دولت بایدن چندی پیش تصمیمی یکجانبه مبنی بر ممنوعیت واردات نفت و گاز روسیه را صادر کرد که باعث افزایش قیمت نفت به بالای ۱۳۰ دلار در هر بشکه شد. این تصمیم سوالات زیادی را در مورد دلیل اتخاذ این موضع توسط دولت بایدن ایجاد کرد چون ایالات متحده بیش از سایرین از قیمت‌های بالای سوخت رنج می‌برد. البته بایدن در سخنرانی خود تاکید کرده بود که «تصمیم امروز بدون هزینه برای کشور نیست... جنگ پوتین به آمریکایی‌ها در مورد قیمت بنزین آسیب می‌زند. تمام تلاشم را برای کاهش افزایش قیمت بنزین انجام دهم.»
از همین‌رو برخی از کارشناسان انرژی در واشنگتن، دولت بایدن را متهم اصلی افزایش قیمت نفت به بالاترین سطح آن از سال ۲۰۰۸ و همچنین افزایش قیمت بنزین و سوخت در ایالات متحده می‌دانند. باید توجه داشت که بازار نفت به دلایل مختلف از جمله قطعی‌های عرضه در لیبی و سایر کشورها، غیر از مورد روسیه، برای افزایش چشمگیر قیمت آماده شده است.
همچنین مشکل بزرگی که عرضه را تهدید می‌کند، عدم تمایل بانک‌های اروپایی و شرکت‌های بیمه اروپایی و خودداری آنها از بیمه کردن محموله‌های نفت روسیه و امتناع آنها از صدور اعتبارات بانکی به خریداران نفت روسیه بوده که هر روز در حال افزایش است.
موضع اوپک پلاس
یکی از گزینه‌های ایالات متحده برای ثبات بازار افزایش تولید نفت از سوی اوپک پلاس است، اما رهبران اوپک پلاس معتقدند که این موضوع هیچ ربطی به آن ندارد و ناشی از اقدامات آنها نیست.
به دلیل تحریم‌هایی که مسکو و منبع اصلی درآمد آن یعنی نفت را هدف قرار داده، قیمت جهانی نفت شاهد افزایش بی‌سابقه‌ای است و ایالات متحده آمریکا همچنان به دنبال جایگزینی برای نفت روسیه است. در این میان، یکی از گزینه‌های بالقوه برای افزایش عرضه ائتلاف اوپک پلاس است اما اعضای آن بر پایبندی به برنامه افزایش تولید که پیشتر تصمیم‌گیری شده پافشاری می‌کنند. اوپک پلاس از آگوست سال گذشته تولید خود را ماهانه ۴۰۰ هزار بشکه افزایش داده و حالا بحران اوکراین و درخواست‌های کشورهای مصرف کننده برای عرضه بیشتر نفت خام را نادیده می‌گیرد.
بطوریکه روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» روز سه‌شنبه ۸ مارس ۲۰۲۲ گزارش داد که کاخ سفید در تلاش برای برقراری تماس تلفنی بین جوبایدن با ولیعهد عربستان و ولیعهد ابوظبی ناموفق بوده است. البته پیشتر، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه روز پنجشنبه سوم مارس در تماس تلفنی با محمد بن سلمان، نسبت به آنچه «سیاسی شدن مسائل انرژی جهانی» خواند، هشدار داده بود.
چرا اوپک پلاس از مداخله در بازار خودداری می‌کند؟
عربستان سعودی و سایر اعضای اوپک پلاس ظرفیت مازاد نفتی قابل توجهی برای حفظ ثبات بازارها در مواجهه با اختلالات را دارند. اوپک پلاس معتقد است که خطرات ژئوپلیتیک فعلی در بازار نفت خارج از کنترل آن بوده و از آنجایی که روسیه یکی از اعضای کلیدی این ائتلاف است، انسجام این گروه باید با عدم انحراف از برنامه‌های تولیدی که قبلا توافق شده بود، حفظ شود. از همین رو، با وجود اینکه نفت خام برنت به رکوردهای جدیدی رسیده است - حدود ۱۳۰ دلار در هر بشکه - اوپک پلاس اصرار دارد که هیچ کمبود نفتی وجود ندارد که نیاز به تغییر سیاست داشته باشد.
انفعال اوپک پلاس باعث انتقاد برخی کشورها، دولت‌ها و نهادها و اتهاماتی مبنی بر حمایت از افزایش قیمت‌ها به نفع تولیدکنندگان از جمله روسیه شده است. فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، هفته گذشته اعلام کرد که تصمیم اوپک پلاس برای حفظ افزایش تولید در یک کلمه قابل توصیف است: ناامیدکننده.
به باور برخی از کارشناسان انرژی، هیچ راهی برای سنجش میزان خسارت وارده به صادرات نفت روسیه یا مدت زمان آن وجود ندارد و بدون این داده‌ها، حرکت تولیدکنندگان برای مداخله در بازار دشوار خواهد بود. اما Energy Intelligence تخمین می‌زند که اعمال تحریم‌ها بر صادرات روسیه می‌تواند امیدهای کرملین برای صادرات ۲.۵ میلیون بشکه در روز را بر اساس داده‌های نهادهای مرتبط از بین ببرد.
برنامه اوپک پلاس چیست؟
توافق اوپک پلاس شامل ۲۳ کشور صادرکننده نفت از جمله ۱۳ کشور عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است که در نوامبر ۲۰۱۶ با هدف کاهش تولید نفت به منظور بهبود قیمت نفت در بازار منعقد شد. باید توجه داشت که ۱۳ کشور عضو اوپک، ۴۴ درصد از تولید جهانی نفت و ۸۱.۵ درصد از ذخایر جهانی نفت را در اختیار دارند که قدرت تأثیرگذاری قابل توجهی بر قیمت‌های جهانی نفت را می‌دهد.
براساس اعلام اوپک پلاس در فوریه ۲۰۲۲، حجم تولید این گروه به ۴۰.۸۹۴ میلیون بشکه در روز افزایش یافته که عربستان سعودی و روسیه هر کدام ۱۰.۲۲۷ میلیون بشکه در روز تولید کرده‌اند. همچنین عراق ۴.۳۲۵ میلیون، امارات ۲.۹۴۶ میلیون، کویت ۲.۶۱۲ میلیون، نیجریه ۱.۷۰۱ میلیون، آنگولا ۱.۴۲۱ میلیون، الجزایر ۹۸۲ هزار، کنگو ۳۰۳۰۰۰، گابن ۱۷۳۰۰۰ و گینه استوایی ۱۱۸ هزار بشکه در روز تولید می‌کنند.
در مورد تولیدکنندگان غیراوپک (کشورهای مشمول توافق اوپک پلاس)، مکزیک ۱.۷۵۳ میلیون، قزاقستان ۱.۵۸۹ میلیون، جمهوری آذربایجان ۶۶۸ هزار، بحرین ۱۹۱ هزار و برونئی ۹۵ هزار، مالزی ۵۵۴ هزار، عمان۸۲۱ هزار بشکه، سودان ۷۰ هزار بشکه و سودان جنوبی ۱۲۱ هزار بشکه در روز تولید می‌کنند.
اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت در جهان است و پس از آن ایالات متحده، هند، چین، ژاپن، کره جنوبی و بریتانیا قرار دارند و در این میان ائتلاف اوپک پلاس بیشترین سهم را در عرضه بازار دارد.
بر اساس گزارش موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، روسیه که نفت آن را واشنگتن تحریم کرد، رتبه دوم تولید نفت خام در جهان یا ۱۴ درصد از کل تولید را دارد. همچنین حدود ۶۰ درصد از صادرات نفت خام روسیه به قاره اروپا و ۳۵ درصد آن به آسیا است.
بنابراین روسیه حدود یک سوم نفت مورد نیاز قاره اروپا را تامین می‌کند، و کارشناسان تخمین می‌زنند که با توجه به قیمت فعلی انرژی، اروپا در ازای صادرات نفت روزانه حدود ۳۵۰ میلیون یورو (۳۸۲ میلیون دلار) به روسیه می‌پردازد.
تاثیر رابطه سرد اعراب و واشنگتن
به نظر می‌رسد، با ادامه جنگ اوکراین، معضل بحران نفت و بنزین همچنان گریبان دولت آمریکا را بگیرد چون تولیدکنندگان عمده در منطقه خاورمیانه تلاش می‌کنند تا باوجود فشارهای دو طرف، «بی‌طرفی» خود را در درگیری بین روسیه و غرب حفظ کنند.
این موضع با رای گیری در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد پایان دادن جنگ اوکراین تجربه شد. بطوریکه هر شش عضو شورای همکاری خلیج فارس شامل عربستان سعودی و امارات متحده عربی به پایان جنگ رای دادند.
در مقابل روسیه به این طرح رای منفی داد و دیگر اعضای اوپک پلاس مانند الجزایر، آنگولا، ایران، عراق، قزاقستان، گینه استوایی و سودان جنوبی رای ممتنع دادند. این تنوع آرا نشان می‌دهد که اگر سیاست وارد محاسبات مدیریت بازار شود، ائتلاف تولیدکنندگان اوپک پلاس تا چه حد می‌توانند متلاشی شوند.
روابط سردتر بین کشورهای خلیج فارس و دولت جو بایدن، به عنوان عامل مهمی در تحرکات و تصمیمات سمت تولیدکنندگان نفت تلقی می‌شود. در دوره اخیر شاهد روابط بدبینانه دولت بایدن و عربستان سعودی هستیم و در این مورد وال استریت ژورنال نوشت که عربستان سعودی برای کمک به واشنگتن در بحران نفت شرایطی را تعیین کرده است. ریاض از دولت بایدن درخواست حمایت بیشتر در جنگ یمن، کمک به توسعه برنامه هسته‌ای، حمایت بیشتر در برابر ایران و همچنین ایجاد مصونیت قانونی برای ولیعهد محمد بن سلمان و مداخله در دعاوی علیه سعودی‌ها در ایالات متحده به دلیل قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار در سال ۲۰۱۸ را دارد.
همزمان، دولت بایدن در روز سه‌شنبه ۸ مارس ۲۰۲۲ از ونزوئلا خواست تا بخشی از نفت خود را به ایالات متحده به عنوان شرط کاهش تحریم‌ها علیه کاراکاس تامین کند.در مجموع دولت بایدن تمام تلاش خود را دارد تا جایگزینی برای نفت روسیه که به دلیل جنگ اوکراین عرضه آن منع شده را بیابد.