روز گذشته نشست علمی "همکاری‌های اوراسیایی ایران و روسیه" در دانشگاه تهران برگزار شد و "لنا دویانوا"، پژوهشگر ارشد موسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه در این نشست درباره دیدگاه‌های نظریه‌پردازان روس در مورد نظم جهانی جدید و نقش اوراسیا در این سیستم بین‌المللی سخنانی ایراد کرد.
وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به دوران گذار نظم جهانی و شکل‌گیری جهان چند قطبی گفت: برای همه معلوم است که جهان و نظم جهانی در حال گذار است و آن تغییراتی که روی می‌دهد تغییرات واقعا عمیقی است. به نظر روس‌ها اکنون شکل‌گیری نظم جهانی چند قطبی به جای رژیم تک قطبی صورت می‌گیرد و ما در آستانه شکل‌گیری جهان غیر غربی هستیم.
دویانوا افزود: در حال حاضر در صحنه بین‌المللی چند فرایند مشاهده می‌شود، اول، ما می‌فهمیم که سازمان‌ها و نهادهای بین المللی که بعد از جنگ جهانی دوم تشکیل شده بود، حالا دیگر موفق نیستند نقش خود را در تحکیم صلح و حل بحران‌ها ایفا کنند. دوم، آنچه که ما می‌بینیم اکنون یک جهان غیر غربی یا غیر آمریکایی در حال شکل‌گیری است. بعضی از کشورها رسما یا غیر رسمی اعلام می‌کنند که دیگر هژمونی آمریکا را قبول نمی‌کنند و می‌خواهند ائتلاف‌های دیگری برای همکاری و مقابله با هژمونی آمریکا تشکیل بدهند. به نظر روسیه مثلا سازمان‌هایی مثل شانگهای و بریکس می‌توانند در این مرحله گذار و در شکل گیری این جهان غیر آمریکایی و رسیدن به جهان چند قطبی نقشی شایسته ایفا کنند.
این پژوهشگر روس همچنین بیان کرد که که حتی در قاره آمریکا و در حوزه دولت‌های لاتین شاهد همکاری و ضدیت با آمریکا هستیم و تماس‌های نزدیک‌تری برقرار می‌کنند. او بیان کرد که این هم از نشانه‌های شکل‌گیری جهان ضد آمریکایی است.
دویانوا نسبت به مناطق جدیدی که در جهان می‌توانند به عنوان قدرت شناخته شوند، گفت: تصور روسیه این است که در صحنه جهانی مناطق بزرگی به عنوان قطب جدید قدرت چه اقتصادی و سیاسی می‌توانند باشند. در این مناطق بزرگ می‌توان مناطق کوچکی هم باشد که آن‌ها هم مرکز تاثیرگذاری بر امور جهانی باشند. روسیه اوراسیا را یکی از مراکز بزرگ قدرت سیاسی و اقتصادی تلقی می‌کند.
وی افزود: امروز برای بسیاری معلوم است که پروسه جهانی شدن به موفقیت نرسیده است. شنیدم در ایران یک اصطلاحی وجود دارد که جهانی شدن معکوس صورت می‌گیرد. در نتیجه پروسه جهانی شدن که در اواخر قرن بیستم شکل گرفت، مناقشه‌ای بین کشورهای غربی و کشورهای دیگر پیش آمد تا تحت تسلط کشورهای غربی قرار بگیرند.
پژوهشگر موسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه در خصوص منطقه اوراسیا گفت: نظر روسیه این است که اوراسیا یکی از قطب‌های جهان چندقطبی می‌تواند باشد و سازمان‌هایی که در اوراسیا تشکیل شده و یا می‌شود، می‌تواند پایه‌ای برای تبدیل اوراسیا به قدرت اقتصادی و سیاسی باشد. ما می‌دانیم که سازمان شانگهای و سازمان اتحاد اقتصادی کشورهای اوراسیا می‌تواند اساسی برای تشکیل منطقه بزرگ اوراسیا بشود. ما اطلاع داریم که عربستان سعودی، امارات و چند کشور دیگر که تا حدی تحت فشار آمریکا هستند و البته آماده به قطع روابط با آمریکا نیستند، آمادگی خود را برای همکاری با سازمان‌های اوراسیا اعلام کردند.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم در مورد تحکیم همکاری در اوراسیا صحبت کنیم، باید بگویم که مطابق عقیده پژوهشگران امور بین‌المللی روسیه، مثلث ایران، روسیه و چین خیلی خیلی مهم است و همکاری در این مثلث می‌تواند هم در فرمت سه جانبه و هم در اشکال دوجانبه صورت بگیرد. حالا امروزه ما می‌بینیم که چند زمینه همکاری در این مثلث بین ایران، روسیه و چین شکل گرفته و جزو قدرت اوراسیا آن را تلقی می‌کنیم. این زمینه‌های همکاری که امروز دیده می‌شود، از همکاری استراتژیک نظامی و فنی را شامل می‌شود تا مانور نظامی سه کشور در دریای عمان که همه این‌ها نشانه‌ای از وسعت دامنه همکاری‌ها است.
وی افزود: یکی از زمینه‌های همکاری که اکنون رو به گسترش است، تعامل اقتصادی بین سه کشور است که هم در قالب دوجانبه و هم در چارچوب سازمان شانگهای وجود دارد. همچنین از طرف دیگر بین ایران و روسیه در چارچوب اتحاد اقتصادی اوراسیا و حتی در مورد همکاری در پروژه‌های اقتصادی سازمان شانگهای و پروژه چینی یک جاده-یک کمربند فعالیت‌هایی در دستور کار است.
دویانوا تاکید کرد: فعال کردن روابط اقتصادی در این مثلث و بین این سه کشور کمک می‌کند که مسیرهای اصلی روابط اقتصادی در صحنه جهانی از غرب به شرق و شرق به غرب به مسیر از شمال تا جنوب تغییر کندد. در این پروژه تغییر مسیرهای روابط اقتصادی نقش ایران بسیار مهم است.
وی همچنین در خصوص دیگر زمینه‌های همکاری تصریح کرد: از دیگر زمینه‌های همکاری، همکاری در زمینه سیاسی در خصوص بحران‌های منطقه است. ملاقات چهار وزیر امور خارجه کشورهای ایران، روسیه، پاکستان و چین در سمرقند در ماه آوریل میلادی و گفتگو برای حل بحران افغانستان یکی از نشانه‌های چنین همکاری است که کشورهای منطقه در راس آنان روسیه، چین و ایران هم حضور دارند و می‌توانند در خصوص بحران‌های دیگر منطقه و حتی منطقه بزرگتر همکاری داشته باشند.
وی تاکید کرد: البته که بحث انرژی و حمل و نقل نیز بسیار مهم است و تعامل این سه کشور در این موضوعات برای تحکیم قدرت اقتصادی منطقه خیلی اهمیت دارد. از این لحاظ ما برای ظرفیت انرژی و حمل و نقل ایران خیلی اهمیت قائل هستیم و می‌فهمیم که این پتانسیل در سطح جهانی و نه فقط منطقه‌ای قابل توجه است. پتانسیل ایران به این کشور این امکان را می‌دهد که در سطح جهانی تاثیرگذار باشد.
این پژوهشگر روس در ادامه با اشاره به همکاری‌های سه کشور ایران، روسیه و چین در حوزه انرژی گفت که می‌توان تشکیل بازار واحد نفت و گاز منطقه اوراسیا را پایه‌ریزی کرد. اگر روسیه و ایران از یک طرف که تا حدی با هم در صادرات نفت و گاز رقابت دارند و چین از طرف دیگر که مشتری اصلی نفت و گاز در این منطقه است، به توافق رسیده و تعامل کنند، می‌توان مسئله تشکیل بازار واحد نفت و گاز منطقه اوراسیا را پایه‌ریزی کرد.
وی افزود: عملی کردن کریدور شمال و جنوب هم می‌تواند این منطقه را هم به مرکز مسیرهای صادراتی و وارداتی تمام قاره اوراسیا تبدیل کرده و تمام خطوط حمل و نقل اصلی منطقه اوراسیا را هم تغییر دهد. اینجا هم باید به اتصال کریدور شمال و جنوب و کریدور چین به اروپا توجه کنیم و اتصال این دو کریدور می‌تواند در حوزه دریای خزر موثر باشد و هم نقش ایران و تاثیر ایران در منطقه اوراسیا را افزایش دهد و ایران را به مرکز خطوط مواصلاتی این قاره تبدیل کند.
دویانوا در ادامه بحث خود درباره نقش ایران در سازمان‌های منطقه‌ای و روابطش با روسیه گفت: یکی دیگر از مباحث، لزوم فعال‌تر کردن نقش سازمان‌های همگرایی در اوراسیا است. ما از پیوستن ایران به سازمان شانگهای پشتیبانی می‌کنیم. به نظر استادان روسیه شرکت فعال ایران در امور اقتصادی سازمان شانگهای و اتحاد اوراسیایی می‌تواند همکاری دوجانبه ایران و روسیه را به سطح بالاتری برساند و هم به روسیه و هم ایران کمکی در حل مسائل جایگزینی کالاهای صادراتی و کاهش فشار تحریم‌ها کند. این اتحاد اقتصادی اوراسیا یک سازمان اقتصادی است و یکی از هدف‌های فعالیت آن محدود کردن تاثیر عامل خارجی بر توسعه اقتصادی این کشورها است و به نوعی عامل افزایش رقابت پذیری اقتصاد هر کشور عضو هم محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: تجارت بین کشورهای عضو این اتحادیه با وجود کاهش درآمد ناخالص ملی این کشورها افزایش پیدا کرده است و حجم تبادل کالاها بیشتر شده است. طی ده ماه سال 2022 تجارت ایران با این کشورها 25 درصد در مقایسه با دوره مشابه سال قبل افزایش یافته است و همچنین صادرات ایران به این کشورها 28 درصد افزایش پیدا کرده است.
پژوهشگر موسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه درباره ایجاد مناطق تجارت آزاد در منطقه اوراسیا توضیح داد: گسترش مناطق تجارت آزاد هم به نفع ایران و هم به نفع روسیه و کشورهای دیگر این منطقه است. امروزه برخی از کشورهای جهان همچون امارات، مصر، هندوستان، اندونزی، تایلند و حتی شیلی و نیکاراگوئه و… آمادگی خود را برای شرکت در اتحادیه تجارت آزاد این اتحاد ابراز کردند و البته تشکیل این مناطق آزاد با شرکت این کشورها فرصت‌های بیشتری برای تمام اعضای این اتحاد به وجود آورده و به نظر من به اصطلاح شریک سوم هم می‌تواند به ایران و روسیه در کاهش فشار تحریم‌ها کمک کند.
وی افزود: در چارچوب اتحادیه اوراسیا مسئله تشکیل بازار مشترک گاز و حل مسائل حمل و نقل یعنی مشخص کردن مسیرهای صادراتی و وارداتی جدید که برای روسیه اهمیت دارد، نیز مطرح است.
دویانوا همچنین در خصوص مبادلات بانکی ایران و روسیه گفت: من اطلاع دارم که بانک دولتی روسیه چند سال پیش سیستم اطلاعاتی انتقال پول از یک کشور به کشور دیگر را به وجود آورده و حالا از این سیستم برای روابط ایران و روسیه استفاده می‌کنند و چند بانک روسیه به ایران روبل را منتقل کرده و در مجموع چهار بانک روس با بانک‌های ایران همکاری دارند. این سیستم در محاسبات بین کشورهای اتحادیه اوراسیا هم استفاده می‌شود و می‌دانم که با چند کشور، مذاکراتی درباره استفاده از این سیستم روسی ادامه دارد. هدف استفاده از این سیستم، صرف نظر از استفاده دلار و یورو در مبادلات بین کشورها است.
منبع: تسنيم