یادداشت: اگر از برجام تنها یک «مزیت» باقی مانده باشد، آن، «لغو تحریم‌های تسلیحاتی» است؛ اما در این زمینه نیز آمریکا در هفته‌های اخیر تحرکات گسترده‌ای را در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، برای جلوگیری از لغو تحریم تسلیحاتی ایران که قرار است بر اساس مفاد برجام در 27 مهرماه فعال شود، آغاز کرده است. توسل به سازوکارهای بین‌المللی ازجمله شورای حکام، سازمان ملل و شورای امنیت، همچنین هماهنگی با کشورهای اروپایی و رقبای منطقه‌ای ایران، بخشی از فعالیت‌های کاخ سفید در این زمینه است.
نکات تحلیلی: یکی از پرسش‌های مهم در خصوص موضوع مطروحه این است که چرا آمریکایی‌ها اصرار دارند که تحریم تسلیحاتی ایران برای همیشه تمدید شود؟ دراین‌باره توجه به نکات ذیل ضروری است: 1- ممانعت از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران از وجوه گوناگونی تأمین‌کننده منافع آمریکا و متحدانش است. «فشار حداکثری» علیه ایران که قرار بود در کمتر از یک سال به بار بنشیند و ایران را به‌زانو درآورد، عملاً به راهبردی بی‌ثمر و بی‌اثر برای آمریکا تبدیل شده است. تمدید تحریم تسلیحاتی، آخرین آزمون کاخ سفید برای احیای راهبرد فشاری است که «حداکثری» نام دارد اما به «اهداف حداقلی» هم نرسیده و اکنون با «تنفس مصنوعی» زنده است. 2- فروش تسلیحات یکی از «منابع عمده درآمدی» بوده و ارزآوری بسیار بالایی برای کشورهای برخوردار از تکنولوژی‌های نظامی دارد. لغو تحریم تسلیحاتی دریچه‌ای برای «صادرات تسلیحات» به روی ایران باز می‌کند که در شرایط تحریم و کاهش شدید صادرات نفتی و کمبود منابع ارزی، بتواند یک «نقطه قوت» در شکوفایی اقتصادی به دست آورد و به‌آسانی به مشتریانش تسلیحات بفروشد. 3- لغو تحریم‌های تسلیحاتی از نقطه نظری خاص، آمریکا را در نگاه متحدان بین‌المللی و منطقه‌ای که امنیت خود را به پشتیبانی ایالات‌متحده گره زده‌اند، از اعتبار و حیثیت می‌اندازد و «پوشالی» بودن ماهیت قدرت آمریکا را اثبات می‌کند. 4- ترس از «گسترش مبادلات بازرگانی» در حوزه تسلیحات، میان ایران و رقبای اقتصادی آمریکا، یعنی چین و روسیه، ازجمله اهداف دیگر آمریکا از تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی است.
نکته راهبردی: با وجود اینکه ایران یکی از کشورهای خودکفا در زمینه تولید تسلیحات مطلوب و بازدارنده به شمار می‌رود، لغو تحریم تسلیحاتی یک حق مشروع برای جمهوری اسلامی است و نباید اجازه داد که این حق نقض و سلب شود؛ چراکه در مناسبات بین‌الملل از دست دادن یک حق یا سنگر به‌منزله چراغ سبزی برای زیاده‌طلبی و فشارهای بیشتر است.
(نویسنده: حمید خوش‌آیند)