روز معلم مزین به عطر شهادت و یادآور مجاهدت‌های شهید مرتضی مطهری است که یک معلم نمونه و انقلابی بود.
شهید مطهری، یک معلم دلسوز و واقعی
رهبر معظم انقلاب اسلامی معمولاً در دیدار‌های همه‌ساله‌شان با معلمان و فرهنگیان در مورد این شهید والامقام سخن گفته و از مقام شامخشان تجلیل می‌نمایند. معظم له سال گذشته فرمودند:
«شهید عزیز ما، مرحوم آقای مطهّری (رضوان‌الله تعالی علیه) به معنای واقعی کلمه یک معلّم دلسوز بود، خوب فکر می‌کرد، خوب بیان می‌کرد، خوب دنبال می‌کرد؛ صِرف اینکه حرفی بزنیم و تکلیفی ادا کنیم نبود. ما از نزدیک می‌دیدیم که چگونه دلسوزانه، رسوخ اندیشه‌های عمیق اسلامی خود را در ذهن جوان‌های آن دوره - با همه‌ی محدودیت‌هایی که وجود داشت- دنبال می‌کرد و در این راه شهید شد؛ این مهم است؛ این شهادت، امضای قطعی حقّ متعال پای کارنامه‌ی این شهید عزیز است.» ۱۱/۰۲/۱۳۹۸
اهداف و جهت‌گیری‌های کلان آموزشوپرورش
رهبر انقلاب جهت‌گیری و اهداف آموزشوپرورش را چنین مشخص کرده‌اند:
«جهت‌گیری تعلیم و تربیت کشور باید به سمت برخورداری از عدالت باشد؛ یعنی آموزشوپرورش ما، تعلیم و تربیتِ ما، عدالت‌پرور تربیت کند، عدالت‌خواه تربیت کند، عدالت‌ساز تربیت کند.... آموزشوپرورش و تعلیم و تربیت عمومی کشور هدف‌هایی دارد، دنبال هدف‌هایی می-گردد، این هدف‌ها چیست؟ این هدف‌ها عیناً همان هدف‌های نظام اسلامی است؛ این [اهداف]باید در آموزشوپرورش وجود داشته باشد؛ مورد توجّه باشد.» ۱۹/۰۲/۱۳۹۷
اولین مسئله در مدیریت‌های کلان آموزشوپرورش از دیدگاه رهبری عبارت است از:
«در مدیریت‌های کلان و سطح بالاى آموزشوپرورش، اولین مسئله به نظر من این است که نگاه کنند، ببینند از چه نیروهایى استفاده می‌کنند؛ از نیروهاى مؤمن، انقلابى، بانشاط، علاقه‌مند، عاشق کار خود و آماده‌ى ورود در میدان‌های دشوار در محدوده‌ى اهداف آموزشوپرورش؛ این مهم‌ترین کار است.» ۱۷/۰۲/۱۳۹۳
عظمت و جایگاه معلم
رهبر انقلاب تقریباً هرسال به مناسبت هفته معلم بافرهنگیان دیدار داشته‌اند. فلسفه و اهداف این دیدار‌ها عبارت است از:
این جلسات از جهات مختلفی اهمّیّت دارد؛ یکی اینکه درباره‌ِی مهم‌ترین موضوع تمدّنی ما یعنی تعلیم و تربیت است؛ دیگری اینکه اساساً روز معلّم به نام شهید و به نام شهادت است. هدف اصلى این جلسات تکریم نمادین از معلم است. جلسه‌ی نمادین، ازاین‌جهت که اصل نشستن رهبر نظام با معلمان در هرسال، نماد تکریمی است که نظام اسلامی برای قشر معلم در جامعه قائل است.
معظم له در این دیدار‌ها با رساترین عبارات و تعابیر، عظمت و جایگاه رفیع معلمان را ستوده‌اند.
برخی سرفصل‌های رهنمود‌های معظم له در این زمینه عبارت است از:
- همه‌ی جامعه‌ی تحصیل‌کرده‌ی کشور مدیون قشر معلّم‌اند.
- امام (رضوان‌الله) فرمودند «معلّمی شغل انبیا است»؛ این فقط یک شعار دل‌خوش‌کن نیست؛ این یک حقیقت قرآنی است: وَ یُعَـلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکمَة؛ از جمله‌ی خصوصیّات پیامبران، تعلیم است.
- قشر معلّم واقعاً یک قشر شریف و محترمی است. پایه‌ریز تمدّن نوین، شما هستید. شما درواقع هویت‌سازی فرهنگی می‌کنید.
- معلم رتبه‌ی بالا و عالی‌ای دارد و در حساس‌ترین نقطه ایستاده است.
- برای جامعه‌ی معلمان از اعماق قلب احترام قائلم و نقش شما را حقیقتاً مهم می‌دانم.
- اعتقاد بنده به مسئله‌ی تعلیم و تربیت و مسئله‌ی معلم، یک اعتقاد عمیق و بنیانی و اصولی و ایدئولوژیک است.
- تشکیل هویت نسل جدید به دست معلم است. آینده‌ی کشور دست شما جامعه‌ی بزرگ معلمان است.
منزلت معلمی یعنی تأثیرگذاری در روند تاریخی و مرزبندی فرهنگیِ یک ملت
رهبر انقلاب منزلت معلمی را فراتر از برنامه‌های نمادین دانسته و منزلت بنیادین تاریخی برای معلم قائل هستند:
«منزلت معلمی فقط این نیست که یکی را تکریم و احترام کنند و دستش را ببوسند؛ منزلت معلمی یعنی تأثیرگذاری در روند تاریخی و مرزبندی فرهنگیِ یک ملت. اگر جامعه‌ی معلمان بتواند این کار را انجام دهد، منزلت معلمی - به معنای حقیقی کلمه - حفظ شده.» ۱۲/۰۲/۱۳۸۴
ایشان تعلیم را شامل سه عرصه می‌دانند که رسالت اصلی و تاریخ‌ساز معلمان است: نخست یاد دادن دانش، دوّم یاد دادن تفکّر و سوّم، آموزش اخلاقی و رفتاری.
جایگاه و رسالت آموزشوپرورش در جمهوری اسلامی ایران
امام خامنه‌ای آموزشوپرورش را بزرگ‌ترین مجموعه‌ى حکومتى در نظام جمهورى اسلامى، زیرساخت اصلی علم و تحقیق در کشور و یکی از معدود دستگاه‌های درجه‌ی یک در پیشرفت کشور دانسته و معتقدند:
«آموزشوپرورش و تعلیم و تربیت عمومی، زیرساخت اصلیِ سعادت یک ملّت و پیشرفت یک کشور و در جمهوری اسلامی، حرکت به سمت آرمان‌ها است.» ۱۹/۰۲/۱۳۹۷
معظم له مکرر در مکرر رسالت و وظایف مجموعه آموزشوپرورش در جمهوری اسلامی ایران را تشریح نموده‌اند.
برخی از این وظایف عبارت‌اند از:
- از نظرات شهید مطهری در زمینه‌ی مسائل آموزشوپرورش و در زمینه‌های دیگر، هر‌چه می-توانید بهره‌مند بشوید؛ کتاب‌های ایشان ذهن را پُربار می‌کند از معارف صحیح و متین اسلامی.
- حرکت درست با سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های درست
- تربیت و پروشِ نسل باایمان، باوفا، مسئولیت‌پذیر، دارای اعتمادبه‌نفس، دارای ابتکار، راست‌گو، باحیا، اهل به کار گرفتن اندیشه، عاشق کشور، عاشق نظام، عاشق مردم، محکم، قوی، پیشرُو و فعّال
- تربیت انسان‌هایی دانا، توانا، خردورز، پارسا، پاک‌دامن، کارآمد، شجاع، از دشمن نترسند، از تهدید نترسند، خواب‌رفتگی و غفلت پیدا نکنند
- تعقیب علم نافع، آن علمی که ما را به اهدافمان نزدیک کند، حرکت ما را آسان کند، ما را پیش ببرد.
- انتقال ارزش‌ها و انتقال درست و جامع آرمان‌های انقلابی و ملّی ما
- نهادینه کردن هویت ملّی در کودکان ما و مردان و زنان آینده‌ی ما
- برای تحوّل آموزشوپرورش روحیه‌ی انقلابی لازم است
- زمان‌بندی برای تحقّقِ کامل سند تحوّل بنیادین و آماده کردنِ مقدّمات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آن
- بدنه‌ی آموزشوپرورش با این سند تحوّل آشنا بشوند.
- در آموزشوپرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی قلب آموزشوپرورش است. متون آموزشی‌ای که در این مرکز تولید می‌شود، باید با شیوه‌نامه‌ی تحوّل منطبق باشد. یکی از چیز‌هایی که در این متون باید حتماً مورد توجّه قرار بگیرد این است که پیام‌های انقلاب و معارف انقلاب در این متون باید گنجانده بشود.
- جدی گرفتنِ مسئله‌ی معاونت پرورشی
- توجّه و نگاه همه‌جانبه به تیزهوشان و نخبگان، سنجش حرفه‌ای و همه‌جانبه سمپادها، مقابله با دلّال‌بازی‌ها در این عرصه
- تقویت مدارس استعداد‌های درخشان و حفظ جایگاه کشور در المپیاد‌های جهانی
- یک فکر صحیح، عمیق و عملی برای کنکور بکنید، بعد هم دنبالش اقدام کنید.
- نوع رفتار با مسئله‌ی درآمد‌های مالی معلّمین باید جوری باشد که عزّت نفْس معلم مورد تعرّض قرار نگیرد.
- توجه به مهارت‌آموزی و مهارت‌یابی
- مدیرانى که انتخاب می‌کنیم، مدیرانى باشند که اهتمامشان به آن مسئله‌ى اصلى آموزشوپرورش باشد. داشتن نگاه‌هاى جریانى و سیاسى و حزبى و جناحى و این چیزها، براى آموزشوپرورش سَم است.
- تصمیم‌ها در آموزشوپرورش نباید سلیقه‌ای گرفته شود.
- فراگرفتن زبانه‌ای خارجی جزو فرهنگ جامعه نشود.
- مقابله با کسانی که جامعه‌ی معلّمین را در زمینه‌های سیاسی مثل یک ابزار می‌خواهند به کار ببرند
- مقابله با جریانی که سعی می‌کند آموزشوپرورش را از چشم‌ها بیندازد؛ ارزش آموزشوپرورش را و اعتماد به آموزشوپرورش را در دل‌ها از بین ببرد
- مقابله با بیماری دانشگاه گرایی
- افزایش و تقویت بخشه‌ای مربوط فنّی‌حرفه‌ای
- لغو اجرای سند انحرافی ۲۰۳۰ که به‌صورت پنهانی توسط دولت در حال اجرا بود و احتراز از مظاهر این سند بعد از لغو
- توسعه کمی و کیفی دانشگاه‌های فرهنگیان و افزایش سهمیه‌ی جذب هیئت‌علمی
- اساتید دانشگاه‌های فرهنگیان بایستی از لحاظ خصوصیّات فکری و علمی، جزو شاخص‌ترین‌ها باشند؛ تدیّن؛ سطح بالای دانش؛ روحیه‌ی انقلابی؛ انطباق با معیار‌های سند تحوّل.
- ارتقاء سطح تحصیلی معلمان
- تربیت دینی و انقلابی معلّمین در دانشگاه فرهنگیان
دستاورد‌های آموزشوپرورش
آموزشوپرورش و معلمان با خدمات دلسوزانه و فداکارانه و ایثارگری‌های عظیمشان رشد و پیشرفت کمی و کیفیِ جهشی پدید آورده‌اند که به‌عنوان نمونه آمار‌هایی از این دستاورد‌ها را نقل می-نماییم.
در سال تحصیلی ۵۶ ـ۱۳۵۵ تعداد ۷ میلیون ۳۴۲ هزار و ۷۸۷ دانش‌آموز در مدارس ایران تحصیل می‌کردند که از این تعداد ۴ میلیون و ۵۶۵ هزار و ۶۳ دانش‌آموز پسر و ۲ میلیون و ۷۷۷ هزار و ۷۲۴ دانش‌آموز دختر بودند. تعداد زیادی از پسران و بخش بسیار عظیمی از دختران محروم از تحصیل بودند.
در سال تحصیلی ۹۸ـ۱۳۹۷ با کاهش جمعیت نسبت به آن سال‌ها، تعداد دانش‌آموزان به حدود ۱۴ میلیون رسیده است و تعداد دانش‌آموزان دختر و پسر تقریباً برابر شده است.
وزیر آموزشوپرورش در نشست خبری ۳۱ شهریورماه ۱۳۹۷ با بیان اینکه ۹۱ هزار و ۷۲۱ مدرسه داریم، گفت: «امسال تعداد ۱۱۰۰ مدرسه به مدارس کشور اضافه شد و تعداد مدارس غیردولتی ۱۵ هزار و ۳۵۵ مدرسه است».
این در حالی است که در ابتدای انقلاب ۵۰ هزار و ۴۴۰ آموزشگاه داشتیم. (خبرگزاری فارس، ۱۳۹۷/۷/۱۱)
برپایی کلاس درس حتی برای یک دانش‌آموز
رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزشوپرورش ۳۰ شهریور ماه ۱۳۹۷ اعلام کرد: «در حال حاضر ۶۳ هزار مدرسه ابتدایی در سراسر کشور فعالیت می‌کنند و ۲۰۲ مدرسه دارای یک دانش‌آموز و ۵۰۰ مدرسه دارای ۲ دانش‌آموز داریم» و این نشان می‌دهد گستره دانش به روستا‌ها و مناطق دارای یک دانش‌آموز و ۲ دانش‌آموز رسیده است. (خبرگزاری فارس، ۱۳۹۷/۷/۱۱)
تهیه سند تحول و حرکت در مسیر ریشه‌کنی بی‌سوادی
بر اساس آمار و اطلاعات موجود در سال ۱۳۵۸ نرخ باسوادی ۴۱.۷ درصد بود. در سال ۱۳۹۵ درصد باسوادی در جمعیت ۴۹ ـ۱۰ سال به ۹۴.۷ درصد رسید.
اما مهم‌ترین اقدامی که طی سال‌های گذشته و بعد از انقلاب اسلامی ایران برای نظام آموزشوپرورش انجام شد، تولید سند تحول بنیادین آموزشوپرورش است.
آموزشوپرورش تا قبل از سال ۹۰، برنامه‌ای بومی شده و مختص به کشورمان نداشت و نظام آموزشی ما عاریتی بود، اما با رونمایی از سند تحول که کار جمعی کارشناسان و متخصصان تعلیم و تربیت ایران بود، نظام آموزشوپرورش کشور صاحب تفکر اسلامی و ایرانی شد. (خبرگزاری فارس، ۱۳۹۷/۷/۱۱)