بدون تردید یکی از چالش برانگیزترین پرونده های پیش روی مسئولان در حوزه اقتصاد، نحوه مواجهه با ارز 4200 بود و از این منظر اقدام دولت در حذف این ارز و جایگزینی آن با یارانه نقدی و به احتمال زیاد به تدریج با کالابرگ الکترونیک، یکی از مهم ترین دستاوردهای دولت سیزدهم است. از همان ابتدا نحوه مواجهه با این موضوع محل بحث صاحبنظران بود. ارز 4200 تقریبا مدافعی نداشت و بحث های اختلافی بیشتر درباره زمان حذف، چگونگی حذف و جایگزین آن بود. با این حال مسئله مهم این بود که ترس از تبعات این حذف و تردید درباره نحوه مواجهه با آن موجب شده بود تا پرونده حذف ارز 4200 باز بماند و با وجود تاکید برخی مدیران اقتصادی دولت قبل به حذف ارز 4200، این ماجرا حل نشدنی باقی بماند.
در همین حال بررسی های بانک مرکزی حاکی از کاهش 2 میلیارد دلاری در واردات اقلام مشمول ارز 4200 با گذشت 4 ماه از حذف این ارز است. در حقیقت حذف این رانت ارزی طی 4 ماه دستاوردی 2 میلیارد دلاری به همراه داشته است. این دستاورد نشان می دهد که مسیر واردات بی رویه اقلام مشمول ارز 4200 و خروج آن ها از کشور، به دلیل فاصله قیمتی محصول وارداتی با ارز 4200 و فروش قاچاق آن در مرزها با نرخ ارز آزاد، چه مقدار معضل هدررفت ارز در سیاست ارز 4200، جدی بود. این مسئله نشان می دهد که حذف ارز ۴۲۰۰ چه ضرورتی داشت و چرا دولت بر انجام آن اصرار ورزید. اما پرسش این است که پرونده حذف ارز ۴۲۰۰ بسته شده است؟ و آن را باید تمام شده دانست ؟پاسخ قطعا منفی است. واقعیت این است که جایگزین ارز ۴۲۰۰ به اندازه حذف آن مهم است. تدبیر مجلس شکل گیری نظام رفاهی مبتنی بر کالابرگ الکترونیک است . نظام رفاهی که تامین ماهانه میزان مشخصی مواد غذایی رابرای اقشار هدف در نظر می گیرد امادولت به دلایلی مانند آماده نبودن زیر ساخت های لازم برای اجرای کالا برگ الکترونیک فعلا به سراغ پرداخت یارانه نقدی رفته است . روشی که در هدفمندی یارانه ها در سال ۸۹ و یارانه بنزینی در سال ۹۸ تجربه شده است وراحت ترین روش است و هیچ زیرساخت خاصی نیاز ندارد. این در حالی است که کالابرگ الکترونیک و ارتباط آن با کارت های بانکی مردم و فروشگاه های عرضه مواد غذایی در گستره وسیعی از همه شهرها و حتی روستاهای کشورنیاز به شکل گیری زیرساخت وسیعی دارد.
با این حال مزیت اصلی کالابرگ الکترونیک حفظ قدرت خرید مردم در قبال تورم است، در حالی که ارزش یارانه نقدی به اندازه تورم هر سال کاهش می یابد و در نهایت سرنوشت یارانه ۴۵ هزار تومانی پیش رو خواهد بود که در سال ۸۹معادل ۴۵ دلار بود ولی الان یک و نیم دلار ارزش دارد. از این رو پروژه حذف ارز ۴۲۰۰ با وجود تاثیر چشمگیر در کاهش هدررفت ارز واردات کالاهای اساسی، زمانی به موفقیت کامل خواهد رسید که بتواند مانند تجربه های مشابه نظیر آمریکا، کالابرگ الکترونیک برای تامین امنیت غذایی اقشار هدف تدارک دیده شود. در غیر این صورت به تدریج تورم موجود در اقتصاد ایران، یارانه نقدی پرداختی را هر روز کمرنگ تر خواهد کرد.در این میان دولت باید هر چه سریع تر وعده های تمدید شده در زمینه کالابرگ الکترونیک را به سرانجام برساند و اجرای آزمایشی آن را هر چه زودتر کلید بزند.
روزنامه خراسان / مهدی حسن زاده