هرچند که خودرو، مسیر آشفته‌بازار سال‌های گذشته را طی می‌کند؛ اما هنوز روزنه‌های امید برای بهبود این وضعیت به چشم می‌خورد. ۶ شهریور بود که ۱۵ ایستگاه شارژ خودرو برقی در تهران به بهره‌برداری رسید و بیش از گذشته بر قطعی شدن وعده واردات خودروی برقی توسط ایران‌خودرو تا پایان سال ۱۴۰۲ صحّه گذاشت در این میان سؤالی که ایجاد می‌شود این است؛ ماجرای پرحاشیه واردات خودرو به کجا رسید؟
واردات خودرو‌های کارکرده بیش از چهار دهه گذشته ممنوع بوده است. با این‌حال دولت و مجلس با هدف تنظیم بازار خودرو، واردات خودرو‌های صفر و کارکرده را مجاز اعلام کردند. همچنین هفته اول شهریورماه بود که سازمان ملی استاندارد ایران دستورالعمل واردات خودرو‌های دست‌دوم را با تصویب اولیه در تاریخ ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ منتشر کرد. سازمان ملی استاندارد هدف از تدوین این دستورالعمل را تعیین رویه برای ارزیابی و صدور تأییدیه وسایل نقلیه دست‌دوم وارداتی براساس الزام‌ها و ضوابط فنی خوانده است.
واردات ۳۱ هزار خودرو تا پایان آذرماه
از طرفی خودرو‌های وارداتی که ثبت‌نامشان اسفند ۱۴۰۱ بود، ۳ ماه بعد از ثبت‌نام تحویل مشتریان شود؛ متقاضیان این طرح باید ۵۰۰ میلیون تومان در حساب خود مسدود می‌کردند که به گفته مهدی ضیغمی مجری طرح واردات خودرو وزارت صمت اگر متقاضیان این مبلغ را در حساب خود مسدود می‌کردند مجاز به ثبت‌نام در این طرح بودند.
به گفته ضیغمی، ۳۳ هزار نفر برای خودرو‌های وارداتی ثبت‌نام کردند که با انصراف ۲ هزارنفری، اکنون تعهدات وزارت صمت برای ۳۱ هزار نفر است که باید به آن‌ها پاسخگو باشیم و با روشی که پیش می‌رود امیدواریم این خودرو‌ها تا آخر آذر تحویل داده شود همچنین امید داریم تعداد قابل‌توجهی خودروی هیبرید و هیبرید پلاگین نیز وارد شود.
واردات خودرو متکی به تأمین ارز است
حال برای بررسی این موضوع که واردات خودرو تا چه میزان می‌تواند در کاهش قیمت آن مؤثر خواهد بود با مجتبی نظری کارشناس صنعت خودرو گفتگو کردیم. وی بابیان اینکه واردات خودرو متکی به تأمین ارز از سوی دولت است، اذعان کرد: «واردات خودرو رابطه مستقیمی با تأمین ارز دارد. در حال حاضر هم امکان تأمین ارز برای دولت وجود ندارد و اضافه شدن چنین هزینه‌ای در بازار ارز کار را برای دولت سخت خواهد کرد.»
این کارشناس خودرو در ادامه افزود: «نکته مهم این است که در بهترین حالت، کشور حدود ۸۰ هزار خودرو وارد کرده است قیمت این تعداد خودرو به صورت میانگین آن زمان حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار دلار تمام شده بود. در شرایط فعلی با توجه به اعداد و ارقام کاذبی که وجود دارد حدود ۳ میلیارد دلار ارز نیاز است تا خودرو وارد شود.»
نظری با اشاره به اظهارنظر‌های مختلف درباره رابطه ارز و خودرو تصریح کرد: «برخی معتقدند ارز منشا خارجی دارد، اما واقعیت این است کسی که ارز خارجی دارد این ارز را به محصول و مجدد به ارز تبدیل می‌کند در نتیجه ارز در اینجا نگهداری نمی‌شود و در تبادل اصلی ارزی تغییری ایجاد نمی‌کند بنابراین واردات خودرو ارتباط زیادی به تأمین و منشا ارز دارد.»
وی در ادامه گفت: «از این‌رو اگر تأمین ارز صورت نگیرد و فقط خودرو وارد شود؛ افزایش قیمت خودرو را خواهیم داشت و باید ببینیم در سیاست‌های کلان دولت چه اتفاقی خواهد افتاد.»
چه موانعی بر سر راه واردات خودرو وجود دارد؟
این کارشناس خودرو در پاسخ به این سؤال که واردات خودرو غیر از ارز به چه عواملی متکی است، اظهار داشت: «واردات خودرو به دو عامل بستگی دارد اول قیمت ارز. دوم قیمت تعرفه. قیمت تعرفه که درآمد دولت است و قطعاً دولت از درآمد خود نخواهد گذشت، چون باید کشور را اداره کند. در دنیا تعرفه یا مستقیم است یا غیرمستقیم؛ اما در کشور ما تعرفه در صورت‌های مختلف تعریف می‌شود و تغییر پیدا نخواهد کرد.»
وی افزود: «نکته دیگر این است که ساختار خیلی طولانی در وزارت صمت وجود دارد و خروج از آن خیلی سخت شده و اگر همه این موانع را هم برطرف کنیم باز مسئله دیگری اهمیت پیدا می‌کند و آن کشور مبدأ است به عبارت‌دیگر در مبدأ هم باید خودرویی وجود داشته باشد که پروسه واردات شکل بگیرد.»
ضربه کرونا به بازار خودرو در جهان
نظری با تأکید بر این امر که خودرو کالایی نیست که امروز سفارش دهیم و فردا آماده باشد؛ خاطرنشان کرد: «هیچ کشوری ۱۰ هزار خودروی آماده ندارد که به ما تحویل دهد. فضایی هم برای نگهداری این تعداد خودرو نیست؛ بنابراین خودروساز باید به زنجیره تأمین خود بگوید ۱۰ هزار قطعه بسازد تا تبدیل به یک خودرو شود و آن خودرو را تحویل ما بدهد پس به یک فرآیند طولانی ۶ ماهه نیاز است.»
این کارشناس صنعت خودرو خاطرنشان کرد: «در ایران انتقال از طریق مسیر آبی مهیاست که با آمدورفت و ماندن در گمرک حدود ۶ ماه زمان می‌برد در شرایطی که خودرو در هیچ بازاری در جهان کالای سرگردان نیست ضمن اینکه ۳ سال در بازار جهانی تأمین نیاز خودرو‌های دنیا عقب افتاد، چون خیلی از خطوط در سال‌های کرونا خوابید و هنوز تقاضا‌هایی وجود دارد که تأمین نشده است.»
واردات در بازار خودرو تاثیرگذار است
وی در ادامه توضیح داد: «بر همین اساس نگهداری خودرو‌های دست‌دوم در دنیا بیشتر شده است. در حال حاضر قیمت خودرو‌های دست‌دوم در آمریکا بعد از بحران کرونا ۲ برابر شده است و مردم به دلیل فقیر شدن و از دست دادن سرمایه‌های خود به خودرو‌های دست‌دوم روی آورده‌اند. همین حالا در سایت‌های آمریکایی می‌توان تعداد خیلی کمی خودرو تقاضا کرد بعد چطور می‌توان گفت که مثلا ۲۰ هزار خودرو از ژاپن وارد می‌کنیم؟ با این‌همه واردات خودرو با تمام موانعی که بر سر راه دارد؛ در بازار تاثیرگذار خواهد بود.»
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه به التهابات قیمت در این بازار اشاره کرد و گفت: «کسانی که در بازار خودرو را به عنوان کالای سرمایه‌ای در نظر می‌گیرند نسبت به چارچوب اقتصادی به سمت این بازار می‌روند؛ اگر تقاضای آن‌ها زیادتر شود قیمت خودرو افزایش پیدا می‌کند از طرفی هم در روز‌های اخیر، روند قیمت خودرو کاهشی نبوده چراکه کاهش تا یکجایی منطقی است، زیرا هزینه واردات، ۱۰ درصد تعرفه، موجود بودن خودرو و تحویل دادن آن با موارد رویایی که ما می‌گوییم، در اقتصاد ما تعریف نشده است.»
فعلا زمان افزایش قیمت نیست
وی افزود: «اینکه خودرو قیمت کاذبی پیدا کرد و مثلا یک لندکروز به ۱۲ میلیارد تومان رسید، بر اثر هیجان بازار بود و اکنون در حال رسیدن به نقطه تعادل و در خودرو‌های کمتر از ۲۰ هزار دلار است. خودرو یک قیمت کارخانه دارد و یک قیمت بازار، ولی عدم سیاست‌گذاری یکپارچه در وزارت صمت و تغییرات مداوم عرضه خودرو باعث افسارگسیختگی قیمت بازار شد. در حال حاضر هم ضربه اصلی از سوی طرح یکپارچه فروش به بازار خودرو وارد شده است.»
نظری در پایان یادآوری کرد: «شاید اگر طرح یکپارچه فروش نبود رقابت بر عرضه بیشتر می‌شد و قیمت خودرو کاهش بیشتری پیدا می‌کرد، ولی با این سیستمی که وزارتخانه تا آخر سال خودرو‌های خود را فروخته، خیلی تغییر قیمت نخواهیم داشت تحلیل بازار هم به این شکل است که فعلا زمان افزایش قیمت نیست. این شوک‌های قیمتی هم به شوک‌های دلالان عباس‌آباد مشهور است در شرایطی که بازار راکد می‌شود دلالان سعی می‌کنند با ایجاد تحریک، حرکتی در بازار داشته باشند تا بتوانند مبادله بیشتری داشته باشند.»