طی ۱۰ سال اخیر حدود ۴۰۰۰ شرکت دانش بنیان جدید در کشور تأسیس شده که گردش مالی معادل ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی داشته اند. چشم انداز ترسیم شده، ۴۰ هزار شرکت دانش بنیان با گردش مالی بیش از یک میلیون میلیارد تومانی است.
«اقتصاد کشور باید قوی شود، وابستگی به نفت بایستی تمام بشود، نجات پیدا کنیم از وابستگی اقتصادمان به نفت؛ جهش علمی و فنّاوری باید ادامه پیدا کند؛ پشتوانه همه‌ی این‌ها هم حضور مردم عزیزمان در صحنه است. باید ملّت ایران و مسئولین کشور تلاششان برای قوی شدن کشور و قوی شدن ملّت باشد، با اتّحاد، با حضور، با صبر و استقامت و با کار سخت و پرهیز از تنبلی؛ این اگر [محقّق]شد، به توفیق الهی، به فضل الهی، ملّت ایران در آینده نه چندان دوری آنچنان خواهد شد که دشمنان حتّی جرئت تهدید هم پیدا نکنند.»
این، بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در نماز جمعه تاریخی است. معظم له همچون گذشته، دیروز نیز بر آفت تک محصولی نفت در اقتصاد ایران اشاره کردند و یکی از راه‌های نجات اقتصاد کشور و رفع تهدید از سر ملت را فاصله گرفتن دخل و خرج کشور از درآمد‌های نفتی عنوان کردند. رهبر انقلاب یکی از روش‌های تحقق این هدفگذاری را فعال کردن توانمندی‌های بخش علمی و توسعه درآمدزایی‌های حوزه فناوری در کشور برمی شمارند. برای آشنایی با میزان توانمندی کشور در این حوزه و ارزش آورده آن در اقتصاد کشور به بررسی کلی وضعیت علمی کشور و همچنین وضعیت شرکت‌های دانش بنیان که در واقع تابلوی روشن علم و فناوری گره خورده با اقتصاد کشور محسوب می‌شود، می‌پردازیم.
براساس آمار‌های معتبر جهانی، بعد از انقلاب و بخصوص طی ۲۰ سال اخیر، ایران توانسته است رتبه‌های بالای علمی را در میان رقبای منطقه‌ای و جهانی اش به ثبت برساند. داده‌های پایگاه‌های استنادی WOS (Web of Science) نشان می‌دهد که مدارک و مقالات علمی ثبت شده توسط پژوهشگران کشورمان طی ۲۰ سال اخیر، از ۹۸۳ مدرک در سال ۱۳۷۶ به ۴۹۶۹۶ مدرک تا پایان سال ۱۳۹۶ رسیده است که این عدد، افزایش بیش از ۵۰ برابری در شمار تحقیقات علمی ثبت شده ایرانی را نشان می‌دهد.
همچنین اگر مقایسه‌ای بین رتبه‌های علمی کشور‌های اسلامی طی ۲۰ سال اخیر و امروز داشته باشیم، ایران در سال ۱۳۷۶ در حوزه کمیت تولید علم در جایگاه ۵۴ دنیا قرار داشت و کشور‌هایی مثل ترکیه، مصر و عربستان به ترتیب در جایگاه‌های ۳۰، ۴۱ و ۴۷ بودند؛ ولی گزارش سال ۹۶ نشان می‌دهد که رتبه ایران به جایگاه ۱۶ جهانی ارتقاء یافته است و کشور‌های نام برده به ترتیب حائظ رتبه‌های ۱۸، ۳۷ و ۳۴ شده اند.
این در حالی است که ایران با رشد سالانه ۲۲ درصدی طی ۱۰ سال اخیر، بزرگترین جهش علمی جهان را در حوزه علوم فنی و مهندسی کسب کرده است. این رتبه زمانی ارزش و بهای خود را نشان می‌دهد که بدانیم در دنیا کشور‌هایی از پتانسیل بالای ارتقاء تکنولوژی و پیشرفت بالقوه اقتصادی برخوردار هستند که از بیشترین شمار تحصیلکردگان علوم فنی و مهندسی برخوردار باشند و ایران در حال حاضر در بین کشور‌های دنیا، سومین کشور دارنده بیشترین مهندس است. علاوه بر این، طی ۲۰ سال اخیر میزان رشد علمی ایران در شاخه‌های شیمی، پزشکی بالینی، فیزیک و علوم مواد نیز نسبت به سایر رشته‌ها درخشان‌تر بوده است که همین شاخه‌ها نیز امروزه جزو علوم بهره ور و ثروت آفرین شناخته می‌شوند.
اما این همه پیشرفت‌ها و جابجا کردن جایگاه‌های علمی جهانی زمانی قدر و ارزش پیدا می‌کند که بتوان علم را در حوزه رفاه اجتماعی و تولید ملی به جریان انداخت و به عبارت دیگر تولید علم به ثروت در کشور را شاهد بود. بیشترین نماد بارز برای رصد چنین اتفاقی در کشور، رصد میزان پیشرفت عددی و عملکردی شرکت‌های دانش بنیان در مقایسه با اقتصاد کلان کشور است.
بررسی وضعیت این شرکت‌های دانش بنیان کشورمان نشان می‌دهد که طی ۱۰ سال اخیر حدود ۴۰۰۰ شرکت دانش بنیان جدید تأسیس شده که گردش مالی معادل ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی داشته اند.
این میزان گردش مالی در مقایسه با گردش مالی ۲۱۵ هزار شرکت ثبت شده رسمی کشور، رقمی قابل توجه محسوب می‌شود. به این وجود، چشم انداز ترسیم شده، ۴۰ هزار شرکت دانش بنیان با گردش مالی بیش از یک میلیون میلیارد تومانی است و دولت تلاش دارد با توسعه پارک‌های علم و فناوری، ایجاد کارخانه‌های دانش بنیان و تبدیل کاربری کارگاه‌های تعطیل و زیان ده به این نوع کارخانه‌ها و تحویل آن به نخبگان دانشگاهی، دستیابی به این چشم انداز را تسهیل بخشد.
با تحقق این سیاست و رقم یک میلیون میلیارد تومانی گردش مالی در حوزه شرکت‌های دانش بنیان، ارزش و اهمیت تولید علم در اقتصاد کشور بیش از پیش نمایان خواهد شد؛ در آن صورت ایران نه فقط بدون اتکا به درآمد‌های نفتی و مشتقات آن، بلکه بدون اتکا به صادرات غیرنفتی، و تنها از طریق تولیدات دانش بنیان و صادرات آن می‌تواند درآمدی بیش از دو برابر درآمد اقتصاد کنونی بدست آورد و شاهد اقتصادی پایدار و مقاوم به دور از تأثیرپذیری از تحریم‌ها و تهدید‌های خارجی باشد. البته این تنها یکی از راهکار‌های پیش روی مطرح شده توسط رهبر معظم انقلاب و مطرح شده توسط کارشناسان کشور است. زمینه‌ها و راهکار‌های بیشماری پیش روی اقتصاد ایران برای نجات از اقتصاد تک محصولی وجود دارد که بررسی هر کدام از آن ها، ظرفیت‌های خفته و بالقوه پیش روی اقتصاد کشور را بیش از پیش جلوه گر می‌سازد.