌ها دختران ما را عقیم کرده است». به همین دلایل است که ما در سازمان پدافند غیر عامل، حساسیت زیادی در موضوع تراریخته‌ها از خود نشان می‌دهیم. البته اختلاف نظری هم در داخل کشور پیرامون این موضوع وجود دارد. موضع سازمان پدافند غیر عامل این است که ما باید حصول اطمینان پیدا کنیم از سالم بودن یک ماده غذایی که به کشور وارد می‌شود. ما نمی‌توانیم بگوییم مواد غذایی وارد کشور شوند و سپس اگر مشکلی پیدا شد آن موقع روند واردات را متوقف کنیم. این کار برخلاف عقل است. نمی‌شود با سلامت مردم بازی کرد. این موضوع متاسفانه در کَت افرادی که صرفاً به دنبال سود و ارتباط با بنگاه‌های اقتصادی هستند نمی‌رود. ولی ما در سازمان پدافند غیرعامل می‌گوییم حتماً باید از صحت و سلامت واردات مواد غذایی از ذرت تا سایر مواد غذایی اطمینان حاصل کنیم. ما اصلا این را نمی‌پذیریم که عده‌ای بگویند سازمان پدافند غیرعامل از ورود مواد غذایی به کشور جلوگیری می‌کند.
امروز اگر یک بذر همراه خود داشته باشید اجازه نمی‌دهند آن بذر را با هواپیما همراه خود به یک کشور دیگر ببرید آنگاه ما چگونه می‌توانیم مرزهای کشور را باز بگذاریم که هر کس هر چقدر دلش خواست مواد غذایی و مواد آرایشی وارد کشور کند. اساساً امروز ژنتیک کشاورزی ما در حال به هم خوردن است لذا ما یک مسئولیت حاکمیتی در زمینه محصولات تراریخته داریم و در این زمینه خودمان از لحاظ تخصصی به دستگاه‌ها و دانشگاه‌ها متکی هستیم. ما موظف هستیم کنترل کنیم و در این زمینه از وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت، هم درخواست کرده‌ایم و هم پیگیری می‌کنیم که این موضوع رعایت شود. البته تاکید می‌کنم سازمان پدافند غیرعامل نه خودش دارای آزمایشگاه است نه دارای نیروهای زیادی است که موضوع محصولات تراریخته را بررسی کند و در این زمینه بیشتر کار «کنترل حاکمیتی» را انجام می‌دهد.
تعامل سازمان پدافند غیرعامل ایران با کشورهای چین و روسیه
آیا دستاوردهای سازمان پدافند غیرعامل، با کشورهای دوست و هم‌پیمان به اشتراک گذاشته می‌شود؟ در این زمینه تا کنون اقدامی صورت گرفته است یا خیر؟
زارعی: اراده بر این قرار گرفته است که امروز ما در حوزه پدافند غیرعامل در تعامل با کشورهای همسایه مثل روسیه و چین و همچنین کشورهای اطراف خود باشیم که در حال حاضر هنوز مراحل ابتدایی این کار را می‌گذرانیم.
وزارت دفاع گوشی‌های امنی تولید کرده که در اختیار برخی از مسئولان قرار گرفته است
با وجود تاکیدات فراوان سازمان پدافند غیرعامل، بفرمایید که موضوع «عدم استفاده مسئولان از گوشی‌های هوشمند» تا کنون چقدر اجرایی شده است؟
زارعی: این موضوع یکی از بحث‌های چالشی میان سازمان پدافند غیرعامل با دستگاه‌های مختلف کشور است. کمیته دائمی سازمان پدافند غیرعامل برای مسئولان «سطوح» تعریف کرد که بر مبنای آن مشخص شد کدام مسئولان نباید از گوشی‌های هوشمند استفاده کنند. متاسفانه این ابلاغیه مورد پسند مسئولان قرار نگرفت و حتی باعث بدرفتاری با سازمان پدافند غیر عامل شد، ولی به تدریج خود مسئولان متوجه شدند آسیب‌هایی که از جانب گوشی هوشمند به آن‌ها می‌رسد، خیلی بیشتر از آن چیزی است که قبلاً درباره آن فکر می‌کردند. کمیته دائمی سازمان پدافند غیر عامل یک مصوبه داشت که بر مبنای آن وزارت دفاع مسئول تولید گوشی‌های امن بود. اخیراً هم وزارت دفاع گوشی‌هایی را طراحی کرده که به گفته خودشان این گوشی‌ها در اختیار برخی از مسئولان قرار گرفته است.
همکاری خوب پدافند غیرعامل و سازمان انرژی اتمی در لایه‌های تخصصی
جمهوری اسلامی ایران این روزها در پی نقض برجام از سوی طرف مقابل، کاهش تعهدات هسته‌ای خود را دنبال می‌کند و در این رهگذر، سازمان انرژی اتمی نقشی اساسی را ایفا می‌کند. تعامل سازمان پدافند غیرعامل با سازمان انرژی اتمی برای جلوگیری از سهل‌انگاری‌ها یا خرابکاری‌های احتمالی چیست؟
زارعی: در شرایط فعلی یک همکاری خیلی خوب در لایه‌های تخصصی میان سازمان پدافند غیر عامل و سازمان انرژی اتمی در زمینه پروژه‌های هسته‌ای وجود دارد و اقدامات با ارزشی صورت گرفته و از این حیث جای نگرانی نیست و وضعیت مناسبی داریم.
نمی‌توانیم مستقیماً با یک مسئول یا دستگاه برخورد کنیم
واکنش سازمان پدافند غیرعامل به مسئولان یا دستگاه‌هایی که مصوبات این سازمان را در برنامه‌ها و طرح‌های خود اجرا نمی‌کنند چگونه است؟
زارعی: سازمان پدافند غیرعامل به عنوان یک نهاد حاکمیتی تخصصی فعالیت می‌کند. ما نمی‌توانیم مستقیماً با یک مسئول یا دستگاه برخورد کنیم. تا الان هم رویه سازمان پدافند غیر عامل همین بوده و ما اصل را بر همکاری گذاشته‌ایم. ما اعتقاد داریم خیلی از کارهایی که در زمینه پدافند غیرعامل انجام می‌دهیم نیازی به رسانه‌ای شدن ندارند. در حقیقت ما قصد نگران کردن جامعه را نداریم. برخی از تصمیماتی را که سازمان پدافند غیر عامل مناسب نمی‌داند به صورت مکتوب منتقل و اشکالات را مطرح می‌کند.
اولین مقابله با مخاطرات فضای مجازی را مقام معظم رهبری انجام دادند
رویکرد سازمان پدافند غیرعامل برای کنترل مخاطرات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی چیست؟
زارعی: نظر سازمان پدافند غیرعامل از ابتدا در خصوص فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های اینترنتی، این بوده که ما باید به سرعت حرکت بومی‌سازی در این زمینه را انجام دهیم. اعتقاد دارم در برهه‌ای که داد اروپایی‌ها درآمده بود و آن‌ها می‌گفتند که باید از محیط تلگرام خارج شویم، آن زمان بهترین فرصت بود که ما در داخل کشور خودمان هم اقداماتی را برای بومی‌سازی شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها برداریم، اما متاسفانه اقدامات ناقصی در این زمینه صورت گرفت. اساسا اولین اقدام را برای مقابله با مخاطرات فضای مجازی، مقام معظم رهبری با تشکیل شورای عالی فضای مجازی انجام دادند.
ایشان با نگاه بلند خود به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته و دارند. اعتقاد من این است که کسانی که مسئولیت مقابله با مخاطرات فضای مجازی را بر عهده داشتند، یا اهمیت موضوع را درک نکردند یا اراده‌ای برای عمل نداشتند. اهتمام ما نسبت به مقوله فضای مجازی باید بسیار جدی باشد. توجه به فضای مجازی به هیچ عنوان به معنای محدود کردن این فضا نیست. اگر با فضای مجازی به صورت علمی و بومی کار کنیم نه تنها فضای مجازی محدود نمی‌شود بلکه برتری ما در این زمینه نمود پیدا می‌کند. فضای مجازی باید برای جوانان ما پول‌سازی کند نه اینکه صرفا ابزاری برای ایجاد تنش اجتماعی باشد. ما باید به جایی برسیم که صادرکننده خدمات در حوزه فضای مجازی باشیم. نتایج نگاه سیاسی به موضوع فضای مجازی همین وضعیتی می‌شود که الان با آن مواجه هستیم. یکی از الزامات مقابله با فتنه دیگر، ساماندهی فضای مجازی است. در دوران دفاع مقدس به ما سیم خاردار و بی‌سیم نمی‌دادند، اما در طول دوران دفاع مقدس ظرفیت بسیاری زیادی در ما ایجاد شد.
اگر همان ظرفیت‌ها بعد از جنگ هم ادامه پیدا می‌کرد ما الان وضعیت بسیاری خوبی داشتیم. متاسفانه غفلت کردیم و بازار کشور را در اختیار خارجی‌ها و کمپانی‌های چینی و کره‌ای گذاشتیم. یادم می‌آید در زمان جنگ از ترکیه بی‌سیم‌هایی خریده بودیم که بسیار بی‌کیفیت بودند و مشکلات زیادی داشتند. بعد از جنگ در سفری که به ترکیه داشتم آن‌ها می‌گفتند «شما ما را آباد کردید» چرا که ما اولین خرید را از آن‌ها انجام داده بودیم.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل عضو شورای‌عالی فضای مجازی است اما به جلسات آن دعوت نمی‌شود
آیا سردار جلالی به عنوان رئیس سازمان پدافند غیرعامل در جلسات شورای‌عالی فضای مجازی شرکت می‌کند؟
زارعی: مجلس مصوب کرد که رئیس سازمان پدافند غیر عامل باید عضو شورای‌عالی فضای مجازی باشد، اما رئیس سازمان را حتی به جلسات این شورا دعوت نمی‌کنند. وقتی که برخی از اعضای شورای عالی فضای مجازی متوجه تهدیدات فضای مجازی نشوند، سازمان پدافند غیرعامل باید چه کار کند؟ البته الان وضعیت کمی بهتر از گذشته شده چرا که تهدید جدی‌تر شده و همگان تاثیرات تهدیدات در حوزه فضای مجازی در اقصی نقاط دنیا را دیده‌اند.
فضای مجازی ابزار اصلی شایعه‌سازی و تحریک مردم در عراق و لبنان است
در قضایای اخیر لبنان و عراق، تا چه اندازه نقش شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی را پررنگ و تاثیرگذار می‌دانید؟
زارعی: ما در فتنه ۸۸ و دی ۹۶ عملکرد خبیثانه رسانه‌های فارسی زبان بیگانه و شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک را دیدیم. الان هم در عراق و لبنان تاثیر شبکه‌های اجتماعی را می‌بنیم. فضای مجازی ضمن اینکه در افزایش سرعت و ارتباطات و کاهش بسیاری از هزینه‌ها موثر است، دارای مخاطرات فراوانی نیز هست. راه اندازی و فعال کردن شبکه‌های اجتماعی با هدف ایجاد انشقاق میان مردم منطقه خصوصاً لبنان و عراق، کاری است که این روزها دشمنان انجام می‌دهند. امروز در لبنان و عراق «فضای مجازی» به ابزارهای اصلی شایعه‌سازی و تحریک مردم تبدیل شده است.
کسانی‌که در مصادر ورود و خروج کشور نشسته‌اند جلوی شکوفا شدن ظرفیت‌های جوانان را گرفته‌اند
یکی از موضوعات قابل توجه در حوزه مباحث الکترونیکی و نرم‌افزاری، تاکید زیاد بر واردات این محصولات به کشور است. با عنایت به اینکه شما چندین بار در خِلال صحبت‌های خود گفتید که امروز توانایی و ظرفیت جوانان ما در عرصه‌های الکترونیکی و مخابراتی بیش از هر زمان دیگری است، بفرمایید که دلیل ادامه روند وارد محصولات تکنولوژیکی و نرم‌افزاری به کشور چیست؟
زارعی: کسانی که جلوی شکوفا شدن ظرفیت‌های جوانان ما در حوزه‌های الکترونیکی، مخابراتی و سایر صنایع را گرفته‌اند کسانی هستند که در مصادر ورود و خروج کشور نشسته‌اند و مجوز واردات می‌دهند. ما در جنگ اقتصادی باید تشخیص بدهیم واردات کالا چه پیامدهایی را در کشور به همراه خواهد داشت. اجازه دهید یک خاطره را برای شما بگویم. زمانی که آقای لاریجانی رئیس صدا و سیما بودند و من هم رئیس دانشکده فنی دانشگاه امام حسین (ع) بودم، از صداوسیما با ما تماس گرفتند و گفتند که «نیازمند کابل‌هایی هستیم که توان را از فرستنده به آنتن می‌رسانند. این کابل را در دنیا فقط ۲ کشور می‌سازند و الان آن‌ها یا این کابل را به ما نمی‌دهند یا خیلی گران می‌دهند». قبل از آن هم معاونت فنی صداوسیما کابل‌سازها را دور هم جمع کرده بود، ولی کابل‌سازها گفته بودند تولید این کابل‌ها به صرفه نیست.
ما در دانشگاه امام حسین (ع) تعدادی از اعضای هیئت علمی را جمع کردیم و چندین جلسه با معاونت فنی صداوسیما تشکیل دادیم. آخر سر یکی از دوستان که عزمی انقلابی داشت گفت من ابن کار را انجام می‌دهم و انصافا تا انتهای این راه هم ایستاد. ما برای تولید این کابل یک قرارداد ۱۲۰ میلیون تومانی با صدا و سیما منعقد کردیم و ایشان هم سوله‌ای گرفت و با نیروهایش کار کپی‌سازی را شروع کرد. تست‌های کابل‌های تولید شده توسط مرکز تحقیقات مخابرات انجام شد و «تایید نهایی» حاصل شد. حتی گفتند این کابل‌های تولید شده نه تنها نسبت به کابل‌های خارجی ضعفی ندارد بلکه کیفیت آن‌ها به مراتب بهتر از نمونه‌های خارجی است.
حتی ما در این قرارداد ۲۰ میلیون تومان هم بیشتر خرج کردیم که بعدا پول آن را صداوسیما به ما داد. قرارداد تولید بیشتر این کابل‌ها هم با صداوسیما منعقد شد. چند ماه بعد در یکی از نمایشگاه‌هایی که صداوسیما برگزار کرده بود و سفیران خارجی هم در آن حضور داشتند یک نمونه از این کابل‌های تولید شده در داخل کشور به نمایش درآمد و بعد از چند ماه دوستان از صداوسیما تماس گرفتند و ما را برای برگزاری جلسه خواستند. در جلسه به ما گفتند مسئول بازرگانی صداوسیما می‌گوید آن شرکت‌های مورد نظر خارجی، قیمت کابل‌های خودشان را خیلی پایین آوردند و به همین دلیل برای ما به صرفه نیست که از داخل این کابل‌ها را بخریم. تمام این قضایا برای ما روشن ساخت که «دامپینگ» رخ داده است و شرکت خارجی برای فروش محصول خود، قیمت آن را به شدت پایین آورده است. زمانی که دکتر عارف وزیر ارتباطات بود، ما ظرفیت دوست‌مان که کابل تهیه می‌کرد را به دکتر عارف معرفی کردیم.
با او قراردادی بستند و او کابل‌ساز وزارت ارتباطات شد. دو سه سال پیش این دوست‌مان را دیدم و در خصوص آن کابل‌سازی‌ها از او سوال کردم که او پاسخ داد «تعطیل شد، شرکت‌های خارجی قیمت‌های خود را پایین کشیدند و مسئولان وزارت ارتباطات گفتند برای ما به صرفه نیست که این کابل‌ها را در داخل تولید کنیم». شرکت‌های خارجی آن قدر قیمت را پایین می‌کشند تا تولید در داخل بخوابد و آن گاه که رقیبی برای خود ندیدند، مجددا قیمت‌ها را افزایش می‌دهند. غرض از بیان این خاطره این بود که اگر آن روز کابل‌های خارجی با قیمت نازل به کشور وارد نمی‌شدند، تولید این کابل‌ها در کشور متوقف نمی‌شد و ما هم می‌توانستیم تولیدات کابل خود را به اقضی نقاط دنیا صادر کنیم.
اگر دستگاه الکترونیکی رای‌گیری دیر به دست ما برسد، حتما آن را تایید نمی‌کنیم
حدود ۵ ماه به انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی زمان باقی مانده است و به گفته وزیر کشور قرار است رای‌گیری این انتخابات با دستگاه‌های الکترونیکی انجام شوند. آیا سازمان پدافند غیرعامل این دستگاه‌ها را مورد بررسی قرار داده است؟
زارعی: خیر. ما اعلام کرده‌ایم تا وقتی که فرصت هست این دستگاه‌ها را به ما بدهید تا آن‌ها را ارزیابی کنیم و نظرمان را بگوییم. اگر دیر هنگام این مسئولیت به ما بسپارید، ما حتما تایید نخواهیم کرد.
اهتمام جدی برای افزایش ارتباط سازمان پدافند غیرعامل با قوه قضاییه
به عنوان سوال پایانی بفرمایید که در حال حاضر رابطه سازمان پدافند غیرعامل با قوه قضاییه در شئون و زمینه‌های مختلف چگونه است و شما چه آینده‌ای را پیش روی تعامل این دو دستگاه می‌بینید؟
زارعی: در دوره جدید باید کار جدی‌تری میان سازمان پدافند غیرعامل و قوه قضاییه رقم بخورد. قوه قضاییه چند زیرساخت حیاتی و حساس دارد از جمله شبکه فناوری اطلاعات که زحمات قابل توجهی برای آن کشیده است شده است. ارتباط سازمان پدافند غیرعامل و قوه قضاییه در دوره قبل با مشکلاتی روبرو بود اما در حال حاضر جلساتی را سردار جلالی با آیت‌الله رئیسی برگزار کرده تا یک همکاری جدی را ما با حوزه سایبری قوه قضاییه داشته باشیم. اهتمام جدی وجود دارد تا ارتباطات میان سازمان پدافند غیرعامل با قوه قضاییه افزایش پیدا کند.