دولت «جو بایدن» از ابتدا با شعار تغییر در رویکردهای «دونالد ترامپ» در حوزه سیاست خارجی شروع به کار کرد؛ با این حال با گذشت سه سال، عملکرد این دولت دست‌کم در حوزه برجام تفاوت چندانی با ترامپ نداشته است. در طول سه سال اخیر، تغییراتی در تیم مذاکره‌کننده امریکایی ایجاد شد، اما این تغییرات نتوانست تفاوتی چشمگیر و محسوس در عملکرد دولت بایدن ایجاد کند.
این تغییرات در آخرین مورد به راب مالی رسید؛ کسی که جابه‌جایی‌های قبلی در تیم مذاکره کننده امریکا از اختلافات با او نشأت می‌گرفت. در ادامه به برخی از تغییرات مهم تیم مذاکره‌کننده دولت بایدن اشاره خواهد شد.
راب مالی؛ مسئول میز ایران در وزارت خارجه دولت بایدن
همه چیز از اخبار مربوط به تحقیقات اف‌بی‌آی در مورد راب مالی شروع شد. به گزارش مراجع رسمی در امریکا، تحقیق در مورد بهره‌برداری نامناسب مالی از اطلاعات طبقه‌بندی شده علت بررسی اف‌بی‌آی است. قریب به دو هفته پیش خود او اعلام کرد، به مرخصی بدون حقوق رفته و مجوز امنیتی وی هم در دست بررسی قرار گرفته است.
«مت میلر»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا کمی بعد این مسأله را مورد تأیید قرارداد و اعلام کرد، به طور موقت «آبرام پالی» جایگزین راب مالی خواهد بود. با این حال تغییر عکس و توضیحات حساب کاربری «نمایندگی ویژه امریکا در امور ایران» از راب مالی به پالی در روزهای اخیر نشان می‌دهد که این تغییرات موقتی نیست.
از نظر برخی کارشناسان، انتصاب یک شخص گمنام به جای راب مالی به معنای این خواهد بود که پرونده برجام اولویت خود را در دستگاه سیاست خارجی امریکا از دست داده است. در مقابل، گروه دیگری از کارشناسان معتقدند تغییر در وضعیت راب مالی اثری در مواضع کلان ایالات متحده ایجاد نمی‌کند. برخی کارشناسان جدایی راب مالی از تیم مذاکره کننده امریکایی را به فشار لابی‌های صهیونیستی مرتبط می‌دانند.
گزارش «نیویورک تایمز» در مورد جایگزینی «مک گورک» به جای راب مالی در مذاکرات اخیر ایران و امریکا که در عمان دنبال شده بود، احتمال اثرگذاری لابی‌های صهیونیستی بر کنار گذاشتن راب مالی را افزایش می‌دهد. گورک مواضع سخت‌تری در مورد ایران دارد. در سال‌های اخیر راب مالی از سوی رسانه‌های نزدیک به لابی‌های صهیونیستی به نرمش مقابل ایران متهم شده بود.
در این خصوص، گزارش‌ها از «منابع آگاه» تعلیق مجوز امنیتی وی را به مذاکرات محرمانه امریکا در امارات مرتبط دانسته است. در مقابل، خبرگزاری امریکایی سی‌ان‌ان علت تعلیق را سوء‌استفاده احتمالی از اطلاعات طبقه‌بندی شده اعلام کرده است.
رسانه‌ها تاریخ دقیق شروع تحقیقات در مورد مالی را به اوایل آوریل نسبت می‌دهند. در همین زمینه مقامات کنگره اعلام کرده‌اند، او در تحقیقات کنگره در ماه مه، در مورد پرونده اتمی ایران غایب بوده است. این مسأله روشن می‌کند نقش راب مالی در مسائل مربوط به ایران از مدت‌ها پیش کمرنگ شده بود.
البته علت دقیق جدایی او از تیم مذاکره کننده با ایران هنوز روشن نیست. آنچه مشخص است مجوز امنیتی راب مالی از سوی اداره امنیت دیپلماتیک وزارت خارجه امریکا تعلیق شده است. اعلام رسمی خبر این تعلیق که پیش از این هم بارها در مورد مقامات وزارت خارجه اتفاق افتاده بود، گمانه‌زنی‌ها در مورد چرایی این محدودیت‌ها را افزایش می‌دهد.
ریچارد نفیو؛ معمار تحریم‌ها در دولت دموکرات پیشین
به گزارش ایرنا، ریچارد نفیو عضو دیگر تیم امریکایی در پرونده ایران بود که در اوایل کار دولت دموکرات کناره‌گیری کرد. به نوشته «لارنس نورمن» خبرنگار «وال استریت ژورنال»، نفیو از مدتی قبل از کناره‌گیری هم در مذاکرات شرکت نمی‌کرد. کاخ سفید در واکنش به خبر جدایی نفیو، جابه‌جایی پرسنل بعد از یک سال را طبیعی خوانده بود. در همین رابطه اعلام شد «هیچ یک از اعضای تیم به‌دلیل هیچ چیز دیگری غیر از دلایل عادی پرسنلی کنار گذاشته نشده یا از تیم جدا نشده‌اند.»
با این حال برخی رسانه‌ها آنچه در مورد نفیو رخ داده را نه کناره‌گیری که اخراج عنوان کرده‌اند. در واقع بر خلاف آنچه دولت امریکا اعلام می‌کرد، این خروج از اختلافات جدی در تیم مذاکره‌کننده امریکایی خبر می‌داد. خود نفیو در این رابطه در توئیتر نوشته بود: «من در ششم دسامبر تیم مذاکره‌کننده با ایران را به‌دلیل اختلاف‌نظر صادقانه در مورد سیاست ترک کردم. هفته گذشته هم وزارت امور خارجه را ترک کردم.»
به گزارش وال استریت ژورنال علت این تغییر حمایت نفیو از موضع سخت‌تر در قبال ایران بود. گویا اختلافات به سخت‌گیری‌های نفیو در بازگشت تحریم‌ها و بازرسی‌های آژانس مربوط بوده است. همچنین به گزارش رسانه‌های امریکایی نفیو عقیده داشت ایالات متحده در شرایط فعلی باید به‌دنبال توافق دیگری به غیر از برجام باشد. او که به طراح تحریم‌ها مشهور است، در دولت اوباما هم در پرونده ایران فعالیت می‌کرد.
البته، نفیو تنها کسی نبود که از اواخر ۲۰۲۱ با مذاکرات خداحافظی کرد. چند هفته بعد رسانه‌های امریکایی از کناره‌گیری دو نفر دیگر از تیم مذاکرات خبر دادند. به گزارش روزنامه وال استریت ژورنال این اختلافات از ماه‌ها قبل ایجاد شده بود؛ همزمان با مخالفت تیم ایرانی با امتیازاتی که دولت قبل در ایران آن را پذیرفته بود.
«دن شاپیرو»، سفیر سابق ایالات متحده در اسرائیل، فرد دیگری بود که در آن بازه از تیم بایدن کناره‌گیری کرد. برخی از رسانه‌ها در ایران این تغییرات را به تلاش دولت بایدن برای به نتیجه رسیدن مذاکرات تعبیر کرده بودند. در مقابل با اعلام قصد کناره‌گیری «جارت بلانک» که مشاور راب مالی محسوب می‌شد، گمانه‌زنی رسانه‌ها از بی‌نتیجه ماندن مذاکرات خبر می‌داد. با این حال با گذشت چند ماه، تفاوتی در وضعیت مذاکرات ایجاد نشد.
آرین طباطبایی؛ عضو ایرانی‌تبار تیم مذاکره‌کننده امریکا
آرین طباطبایی، دختر سیدجواد طباطبایی، فیلسوف و دانشمند علوم سیاسی، عضو دیگری از تیم مذاکره‌کننده امریکا بود که زمستان دو سال پیش از سمت خود کناره‌گیری کرد. در ابتدای انتصاب او در وزارت خارجه، رسانه‌های راست‌گرا در ایالات متحده او را به ارتباط با جمهوری اسلامی متهم می‌کردند. از طرفی در ایران، او را به‌دلیل همکاری با ایالات متحده مورد انتقاد قرار می‌دادند. او که مشاور ارشد کنترل تسلیحات وزارت خارجه امریکا بود، به دلایلی مشابه نفیو، یعنی به‌دلیل اختلاف نظر با راب مالی از تیم مذاکره کننده امریکا کناره‌گیری کرد.
نشریه دیپلماتیک در گزارشی به نقل از یک مقام امریکایی گفته بود، هیچ اختلاف شخصی بین اعضای جدا شده و راب مالی وجود نداشت و هر آنچه بود به اختلاف نظر در مورد سیاست‌های ایالات متحده مربوط می‌شد. او پس از جدایی از تیم مذاکره‌کننده، به فعالیت خود در اداره کنترل تسلیحات وزارت خارجه ادامه داد.
اگرچه آرین طباطبایی از توضیح کافی در مورد چرایی خروج از تیم مذاکره کننده خودداری کرده است، «العربیه» در گزارشی این مسأله را به افزایش اختیارات نماینده روسیه در میانجیگری میان ایران و امریکا مربوط دانست.
منابع
https://www.nytimes.com/۲۰۲۳/۰۶/۲۹/us/politics/iran-envoy-malley-leave.html
https://www.middleeasteye.net/news/us-state-department-told-congress-iran-envoy-was-leave-due-illness-family-report
https://www.cbsnews.com/news/fbi-biden-iran-envoy-rob-malley-handling-classified-material
https://english.alarabiya.net/News/world/۲۰۲۲/۰۵/۰۵/Frustration-growing-among-US-diplomats-at-the-State-Department
https://diplomatic.substack.com/p/policy-differences-cited-in-departures
https://www.dailymail.co.uk/news/article-۱۰۴۴۸۴۵۵/Key-diplomat-negotiating-Iran-nuclear-deal-resigned-thinks-DEAD.html
منبع: روزنامه ایران /حسین مهدی‌تبار/پژوهشگر روابط بین‌الملل