عبدالله دوم، شاه اردن به تازگی در مصاحبه ای با روزنامه الرأی چاپ این کشور به موضوعی قابل تأمل و مهم پرداخت و آن، اینکه تمام کشورها خواهان روابط خوب با جمهوری اسلامی ایران هستند. چندی پیش نیز فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق اعلام کرد بغداد در ادامه میزبانی از مذاکرات دوجانبه میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان، برنامه ای برای برگزاری مذاکرات جداگانه میان ایران با مصر و اردن دارد.
روابط میان جمهوری اسلامی ایران و اردن با وجود پیشینه تاریخی درازمدت، چالش هایی نیز در بطن خود دارد. اردن از سویی تمایل به گسترش روابط با ایران دارد و از سوی دیگر متأثر از ارتباط با آمریکاست. البته در کنار اظهارنظر اخیر شاه اردن درباره روابط با ایران، مواضع متعارض چند وقت اخیر وی جای تأمل دارد.
در فضای رقابت با آمریکا که نماینده استعمار سرمایه داری و ایران پرچمدار محور مقاومت در برابر نظام سلطه است، کشورهای عربی می توانند نقش اساسی در پیروزی ما داشته باشند
وی چندی پیش در مصاحبه با شبکه سی ان بی سی به ادعایی با عنوان «ناتوی عربی» چراغ سبز نشان داد، گفت که در این مسیر همراهی می کند و البته در دیداری که با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا داشت، به او متذکر شد تشکیل هیچ توافق یا گروهی بدون مشارکت جمهوری اسلامی ایران شدنی نیست.
غلامحسین خورشیدی، کارشناس سیاست خارجی درباره چرایی اظهارات اخیر شاه اردن به «راهبرد معاصر» گفت: اردن جزو کشورهایی است که سابقه روابط طولانی با ایران به معنی ایران بزرگ دارد. زمانی اردن در دوره هخامنشی و ساسانی جزو ایران به شمار می رفت، به همین دلیل از لحاظ فرهنگی قابلیت چسبندگی با ظرفیت بسیار بالایی به ایران دارد.
وی با بیان پیشینه تاریخی دو کشور گفت: در دوره تاریخی بعد از اسلام مجموعه ای از اتفاق ها در ایران افتاد و هر دو کشور مسلمان شدند. به تدریج ماهیت اصلی مذهب در ایران تشیع شد تا اینکه در دوره صفویه مذهب جنبه سیاسی و حاکمیتی پیدا کرد، اما این موضوعات چندان تأثیری بر روابط دو کشور نداشته است.
این کارشناس سیاست خارجی عنوان کرد: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی روابط میان شاه ایران و اردن بسیار خوب و سفر مقام های سیاسی و پادشاه اردن به ایران همواره برقرار بود. با وجود این، فاصله های ظاهری نیز وجود داشت؛ به عنوان نمونه زمانی که اردن به عنوان بخشی از منطقه عرب با رژیم صهیونیستی دچار مشکل بود، شاه ایران روابط بسیار خوب و حسنه ای با این کشور داشت.
وی عنوان کرد: کشورهای عربی ظرفیت مقابله با آمریکا را ندارند، بنابراین ایران باید کار را به گونه ای مدیریت کند که فاصله آنها با ما بیشتر نشود و تا جایی که ممکن است به ما نزدیک شوند.
خورشیدی گفت: اگر کشوری برای بهبود روابط پیش قدم شد باید از این اقدام حمایت و از آن استقبال کنیم. باید پذیرفت این کشورها ظرفیت های مشخصی دارند و انتظار نداشت آن ها به سرعت در کنار ما بایستند. اگر جریان هایی قصد دارند فضا را تخریب کنند، با مدیریت مناسب چالش را حل کنیم. در فضای رقابت با آمریکا که نماینده استعمار سرمایه داری و ایران پرچمدار محور مقاومت در برابر نظام سلطه است، کشورهای عربی می توانند نقش اساسی در پیروزی ما داشته باشند.
این کارشناس سیاست خارجی درباره گسترش روابط ایران با کشورهای عربی گفت: شرایط کشور ایجاب می کند با مدیریت تازه با فضای سیاسی جهان برخورد کنیم؛ به نحوی که در این شرایط از بُعد توسعه اقتصادی رو به رشد باشیم و در دوره ای که می توان دوره گذار نامید، جمهوری اسلامی به موقعیتی برسد که بتواند قدرت اقتصادی و سیاسی خود را در فضای جهانی به رخ دیگران بکشد.
خورشیدی یادآور شد: زمانی که میان ایران و کشوری عربی همچون عراق درگیری پیش آمد، با توجه به منافعی که فکر می کردند وجود دارد و آن گرایش عربی بودن و تمایل شاه وقت اردن به موضوع رهبری جهان عرب داشت، به سمت عراق کشیده شد به نحوی که مهم ترین مسیر کمک های عراق از این کشور بود و بندر عقبه نقش بسیار مهم و محوری در جنگ ایران و عراق داشت و حمایت های اردن از عراق درنهایت به قطع شدن روابط ایران و اردن منجر شد.
این کارشناس مسائل غرب آسیا تأکید کرد: در حال حاضر اردن در فضای رقابتی روابط سیاسی خود را دنبال می کند که یک طرف این رقابت آمریکا و طرف دیگر آن ایران است. اردنی ها در باطن تمایل دارند به ایران نزدیک شوند و در طرف مقابل آمریکا این نزدیکی را دوست ندارد و رفتار سیاسی متناقض مقام های اردنی برای ما بسیار قابل درک است.
در حال حاضر اردن در فضای رقابتی روابط سیاسی خود را دنبال می کند که یک طرف این رقابت آمریکا و طرف دیگر آن ایران است. اردنی ها در باطن تمایل دارند به ایران نزدیک شوند
وی تصریح کرد: ایران اگر ابتکار عمل داشته باشد، می تواند در این رقابت موفق عمل کند و اظهارات شاه اردن که می گوید تمامی کشورهای عربی تمایل به داشتن روابط خوب و حسنه با ایران دارند، یعنی فضایی وجود دارد که تمایل به ایجاد چسبندگی بیشتر میان ایران با کشورهایی همچون اردن و مصر محسوس است.
خورشیدی می گوید: اگر چسبندگی افزایش یابد، نشان دهنده ظرفیت مناسب ایران است؛ باید دانست اردنی ها دل خوشی از محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی ندارند و این ظرفیتی است که می توان روی آن حساب باز کرد. واقعیت این است اگر بتوان خوب عمل کرد و مدیریت خوب سیاسی داشت، پیروز میدان خواهیم بود. اگر قصد واگذار کردن امتیازی داریم، نباید آن امتیاز را به آمریکا بدهیم و این امتیاز را باید برای کشورهای عربی قائل شویم تا این کشورها از ابزار فشار سیاسی آمریکا دور باشند.