کووید 19 به باور برخی روایت ها از دل طبیعت و در پی دست درازی بیش از حد انسان در ژرفایی که مجوزی برایش نداشت و به باور برخی دیگر از روایت ها در قامت سلاحی بیولوژیک و دست ساخته خود بشر آمد تا به معنای تمام کلمه حیات را در کره خاکی به چالش بکشاند و نشان دهد در پس همه پیشرفت ها باز هم بشر در کنترل و درمان ناتوان است و خطری همچون کرونا می تواند همه زندگی را مختل، فروشگاه ها را تعطیل، اقتصاد را ورشکست و غول های بزرگ دنیا را هم به زانو درآورد. در حقیقت کرونا عیار سنج خوبی برای کشورهای دنیا شد تا نشان دهد کدام کشور و کدام نظام سلامت توان مقابله و مدیریت آن را دارد.
کرونا در تحریم
با این حال پاندمی کرونا تمام دنیا را در گردابی از مشکلات و چالش ها گرفتارساخت تا جایی که که دیگر مشکل تنها ویروسی به نام کرونا نبود، از اقتصاد گرفته تا سیاست و اجتماع همه با پاره ای مشکلات درگیر شدند که یک سرش به کرونا می رسید. کشور ما نیز که پیش از شیوع این ویروس با چالش‌های متعددی از جمله تحریم‌های آمریکایی، فشارهای بین‌المللی و... مواجه بود حالا مشکل دیگری بر طومارش افزوده شده بود. کادر درمان و بیماران به دلیل کمبود لباس‌های محافظتی، ماسک، اکسیژن‌ساز، دارو و تخت در تنگنا بودند. هر چند تحریم های آمریکایی خیلی از کمک های کشورهای دیگر را هم از ایران دریغ می کرد اما ایران اسلامی همانند سابقه تاریخی پر از شگفتی که دارد خیلی زود توانست کمبودها را در این عرصه جبران کند.
نیاز دنیا به واکسن
همه سختی ها از کمبود ماسک و دارو در دنیا تا همه گیری ناشی از ارتباطات مستقیم با راهکارهای مختلف تا حدودی حل شد اما مشکل همچنان باقی بود و آن خود ویروس منحوس کووید بود و این شد که واکسن سازان بزرگ دنیا خیلی زود وارد عرصه تحقیق، کشف و ساخت واکسن کرونا شدند تا جنگ بعدی جنگی نانوشته برسر واکسن باشد چرا که قدرت به دست کسی خواهد افتاد که اولین واکسن و پر اثرترین واکسن را بسازد و بی شک دیگران نیازمند آن خواهند بود.
رقابتی برای نجات دنیا/از اسپوتینگ تا برکت
رقابتی تنگاتنگ به راه افتاد، رقابتی که حالا برنده شدن مطرح نبود هیاهو برای نجات دنیا از شر ویروسی بود که هر روز به شکلی تغییر می کرد و جهش می یافت. مرداد ماه 99 ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه اعلام کرد وزارت بهداشتِ کشورش توانسته موفق به ساخت واکسن کرونا با عنوان اسپوتینگ شود. وی عنوان کرده بود: یکی از دخترانم در برابر کروناویروس واکسینه شده است.
این واکسن با همکاری مشترک وزارت دفاع این کشور و موسسه تحقیقات گامالیا ساخته شده و آزمایشات بالینی آن در هجدهم ماه ژوئن انجام گرفت و تمامی ۳۸ داوطلب دریافت کننده این واکسن در برابر ویروس مصون هستند. واکسنی که مسیر ساخت آن به گفته محققان روسی نسخه ارتقاء یافته از واکسن قبلی علیه ویروس سندرم تنفسی خاورمیانه (مرس) است.
آذرماه 99 آمریکا خبر از کشف واکسن مدرنا و فایزر داد واکسن هایی که به گفته دانشمندان بر پای ژنوم انسانی ساخته شده و هر چند در برابر ویروس مصونیت ایجاد می کند اما هنوز در خصوص عواقب و عوارض ناشی از آن و مشکلاتی که در اثر دست کاری های ژنتیکی بر انسان در آینده ایجاد می کند اطلاعاتی در دست نیست.
واکسن کووید ۱۹ آکسفورد، آسترازنکا توسط دانشگاه آکسفورد و شرکت آسترازنکا در دسامبر 2020 با استفاده از آدنو ویروس شامپانزه تولید و در ژانویه 2021 بعد از طی مراحل بالینی و تحقیقات تکمیلی به تولید رسید. پژوهشگران دانشگاه آکسفورد می گویند تا کنون در میان افرادی که این واکسن روی آنها آزمایش شده، هیچ مورد ابتلای شدید یا الزام به بستری شدن در بیمارستان دیده نشده است. به گفته محققان مسیر تولید این واکسن از ویروس ضعیف شده بوده است.
سینوفارم چینی و بهارات هندی
چین نیز پس از آسترازنکا واکسن سینوفارم را بر پایه ویروس کشته شده تولید کرد. شرکت هندی «بهارات‌بیوتک» نیز واکسن «کوواکسین» را با همکاری «شورای تحقیقات پزشکی هند» و موسسه ملی ویروس شناسی این کشور ساخته است. واکسن کوواکس بر اساس نوع غیرفعال کرونا ویروس ساخته شده است؛ در این نوع واکسن از ویروس ضعیف شده یا غیرفعال استفاده می‌شود در این واکسن از ویروس ضعیف یا کشته شده برای تحریک سیستم ایمنی بدن انسان استفاده می‌شود.
برکت ایران هم ساخته شد
ایران نیز چون گذشته به دلیل وجود تحریم ها و مشکلات ناشی از آن و دریغ مجامع بین المللی برای ورود واکسن به ایران به منظور تحت فشار قراردادن سیاسی خود وارد عرصه ساخت واکسن شد تا باری دیگر توانمندی های خود را در خودکفایی به رخ دنیا بکشاند. از این رو واکسن‌سازان ایرانی یکی بعد از دیگری وارد عرصه ساخت واکسن کرونا آن هم در پلتفرم‌های مختلف شدند و بعد از انجام مطالعات و آزمایشات اولیه و نتایج موفق آزمایش‌های حیوانی، وارد حوزه مطالعه بالینی واکسن‌ها شدند.
سابقه ای طولانی در واکسن سازی
اکنون مجموعه‌هایی مانند برکت، انستیتو پاستور ایران، موسسه سرم‌سازی رازی و... هر کدام در پلتفرم‌های مختلف برای تولید واکسن ایرانی کرونا اقدام کرده اند. اما جای این نکته خالی است که ایران اولین بار نیست که واکسن می سازد و این نگاه دلسوز مآبانه عده ای فرصت طلب برای ایجاد ناآرامی فکری و روانی در کشور کارساز نیست چرا که ایران ۱۰۰ سال است جزو واکسن سازان مطرح در دنیا به شمار می رود.
به گفته وزیر بهداشت « در سال ۱۲۹۹ انستیتو پاستور را داشتیم و در سال ۱۳۰۳ انستیتو رازی را داشتیم، تمام مردم دوران زندگی‌شان را با واکسن‌های ایرانی آغاز کردند. ما اولین واکسن‌ساز آسیا بودیم و ما بودیم که به بسیاری از کشورهای دنیا و منطقه واکسن صادر می‌کردیم.» عنوان می شود واکسن برکت هم همچون سینوفارم بر پایه ویروس کشته شده ساخته شده و ایمنی بالایی در برابر کرونا ایجاد می کند.
پس از ایران نیز دیگر کشورها همچون قزاقستان، آلمان، کوبا، فرانسه، ایتالیا، ترکیه و کره جنوبی نیز پروژه های تحقیقاتی واکسن کرونای خود را رونمایی کردند.
آنچه مسلم است ایران نیز همپای غول های بزرگ واکسن سازی دنیا وارد عرصه تحقیقاتی برای تولید واکسن شد تا برای نجات جان شهروندان خود با وجود تحریم ها و کارشکنی دشمنان دچار مشکل نشود و با تولید داخلی واکسن بدون نیاز به خارج بتواند واکسیناسیون مردمش را تسریع ببخشد.
ملیحه زرین پور