روس تباران ساکن در سرزمین‌های اشغالی امروزه وزن قابل توجهی از ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رژیم صهیونیستی را به خود اختصاص داده‌اند. این گروه که نزدیک به 15 درصد از جمعیت ساکن در سرزمین‌های اشغالی را شامل می‌شوند، از سال 1999 با پی ریزی حزب «اسرائیل خانه ما» به رهبری «آویگدور لیبرمن» نقش جدی خود را برای کنشگری سیاسی و تامین منافع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در سرزمین‌های اشغالی قوت بخشیده‌اند.
در همین راستا، مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران با همکاری بنیاد مطالعات قفقاز و انجمن علمی ایرانی مطالعات منطقه ای روز یکشنبه، 7 اسفند، نشستی علمی را با عنوان «شکاف های سیاسی- اجتماعی در رژیم صهیونیستی با تمرکز بر جامعه روس تباران» برگزار کرد.
در این نشست اساتید و کارشناسانی همچون «الهه کولایی»، استاد گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران و رئیس مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی این دانشگاه، «سید حامد موسوی»، استادیار گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران و «سید هادی برهانی»، استادیار گروه غرب آسیا و آفریقای شمالی دانشگاه تهران به بررسی جایگاه جامعه روس تباران در ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رژیم صهیونیستی پرداختند.
در این نشست که به بهانه انتشار کتاب «سیاست خاورمیانه ای روسیه» توسط انتشارات دانشگاه تهران برگزار شد، اساتید حاضر در نشست به بررسی ظرفیت و وزن جمعیت‌های روس‌زبان در سرزمین های اشغالی، تاثیرات این جمعیت بر نوع رابطه اسرائیل با روسیه، و تغییر نگاه روسیه به خاورمیانه در متن سیاست خارجه روسیه، اشاره داشتند. جنگ اوکراین و تاثیر آن بر الگوی مناسبات سیاسی و دیپلماتیک روسیه و رژیم صهیونیستی از جمله دیگر مباحث این نشست علمی بود.
در بخش نخست این جلسه، «الهه کولایی» استاد مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران در مقدمه سخنان خود با بازخوانی تاریخ روابط اتحاد جماهیر شوروی با رژیم صهیونیستی از زمان تاسیس این رژیم در سال 1948 گفت: شوروی تنها 3 روز بعد از اعلام موجودیت اسرائیل این رژیم را مورد شناسایی قرار داد، اما اساس این شناسایی براین نبود که یهودیان شوروی هم می‌توانند به اسرائیل بروند؛ چون تحلیل استالین این بود که هموار شدن مسیر مهاجرت به سرزمین های اشغالی نه برای یهودیان روسیه، بلکه برای یهودیان تحت آزار و اذیت در سایر کشورهاست. کولایی این تحلیل استالین را موجب تنش و بروز اختلاف نظر میان مقامات ارشد مسکو و تل آویو دانست که در نهایت به بازگشت سفیر اسرائیل از شوروی منجر شد.
این استاد مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران در ادامه افزود: برخلاف نظر استالین، «یهودستیزی» (آنتی سمیتیزم)، از ویژگی‌های تاریخی دولت و جامعه روسیه در دوره‌های مختلف تاریخی بوده است.
کولایی در ادامه با مرور تاریخ مناسبات مسکو و تل آویو در سالهای اوج گیری جنگ سرد گفت: در تمام دوره‌های بعدی تحولات روابط غرب و شوروی، مسئله مهاجرت یهودیان روس‌تبار به سرزمین های اشغالی از شاخص‌های رعایت حقوق بشر برای شوروی عنوان می‌شد؛ بخصوص بعد از روابط 1975 و کنفرانس امنیت و همکاری در اروپا همواره موضوع مهاجرت یهودیان شوروی محل مناقشه طرفین بوده است. این بحث‌ها از 1985 و در زمان «میخائیل گورباچف»، رهبر وقت شوروی، وارد مرحله جدیدی شد و در این دوره عملا شاهد بزرگترین موج مهاجرت یهودیان روس‌تبار از منطقه قفقاز به فلسطین اشغالی هستیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در ادامه سخنان خود بر نقش عنصر زبان روسی در تعمیق مناسبات جامعه روس تباران ساکن در سرزمین های اشغالی تاکید کرد و اذعان داشت: برای جامعه روس‌تباران اسرائیل، زبان روسی، عاملی موثر در جهت ایجاد هویت مشترک در درون سرزمین های اشغالی عمل کرده است. بررسی‌های انجام شده هم حاکی از تمایل این جامعه به حراست از زبان و هویت روسی و حفظ انسجامشان در فلسطین اشغالی بوده است.
وی در ادامه سخنان خود افزود: در دوره اتحاد جماهیر شوروی، از زبان روسی به عنوان ابزار گسترش سوسیالیزم در دنیا استفاده می‌شد. بعد از فروپاشی شوروی هم حتی در قلمرو شوروی سابق، از زبان روسی به عنوان ابزار قدرت نرم استفاده می‌شد. این نگاه در میان مهاجران روس‌تبار هم حاکم بوده و آنها نیز از زبان روسی به عنوان ابزاری در راستای انسجام بخشی و بیان مطالبات و دیدگاه‌های خود استفاده می‌کنند. البته نکته قابل تامل آن است که برخلاف روابط روسیه با سایر کشورها که غالبا زبان، عاملی بازدارنده در مناسبات محسوب می‌شده است، در اینجا مولفه زبان به مثابه عاملی تسهیل بخش در روابط روسیه با اسرائیل عمل کرده است.
کولایی عنصر زبان را عاملی کلیدی در توفیق جامعه روس تباران سرزمین‌های اشغالی در کلیه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، فناوری، هنر وفرهنگ دانست و افزود: مولفه زبان موجب جامعه‌پذیری بیشتر روس‌تباران در جامعه چندفرهنگی فلسطین اشغالی و در ادامه نقش‌آفرینی موثر آنها در مناسبات مسکو و تل آویو به ویژه در حوزه فن‌آوری‌های پیشرفته شده است.
کولایی سپس بر نقش نخبگان در تحکیم روابط روسیه با رژیم صهیونیستی اشاره کرد و گفت: نقش نخبگانی جامعه یهودیان (در اقتصاد و هنر) از زمان حکمرانی تزاری در روسیه ریشه دوانده که در زمان مهاجرت‌های اخیر به سرزمین‌های اشغالی نیز فرصت ظهور و بروز پیدا کرده است؛ به طوری‌که در بین مهاجران روسی که وارد سرزمین‌های اشغالی شدند، همواره هنرمندان بسیاری حضور داشته‌اند؛ حتی در بین قشر تحصیل‌کرده دانشگاهی هم این مسئله ملموس است؛ از همین رو این گروه واسطه انتقال فناوری بین روسیه و رژیم صهیونیستی و حتی افزایش سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی طرفین شدند.
نویسنده کتاب «تحول در سیاست خاورمیانه ای روسیه» سپس با گریز به روند مناسبات مسکو و تل آویو در سایه جنگ اخیر اوکراین اظهار داشت: در خلال جنگ اوکراین و روسیه، روابط رژیم صهیونیستی و روسیه وارد فاز جدیدی شد که توام با دلخوری بود و این در شرایطی بود که کمی پیش از آغاز جنگ، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، روابط اسرائیل و روسیه را "بی‌نظیر" خوانده بود و اسرائیل را بزرگترین خانه روس‌تباران معرفی کرده بود.
کولایی در فراز پایانی و جمع بندی سخنان خود اظهار داشت: روس‌تباران اسرائیلی همواره تسهیل‌کننده و گسترش‌دهنده‌ی روابط سیاسی و اقتصادی میان روسیه و رژیم صهیونیستی بوده‌اند و سرمایه‌های چشم‌گیری را با خود از روسیه به سرزمین‌های اشغالی انتقال داده‌اند. به رغم این تحول شگرف تاریخی اما بعد از آغاز جنگ اوکراین روابط بین اسرائیل و روسیه تیره شد و مهاجرت یهودیان از اوکراین و حتی روسیه به سرزمین‌های اشغالی افزایش یافته است.
منبع: تسنیم