شکاف مالیاتی به‌طور قطع با عدالت اجتماعی که دولت سیزدهم به‌دنبال پیاده‌سازی آن است در تضاد شدید قرار دارد، ازاین‌رو جلوگیری از این معضل اقتصادی نه‌تنها درآمدهای دولت را به‌طرز قابل‌توجهی بالا می‌برد، بلکه عدالت مالیاتی و به‌دنبال آن عدالت اجتماعی را نیز محقق خواهد کرد.
به‌طور مثال با وجود اینکه مالیات ابرازی صنف طلا و جواهر در سال گذشته اندکی افزایش یافته است، اما بررسی آمار سازمان امور مالیاتی نشان می‌دهد نزدیک به 70 درصد از واحدهای صنفی فعال در حوزه طلا و جواهر در سال 1401، هنوز هم مالیاتی کمتر از 15 میلیون تومان می‌پردازند.
نگاهی به آمار درآمدهای مالیاتی در 11ماهه سال گذشته نشان می‌دهد که طی این مدت، در مجموع بیش از 74همت از محل مالیات بر درآمد محقق شده است که حدود 70همت از این میزان را قشر حقوق‌بگیر و مشاغل پرداخت می‌کنند و مابقی مربوط به سایر سرفصل‌ها نظیر «مستغلّات» و «متفرقه» است.
از مجموع 70 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی مذکور، کارمندان در مجموع نزدیک به 46 هزار میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده‌اند که حدود 20همت آن، سهم کارمندان بخش عمومی (دولتی و حاکمیتی) و نزدیک به 26همت سهم کارمندان بخش خصوصی بوده است. مابقی درآمدهای مالیاتی از این محل یعنی حدود 24 هزار میلیارد تومان نیز از بخش مشاغل پرداخت شده است؛ به‌عبارت دیگر کارمندان نزدیک به 2 برابر مشاغل دیگر مالیات می‌پردازند.
در همین راستا، «وحید شقاقی شهری» کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به نقش مهم مالیات در اقتصاد‌های دنیا بیان کرد: دولت‌ها به‌دلیل اینکه منابع مالی در اختیار خود ندارند، نیازها و وظایف توسعه‌ای کشور را مبتنی بر مالیات طراحی می‌کنند، به‌عبارتی می‌توان گفت اتکای دولت‌ها بر مالیات است، بنابراین در تمام کشورها برای اداره دولت و انجام وظایف و مأموریت‌های توسعه کشور مانند توسعه آموزش، بهداشت و زیرساخت‌ها از مالیات استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: معمولاً صددرصد بودجه دولت‌ها با مالیات تأمین می‌شود حتی دولت‌ها برای ایجاد کالاهای عمومی رایگان مانند جاده‌سازی در مناطق دوردست و ارائه خدمات به نیازمندان و تخصیص یارانه‌ها نیز از مالیات استفاده می‌کنند؛ اما متأسفانه در اقتصاد ما از دهه 50 یک نظام مالیاتی کاریکاتوری ایجاد شده است.
شقاقی شهری در خصوص نظام مالیاتی کشور توضیح داد: در کشور ما دولت‌ها به‌دلیل وجود نفت به مالیات به‌دیده منبع اصلی درآمد و توسعه کشور نگاه نکرده‌اند و اتکای آنها به درآمدهای سرشار نفتی بوده است، به‌طوری که در 50 سال گذشته نیز روند تحول و اصلاح نظام مالیاتی طی نشده است تا نظام مالیاتی در خدمت توسعه و پیشرفت کشور قرار بگیرد.
در حوزه مشاغل نقشه مالیاتی مشخص وجود ندارد
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه دولت‌ها و مجالس بنا بر شرایط تاریخی و اقتضای زمانی پایه‌های مالیاتی را اضافه کردند، تصریح کرد: متأسفانه برخی اوقات این پایه‌های مالیاتی فاقد برنامه و نقشه راه مشخص بوده و حتی با تدبیر و منطق نیز همراه نبوده است؛ به همین دلیل در زمان حاضر در حوزه مشاغل و حمایت از تولید نقشه راه مالیاتی نداریم.
شقاقی شهری با انتقاد از اینکه دولت‌ها پاسخگوی مصرف درآمدهای مالیاتی نیستند، مطرح کرد: از این منظر ما نمی‌دانیم که دولت‌ها مالیات‌های اخذشده از مردم را در چه حوزه‌هایی مصرف می‌کنند؛ آیا در این خصوص اتلاف منابعی صورت می‌گیرد یا درآمدهای مالیاتی به‌صورت بهینه استفاده می‌شود. همچنین در حوزه مالیات بر مشاغل یک نقشه مالیاتی برای راهبری بخش مشاغل کشور وجود ندارد و به‌عبارت دیگر تصویر روشنی از مشاغل، کارآمدی، بهره‌وری و اولویت‌بندی آنها نداریم.
نظام مالیاتی کشور نیازمند تحول نگرشی است
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مالیات صرفاً برای بحث درآمد دولت‌ها نیست، گفت: مالیات می‌تواند ضمن بازتوزیع ثروت در اقتصاد کشور، از فعالیت‌های غیرمولد نیز جلوگیری کند و بر اساس نقشه راه از بخشی از فعالیت‌های تولیدی و مشاغل ارزشمند نیز حمایت شود که متأسفانه نظام مالیاتی نتوانسته است هیچ‌کدام از این اهداف را محقق کند؛ بنابراین یکی از حوزه‌هایی که نیازمند تحول نگرشی است حوزه مالیاتی است.
شقاقی شهری با اشاره به عدم شفافیت گردش مالی در اقتصاد ایران عنوان کرد: در دنیا دو پایه مالیاتی «مالیات بر ثروت» و «مالیات بر مجموع درآمد» وجود دارد که با حاکمیت شفافیت گردش مالی، نظام مالیاتی می‌تواند نقش کارآمدی را ایفا کند؛ اما به‌دلیل ضعف اطلاعات در اقتصاد ایران و ضعف پایه‌های مالیاتی در بسیاری از حوزه‌های کشور فرار مالیاتی دیده می‌شود.
مقایسه پرداخت مالیات طبقه حقوق‌بگیر جامعه با ثروتمندان
وی با اشاره به ناعدالتی در محاسبه مالیات مشاغل ادامه داد: در طول سال باید مجموع درآمد یا ثروت اصناف گوناگون مانند طلافروشان مشخص باشد تا نظام مالیاتی نیز بر همان اساس مالیات اخذ کند، همچنین نیاز است بر اساس مجموع درآمد کارگر نیز نرخ‌های مالیاتی متفاوتی تعریف شود و به‌عبارتی بر اساس مجموع درآمد یا ثروت هر شغل در دامنه مالیاتی دیگر قرار می‌گیرد؛ اما در کشور ما متأسفانه به‌دلیل شفاف نبودن گردش مالی و ضعف در پایه‌های مالیاتی، طبقات فرودست حقوق‌بگیر جامعه کاملاً مشمول حیطه مالیاتی می‌شوند درحالی که بسیاری از اغنیا مالیات بسیار اندکی پرداخت می‌کنند.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به ناعادلانه بودن نظام مالیاتی کشور تشریح کرد: در کشور ما نظام مالیاتی بیشتر بر بدنه نیازمند و دهک‌های پایین جامعه استوار شده است و از این منظر نظام مالیاتی ما عادلانه نیست و شاید نارضایتی‌های عموم مردم از نظام مالیاتی نیز به همین خاطر باشد؛ بنابراین نیاز است از بسیاری از تولیدات حمایت مالیاتی شود و در برخی از حوزه‌های دیگر نیز نیاز است رفتار سخت‌گیرانه مالیاتی پیش گرفته شود؛ اما متأسفانه نظام مالیاتی کشور کارآمد نیست.
منبع: تسنیم