برهه «مشروطه» از مهم‌ترین مقاطع تاریخی ملت ایران به شمار می‌آید. در شکل‌گیری انقلاب مشروطیت ایران عوامل مؤثری نقش داشته‌اند که واکاوی نقش و سهم علما و فقها در انقلاب مشروطیت به منزله یکی از مهم‌ترین گروه‌ها در بسیج نیروهای اجتماعی، اهمیت بیشتری دارد. از این شماره تلاش می‌کنیم با زندگی و اندیشه سیاسی «آیت‌الله سیدعبدالحسین لاری» که کمتر مورد بحث و تأمل قرار گرفته، آشنا شویم. تأمل و پژوهش در زندگی، زمانه و اندیشه سیاسی آیت‌الله سیدعبدالحسین لاری، رهبر مذهبی انقلاب مشروطیت در منطقه فارس است. رهبر معظم انقلاب اسلامی سال گذشته در بیانات خودشان در جمع بسیجیان از چند مبارز و مجاهد معاصر یاد کرده و خطاب به جوانان فرمودند: «اغلب شرح حال اینها را متأسّفانه شماها نمی‌دانید؛ باید کتاب زیاد بخوانید، باید شرح حال اینها را بفهمید، بدانید.» از جمله کسانی که حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) از او یاد کردند، «آسیّدعبدالحسین لاری» است.
آیت‌الله سیدعبدالحسین لاری از مراجع بزرگ زمان خود در فارس به شمار می‌آید که در سال 1264 ق، در نجف اشرف به دنیا آمد. تحصیلات خود را نزد بزرگ‌ترین عالمان شیعه در این شهر که مهم‌ترین مركز علمی تشیع به شمار می‌آمد، به پایان برد و در 22 سالگی به درجه اجتهاد نائل شد. در سال 1309 ق، در پی دعوت مردم لار به منظور رهبری مردم این شهر و مبارزه با ظلم حکام محلی به این منطقه وارد شد و از همان ابتدای ورودش به ایران تا شروع نهضت مشروطه، اقدامات و فعالیت‌های بسیاری در جهت احیا و اجرای احکام و قوانین اسلامی و ارتقای سطح آگاهی سیاسی و اجتماعی مردم جنوب انجام داد. از مهم‌ترین اقدامات اولیه وی در این راستا می‌توان به تأسیس و تشکیل حوزه علمیه لار و تربیت طلاب، تأسیس مدارس علوم دینی در سراسر منطقه، تعلیم و تربیت عامه مردم، مبارزه با فعالیت‌های مذهبی و سیاسی یهودیان، مسیحیان، فئودال‌ها و خوانین در منطقه و... اشاره کرد.
آیت‌الله لاری یکی از فعال‌ترین روحانیون در مبارزه با استبداد و ظلم به شمار می‌آمد که در همه آثار خود به این موضوع پرداخته است. سید در آثارش با استناد به آیات قرآن، سنت پیامبر(ص) و با استدلال‌های محکم، ضمن آنکه فریبکاری‌های مستبدان و ستمگران را آشکار کرد، آنها را در زمره مفسدان فی‌الارض و محاربان با مسلمانان قرار داد که با خدا و پیامبرش به مبارزه برخاسته‌اند. سید با انتشار رساله‌های «آیات الظالمین» و «احکام قانون اداره بلدیه» نه تنها همکاری مسلمانان با حکومت‌های استبدادی را نامشروع دانست؛ بلکه حکم قتل آنها را صادر کرد. در این میان، برخورد آیت‌الله لاری با مستبدان در جریان انقلاب مشروطیت بسیار برجسته و تعیین‌کننده بود.
اقدامات و فعالیت‌های آیت‌الله لاری در استبداد صغیر تا آنجا حائز اهمیت است که می‌توان نقش او در این دوران را با کسانی، مانند ستارخان و باقرخان مقایسه کرد. این موضوع برای مستبدان قابل تحمل نبود و در نتیجه آنها را بر آن داشت با نیروی بیشتری به لار حمله و برای سید و مشروطه‌خواهان مشکل ایجاد کنند.