یکی از مناسبت‌های بسیار مهم در روز اول ماه ربیع الاول، آغاز هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه است و در شب اول این ماه نیز که به لیله المبیت مشهور است، حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) در اقدامی شجاعانه بر بستر پیامبر(ص) خوابیدند تا جان آن حضرت از حمله کافران مکه در امان بماند. در چنین شرایطی آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضی از مردم (باایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» نازل شد.
در عین حال ماه ربیع الاول به عنوان بهار ماه‌ها شناخته می‌شود به این دلیل که درهای رحمت بر روی بندگان باز است و طبق روایت‌های مستند، برکات الهی بر بندگان خدا فرو می‌ریزد. از جمله مهمترین اعمال در روز اول این ماه مبارک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
غسل
یکی از مهمترین اعمال در روز اول ماه ربیع الاول، غسل و طهارت است که البته این عمل برای سایر روزهای این ماه نیز توصیه شده است.
روزه
عمل مهم دیگری که برای روز اول ماه ربیع الاول توصیه شده، روزه است. این روزه به شکرانه سلامتی پیامبر (ص) و امام علی (ع) گرفته می‌شود که کافران و مشرکان موفق نشدند در آن روز بر جان مبارک آن بزرگان آسیبی وارد کنند.
بیشتر بخوانید
زیارت رسول گرامی اسلام
به دلیل تلاش، جهاد و جانفشانی پیامبر(ص) و امام علی (ع) در روز اول این ماه، مناسب است این دو بزرگوار را زیارت کنیم تا شکرانه‌ای برای سلامتی و جهاد ایشان در راه ترویج اسلام باشد.
در روایتی از رسول گرامی اسلام (ص) آمده است: هر کس بعد از وفات من، قبرم را زیارت کند مانند کسی است که به هنگام حیاتم به سوی من هجرت کرده باشد، اگر نمی‌توانید مرا از نزدیک زیارت کنید، از همان راه دور به سوی من سلام بفرستید (که به من می‌رسد).
زیارت امام علی (ع)
زیارت امیر مؤمنان امام علی (ع) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتی که امام صادق (ع) در چنین روزی کنار ضریح شریف آن حضرت، ایشان را زیارت کرد.
صدقه و شاد کردن مؤمنان
صدقه دادن، احسان کردن و خوشحال کردن مؤمنان و به زیارت مشاهد مشرفه رفتن یکی دیگر از اعمال توصیه شده برای اولین روز از ماه ربیع الاول است.
بیشتر بخوانید
تلاوت دعای روز اول ماه ربیع الاول
برای روز اول ماه ربیع الاول دعایی ذکر شده است، با این مضمون:
اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا ذَا الطَّوْلِ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ وَ الْعِزَّةِ
خداوندا، معبودی جز تو نیست، ای بخشنده و نیرومند و دگرگون کننده و سربلند،
سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَ وَحْدَانِیَّتَکَ وَ أَقْدَمَ صَمَدَانِیَّتَکَ وَ أَوْحَدَ إِلَهِیَّتَکَ
پاکی تو و چقدر یگانگی تو عظیم و بی نیازی ات دیرینه و معبودیتت یگانه
وَ أَبْیَنَ رُبُوبِیَّتَکَ وَ أَظْهَرَ جَلَالَکَ وَ أَشْرَفَ بَهَاءَ آلَائِکَ وَ أَبْهَی کَمَالَ صَنَائِعِکَ [کرم بها صنائعک] وَ أَعْظَمَکَ فِی کِبْرِیَائِکَ
و پروردگاری ات روشن و جلالت آشکار و زیبایی نعمت‌هایت والا و کمال ساخته‌های تو زیبا [ارزشمند] و بزرگمنشی ات باعظمت
وَ أَقْدَمَکَ فِی سُلْطَانِکَ وَ أَنْوَرَکَ فِی أَرْضِکَ وَ سَمَائِکَ وَ أَقْدَمَ مُلْکَکَ وَ أَدْوَمَ عِزِّکَ
و سلطه ات دیرینه است و چقدر در زمین و آسمان نورانی هستی و فرمانروایی ات دیرینه و عزتت جاودانه
وَ أَکْرَمَ عَفْوَکَ وَ أَوْسَعَ حِلْمَکَ وَ أَغْمَضَ عِلْمَکَ وَ أَنْفَذَ قُدْرَتَکَ وَ أَحْوَطَ قُرْبَکَ
و گذشتت کریمانه و بردباری ات گسترده و دانشت همراه با اغماض و قدرتت نافذ و نزدیکی ات محیط و فراگیر است!
أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ الْقَدِیمِ وَ أَسْمَائِکَ الَّتِی کَوَّنْتَ بِهَا کُلَّ شَیْ‌ءٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ [عَلَی] آلِ مُحَمَّدٍ
به نور دیرینه ی تو و به آن اسم‌هایت که همه ی اشیا را با آن پدید آوردی، از تو خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی،
کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ رَحِمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیمَ
چنان که درود، برکت، رحمت و مهربانی خود را بر حضرت ابراهیم و خاندان او فرستادی،
إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ تَأْخُذَ بِنَاصِیَتِی إِلَی مُوَافَقَتِکَ وَ تَنْظُرَ إِلَیَّ بِرَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ
به راستی که تو ستوده و بلندپایه ای و اینکه [موی] پیشانی مرا بگیری و به سوی موافقت با خود بکشانی و با نظر رأفت و رحمت به من بنگری
وَ تَرْزُقَنِی الْحَجَّ إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ أَنْ تَجْمَعَ بَیْنَ رُوحِی وَ أَرْوَاحِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ
و حج خانه محترمت را روزی ام کنی و روح من و ارواح پیامبران و فرستادگانت را در یک جا گرد هم آوری
وَ تُوصِلَ الْمِنَّةَ بِالْمِنَّةِ وَ الْمَزِیدَ بِالْمَزِیدِ وَ الْخَیْرَ بِالْبَرَکَاتِ وَ الْإِحْسَانَ بِالْإِحْسَانِ
و بخشش خود را به بخشش دیگر و افزونی ات را به افزونی دیگر و خیرت را به برکاتت و نیکی‌ات را به نیکی دیگر بپیوندی،
کَمَا تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِ مَا صَنَعْتَ وَ عَلَی مَا ابْتَدَعْتَ وَ حَکَمْتَ وَ رَحِمْتَ
چنان که ساخته هایت را به تنهایی و براساس نوآفرینی، حکمت و رحمتت خلق کردی.
فَأَنْتَ الَّذِی لَا تُنَازَعُ فِی الْمَقْدُورِ وَ أَنْتَ مَالِکُ الْعِزِّ وَ النُّورِ
بنابراین، تویی خدایی که کسی نمی‌تواند در آنچه تقدیر کرده‌ای، با تو ستیزه کند و تویی مالک عزت و نور
وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً (سوره غافر، آیه 7) وَ أَنْتَ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الْمُهَیْمِنُ الْقَدِیرُ
که رحمت و آگاهی ات همه ی اشیا را فراگرفته است و تویی خداوند پایدار، جاودانه، نگاه بان چیره و توانمند.
إِلَهِی لَمْ أَزَلْ سَائِلًا مِسْکِیناً فَقِیراً إِلَیْکَ
معبودا، من همواره درخواست کننده، بیچاره و نیازمند درگاه تو بوده‌ام،
فَاجْعَلْ جَمِیعَ أمری [أُمُورِی] مَوْصُولًا بِثِقَةِ الِاعْتِمَادِ عَلَیْکَ وَ حُسْنِ الرُّجُوعِ إِلَیْکَ
پس همه ی امورم را به اطمینان اعتماد بر خود و بازگشت نیک به درگاهت
وَ الرِّضَا بِقَدَرِکَ وَ الْیَقِینِ بِکَ وَ التَّفْوِیضِ إِلَیْکَ
و خشنودی به مقدراتت و یقین به خود و واگذاری امور بر خود، بپیوند.
سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ (سوره البقره، آیه 32)
پاکی تو و جز آنچه را که به ما آموخته‌ای نمی‌دانیم و تو آگاه و حکیمی.
سُبْحانَهُ بَلْ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قانِتُونَ (سوره البقره، آیه 116)
منزّه و پاک است خدا، آری همه ی آنچه در آسمان‌ها و زمین هستند، فرمانبر اویند.
سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ (سوره آل عمران، آیه 191)
پاکی تو ای خدا، پس ما را از عذاب آتش جهنم نگاه دار.
سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ (سوره اعراف، آیه 143)
پاکی تو و من به درگاهت توبه نمودم و اولین مؤمن هستم.
سُبْحانَکَ أَنْتَ وَلِیُّنا مِنْ دُونِهِمْ (سوره سبا، آیه 41)
پاکی تو ای خدا و تو خود سرپرست ما از میان همه ی آنان [آفریده‌ها] هستی.
سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ (سوره نمل، آیه 8)
منزّه و پاک استخدا پروردگار جهانیان
سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ (سوره یوسف، آیه 108)
منزّه و پاک است آن خدایی که و من هرگز از مشرکان نیستم
سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ (سوره طور، آیه 43)
منزّه و پاک است آن خدایی که از آنچه شریک او قرار می‌دهند
سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ (سوره اسرا، آیه 1)
منزّه و پاک است آن خدایی که شبی بنده‌اش [محمّد (ص)] را از مسجدالحرام به مسجد الاقصی که پیرامونش را برکت دادیم، سیر و حرکت داد، تا بخشی از نشانه هایِ عظمت و قدرت خود را به او نشان دهیم؛ یقیناً او شنوا و داناست.
سُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ (سوره روم، آیه 17-19)
منزه و پاک است خدا هنگامی که شام و صبح می‌کنید و ستایش خدا را در آسمان‌ها و زمین و به هنگام شامگاه و آن گاه که ظهر می‌کنید. زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می‌کشد و زمین را بعد از مرگ، زنده می‌گرداند و شما نیز [در قیامت] این چنین بیرون آورده می‌شوید.»
سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ (سوره یونس، آیه 18)
خداوند پاک و متعالی است از آنچه شریک او قرار می‌دهند
سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوًّا کَبِیراً (سوره اسرا، آیه 43)
پاک و بسیار منزه و متعالی است خدا از آنچه درباره ی او می‌گویند.
سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا (سوره اسرا، آیه 108)
منزه و پاک است پروردگار ما و وعده او حتماً به وقوع خواهد پیوست
سُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (سوره یس، آیه 83)
منزه و پاک است خدایی که ملکوت هر چیز به دست او است و شما به سوی او بازگردانده می‌شوید.
سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ (سوره انبیا، آیه 26)
منزه و پاک است خدا و [فرشتگان] بندگان گرامی هستند
سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ (سوره زمر، آیه 4)
منزه و پاک است خدای یگانه و چیره
سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا کُنَّا ظالِمِینَ (سوره قلم، آیه 29)
گفتند: پروردگارا! تو را به پاکی می‌ستاییم، مسلماً ما ستمکار بوده‌ایم.
سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ (سوره صافات، آیه 180)
پروردگارت که دارای عزت است از آنچه او را به آن توصیف می‌کنند، منزّه است.
وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ (سوره صافات، آیه 180-182)
و درود بر فرستاده شدگان و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَرِّفْنَا بَرَکَةَ هَذَا الشَّهْرِ وَ یُمْنَهُ وَ ارْزُقْنَا خَیْرَهُ وَ اصْرِفْ عَنَّا شَرَّهُ وَ اجْعَلْنَا فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ بِرَحْمَتِکَ یَاأَرْحَمَ الرَّاحِمِین
خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را با برکت و فرخندگی این ماه آشنا گردان و خیر آن را روزی مان کن، و از شرّ آن بازدار و از رستگاران در آن قرار ده، به رحمتت ای مهربان‌ترین مهربانان.