آنچه اکنون در منطقه مشاهده می شود تلاش برای تشکیل ائتلافی علیه ایران متشکل از کشورهای منطقه به وسیله آمریکا و رژیم صهیونیستی است و سفر آتی ولیعهد عربستان به برخی کشورهای منطقه در راستای این موضوع و نیز کسب اعتبار از دست رفته خود به دلیل جنگ یمن است.
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در نظر دارد به زودی به کشورهای منطقه به ویژه ترکیه، اردن و مصر سفر کند. این سفر از این جهت اهمیت دارد که هم راستایی هایی میان این کشورها به وجود آمده است. البته در این میان سه کشور ترکیه، اردن و مصر با رژیم صهیونیستی ارتباطاتی برقرار کرده اند و گمان می رود سفر بن سلمان برای سوق دادن بیشتر ریاض به سمت صهیونیستها باشد. در رابطه با چرایی این سفر و اهداف آن ذکر چند نکته قابل تامل است:
عربستان بعد از قبول تلویحی شکست در یمن و آتش بس موقت با انصار الله، به دنبال تشکیل ائتلافی برای جبران شکست خود در یمن است. البته برخی کشورها همچون مصر و اردن همواره دنباله رو سیاست های عربستان در منطقه بوده اند، اما ترکیه در برخی موارد مشاهده شده که جهت گیری های خلاف عربستان را داشته است. سفر بن سلمان در واقع برای کسب اعتبار مجدد عربستان در میان کشورهای منطقه به ویژه بعد از شکست در جنگ یمن است. همچنین این گزاره را نیز می توان مطرح کرد که عربستان بعد از آتش بس کنونی در یمن به دنبال تجدید قوا برای حملات جدید به این کشور است و در این میان به دنبال همراهی کشورهایی همچون ترکیه در عملیات های آینده ائتلاف عربی می گردد.
همواره هر اقدام و عملی در فرآیندهای سیاسی منطقه و به ویژه در میان کشورهای عربی برگرفته از تهدیدات واهی است که آمریکا و رژیم صهیونیستی با گزاره ایران برای این کشورها ایجاد کرده اند. بسیاری معتقدند سفر بن سلمان را باید در راستای همگرایی بیشتر میان این کشورها در مقابله با ایران تعریف کرد. البته گزاره نقضی نیز وجود دارد و آن مذاکراتی است که به تازگی میان ایران و عربستان شکل گرفته و به نزدیکی دو کشور منجر شده است. همچنین آنچه اکنون در منطقه مشاهده می شود تلاش برای تشکیل ائتلافی علیه ایران متشکل از کشورهای منطقه توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی است.
به تازگی تلاش های زیادی برای سوق دادن عربستان به سمت رژیم صهیونیستی انجام شده است. بسیاری این سفر دوره ای را مقدمات حرکت عربستان به سمت اسرائیل می دانند، زیرا این کشورها بیشترین همکاری ها را با صهیونیست ها داشته اند. این گزاره بیش از همه خود را نشان می دهد که با توجه به نزدیکی اخیر ترکیه به رژیم صهیونیستی، این دو بازیگر به دنبال وارد کردن عربستان در ائتلاف خود و تشکیل یک محور عبری- ترکی - عربی در منطقه هستند.
ترکیه و اسراییل بعد از جنگ اوکراین به دنبال تبدیل شدن به هاب انرژی نه در منطقه، بلکه در جهان هستند و در این میان استفاده از منابع انرژی عربستان برای هر دو بازیگر حائز اهمیت است. در نتیجه می توان گفت سفر بن سلمان می تواند مقدمات تشکیل ائتلاف انرژی محور میان این سه بازیگر باشد و عربستان مرکز ثقل این محور انرژی با بازیگری ترکیه و اسرائیل برای منافع غرب است.
در میان کشورهای ذکر شده سفر بن سلمان به ترکیه از دو منظر اهمیت بیشتری دارد:
نخست، در قتل جمال قاشقجی، فعال مخالف سعودی تركبه ابتدا موضع مخالف و سپس در موضع کتمان قضیه قرار گرفت و حرکت عربستان را کاملاً توجیه کرد و همین موضوع عاملی در ایجاد نزدیکی های بیشتر میان دو کشور شد. این در حالی است که در بحران عربستان با قطر، آنکارا در موضع حمایت از قطر قرار گرفت که عاملی در راستای تیرگی روابط میان دو کشور بود.
دوم، اینکه اردوغان برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 2023 در ترکیه با چالش اساسی در زمینه اقتصادی مواجه است و همین امر به پاشنه آشیل رقبای وی برای مقابله تبدیل شده است. در این میان استفاده از ظرفیت عربستان که همواره به دنبال تأثیرگذاری بر انتخابات در کشورهای مختلف اعم از آمریکا، فرانسه و.. است، برای اردوغان در انتخابات آینده بسیار اهمیت دارد.
سفر بن سلمان درواقع این گزاره را نشان می دهد که اختلافات ایدئولوژیک میان عربستان و حتی مصر با ترکیه از بین رفته و همگرایی بر مبنای منافع شکل گرفته است.
سرمایه گذاری عربستان در ترکیه و حمایت های مادی از اردوغان می تواند دستکم در کوتاه مدت شرایط را برای اردوغان در دوره انتخابات تغییر دهد؛ هر چند اردوغان با ایجاد شرایطی همچون جنگ در شمال عراق و سوریه به دنبال فرصت سازی برای خود در انتخابات آتی است.
-به دلیل اختلافات ایدئولوژیک میان عربستان و ترکیه و همچنین مصر بعد از کودتای عبدالفتاح السیسی، اکنون مشاهده می شود همگرایی منفعت محور میان این سه بازیگر به وجود آمده است که ترکیه پیشتر در این محور نبوده است. سفر بن سلمان درواقع این گزاره را نشان می دهد که اختلافات ایدئولوژیک میان عربستان و حتی مصر با ترکیه از بین رفته و همگرایی بر مبنای منافع شکل گرفته است.
ارزیابی نهایی
عربستان بعد از شکست در جنگ یمن، به دنبال بسترهایی برای کسب جایگاه گذشته خود است و در این میان در رویکردهای جدید خود تعامل با برخی بازیگران منطقه ای همچون ترکیه را در دستور کار قرار داده است. روند تحولات منطقه به ویژه بعد از شکست عربستان در یمن و چالش های مختلف رژیم صهیونیستی از فروپاشی کابینه تا چالش های داخلی به این منجر شده است که بازیگران منطقه ای با رهبری آمریکا به دنبال ایجاد ائتلاف های امنیتی و نظامی با محوریت کشورهای منطقه و اسراییل باشند.
تشکیل این ائتلاف ها از سویی در راستای منافع رژیم صهیونیستی است و از سوی دیگر شامل مشارکت کشورهای مختلف در آن است. به نظر می آید محوریت تحولات آینده در منطقه هدفی همچون ناتوی عربی باشد که در آن صهیونیست ها نقش هژمون داشته باشند و سایر بازیگران تابع آن باشند. همچنین ممکن است هدف دیگر این محور تمرکز بر ایران به جای رژیم صهیونیستی باشد تا اقداماتی که این رژیم با همکاری آمریکا در ذهن می پروراند، بدون ایجاد چالشی اجرایی شود.
منبع: راهبرد