«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان یکشنبه 5 اردیبهشت 1400 در صدر هیاتی برای دیدار و گفت و گو با مقامات عراق و قطر عازم این دو کشور شد.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه درباره این سفر گفت سفر ظریف به قطر و عراق در چارچوب دیپلماسی رمضان است. روابط خوب و برادرانه ای با قطر و عراق داریم. سفر به کشورهای دیگری هم در آینده در دستورکار است.
وی افزود رایزنی‌ها با قطر و عراق درباره مسائل و روابط دوجانبه، مسائل جهان اسلام و منطقه در اولویت است. این سفرها ارتباطی با طرف‌های ثالث ندارد ضمن این که تلاش های این دو کشور در تحولات منطقه را ارج می نهیم.
ظریف در بدو ورود به بغداد به سرداران مقاومت شهیدان سرافراز سردار حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس در محل شهادت این شهیدان ادای احترام کرد و سپس با مقامات عراقی دیدار و گفت وگو کرد.
این گفت وگوها شامل مسایل دوطرفه و تاکید دو طرف بر توسعه مناسبات در ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی و غیره بود. ظریف از تلاش های دولت عراق برای ایجاد زمینه های گفت وگو در منطقه تشکر کرد و ابراز امیدواری کرد این تلاش ها به گفت وگوی بیشتر و مفاهمه جدی تر در منطقه بیانجامد.
مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق هم در دیدار با ظریف با تاکید بر این که نگاه عراق به ایران تنها در چارچوب همسایگی نبوده بلکه ایران شریک راهبردی عراق است، به حمایت ایران از عراق در جنگ علیه داعش اشاره و افزود این موضع ایران هرگز در تاریخ فراموش نخواهد شد.
از طرفی، ظریف در دیدار با نخست وزیر عراق آخرین تحولات در مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با کشورهای ١+۴ را تشریح و از حمایت عراق از برجام و رفع تحریم های ظالمانه و یکجانبه آمریکا تشکر کرد.
برنامه دیگر سفر ظریف حضور در جمع بیت شیعی متشکل از شخصیت های برجسته شیعی عراق بود. در این نشست چهره های برجسته بیت شیعی از جمله «نوری المالکی»، نخست وزیر اسبق عراق و رئیس ائتلاف دولت قانون، «سید عمار الحکیم»، رهبر جریان حکمت ملی عراق، «فالح الفیاض»، رئیس الحشد الشعبی عراق، «هادی العامری»، «حیدر العبادی»، «شیخ همام حمودی»، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق و سایر شخصیت های شیعی عراق حضور داشتند.
ظریف در ادامه دیدارهای خود با «خمیس الخنجر» یکی از رهبران سیاسی اهل سنت عراق و رییس تشکل سیاسی موسوم به «پروژه عربی عراق» دیدار و گفت و گو کرد. در این دیدار جمعی از نمایندگان اهل تسنن مجلس و شخصیت‌های برجسته اهل تسنن هم حضور داشتند.
ظریف پس از بغداد عازم اربیل شد و با مقامات اقلیم کرستان عراق دیدار و مذاکره کرد.
سایه حواشی بر سفر
هر چند سفر ظریف به عراق در قالب فعالیت های دیپماسی روتین و در راستای «دیپلماسی رمضان» انجام شده است، اما حواشی و مسائل اخیر منطقه باعث شده رسانه های عراق و منطقه و نیز ناظران عراقی، سفر وی را با حساسیت بیشتری دنبال کنند، خصوصا آن که در کنار تحولات منطقه؛ موضوع میانجی گری عراق بین تهران و ریاض برای حل اختلافات؛ سفر ظریف به بغداد را از اهمیت مصاغفی برخوردار کرده است.
در روزهای اخیر گزارش هایی درباره مذاکره بین مقام های ارشد امنیتی جمهوری اسلامی و عربستان سعودی با میانجی گری عراق و در کاخ ریاست جمهوری این کشور منتشر شد. برخی مقام های دو کشور و منطقه این گزارش ها را تایید و برخی دیگر تکذیب کردند. اما نهایتا از طرف ایران تایید شد و ظاهرا قرار است مذاکرات ادامه یابد.
در واقع، جمهوری اسلامی ایران همواره از مذاکره و رابطه با عربستان سعودی استقبال می کند، اما ریاض با شرط و شروط بیهوده از مذاکرات طفره می رود. این بار اما ظاهرا سعودی ها پذیرفته اند در عرصه امنیتی خصوصا با توجه به باتلاقی که در یمن گرفتار آن شده اند، با ایران به مرواده بپردازند.
موضوع دیگری که توجه ناظران را جلب کرده است، مساله مذاکرات وین در باره برجام است که با توجه به این که بسیاری از دولتمردان عراق خواهان رفع تنش میان ایران و آمریکا هستند، نسبت به مذاکرات وین اهتمام داشته و به همین دلیل این مساله در گفت وگوهای ظریف و مقامات عراقی مورد بحث قرار گرفت.
به اعتقاد این دسته از جریان های سیاسی عراق، این کشور هزینه منازعه ایران و امریکا را می پردازد، لذا مطلوب آن است که این دو کشور منازعات خود را حل کنند و یا آن را از عراق خارج کنند.
حاشیه دیگری که سایه آن به شدت بر سفر ظریف به عراق سنگینی می کرد، آن است که سفر وی یک روز پس از انتشار فایل صوتی جنجالی او انجام گرفت؛ موضوعی که بسیاری از محافل و رسانه ها را (از جمله در عراق) مشغول خود کرده و حتی سفر ظریف به قطر و عراق را تحت الشعاع قرار داد.
بسیاری از رسانه های عراقی خصوصا رسانه های غیرهمسو با ایران به این مصاحبه پرداخته و ضمن انتشار بخش هایی از مصاحبه ظریف با سعید لیلاز، به تفسیر و تحلیل مورد نظر خود پرداختند.
برای نمونه شبکه «الحره» وابسته به آمریکا در گزارشی اعلام کرد ظریف در اظهارات خود به سردار سلیمانی تعرض کرد، شخصیتی که مهندس سیاست های منطقه ای ایران در منطقه محسوب شد و به ویژه در عراق جایگاه برجسته ای داشت.
یکی از سایت های عراقی هم با کنایه نوشت ظریف در محل شهادت کسی ایستاد و فاتحه خواند که از سیطره نظامی و میدانی او بر دیپلماسی خودش گله کرده بود.
واقعیت این است که افشای مصاحبه ظریف نه تنها جایگاه او را به عنوان نماینده دیپلماسی ایران تضعیف کرده است؛ بلکه نشانه هایی از شکاف داخلی در جمهوری اسلامی ایران را به مخاطب القا می کند که قطعا در وجهه خارجی ایران خصوصا در منطقه و در کشورهایی از جمله عراق تاثیرگذار است، خاصه این که ظریف در این مصاحبه به کرات از سردار سلیمانی به شکل منفی سخن گفته است.
به طور طبیعی با این سخنان جنجالی، حتی اگر چهره سردار در منطقه و عراق به عنوان یک قهرمان خدشه دار نشود، اما دست کم خوراک تبلیغاتی خوبی به مخالفان تقدیم کرده است.
با این حال نکته مهم آن است که سیاست های کلی ایران در عراق از جمله حمایت از مقاومت در این کشور و اصرار بر خروج آمریکایی ها از خاک آن، با این حواشی دچار تغییر نمی شود. عراقی ها هم به خوبی می دانند که سیاست های کلان ایران از جایگاه بالاتری ترسیم شده و دولت و دستگاه دیپلماسی نقشی فراتر از مجری و هماهنگ کننده ندارد.