در هفته‌های گذشته سعودی‌ها برنامه‌ریزی برای برپایی حج تمتع آینده را اجرایی کردند. در جلسات اخیر، مسؤولان حج عربستان با توجه به چشم‌انداز ۲۰۳۰ افزایش تعداد زائران خانه خدا برای ارتقای درآمد غیرنفتی را مورد بررسی قرار دادند.
تصمیم جدی عربستان برای کاهش عوامل حج تمتع
یکی از موضوعاتی که سعودی‌ها در حج تمتع ۱۴۴۵ پیگیری می‌کنند، کاهش تعداد عوامل اجرایی است. عربستان به عوامل اجرایی ویزای رایگان می‌دهد. بر همین اساس، هر چه تعداد عوامل کاهش یابد، ویزای رایگان کم‌تری هم خواهد داد و در صورتی کشوری بخواهد عواملی بیش از سهمیه اعزام کند، باید ویزا با مبلغ بالاتری به عنوان جریمه بپردازد.
مسجدالحرام در ایام حج تمتع
کاهش تصدی‌گری دولت‌ها در حج با هدف توریستی کردن این سفر
به گفته یک منبع مطلع، در جلسات اخیر سعودی‌ها مهم‌ترین هدف برای کاهش عوامل اجرایی حج تمتع، بالا بردن تعداد زائران برای توسعه درآمد از حوزه زیارت است. البته در آخرین جلسه مسؤولان حج عربستان به کاهش تصدی‌گری دولت‌ها برای حضور زائران تأکید شده است؛ تا جایی که یکی از فعالان رسانه‌ای عربستان می‌گوید: سامانه‌ای برای تحولات در پذیرش زائران حج تمتع بدون دخالت دولت‌ها طراحی شده است.
در این سامانه قرار است همچون عمره مفرده افراد برای زیارت خانه خدا در ایام حج تمتع در بازه زمانی خاص نام‌نویسی کنند و دیگر نیازی به صدور مجوز از سوی دولت‌ها نداشته باشند. با این امر افراد به صورت فردی امکان ثبت‌نام دارند و حتی هزینه سفر هم در این سامانه از زائران اخذ می‌شود.
تشرف به عمره بدون راه‌اندازی کاروان یا برنامه دولت‌ها محقق شده است
هم‌اکنون سامانه نسک برای عمره مفرده چنین رویکردی را پیش گرفته است و زائران برای تشرف به سرزمین وحی می‌توانند از طریق این سامانه اقدام به ثبت‌نام کرده و از هر جای دنیا خود را به عربستان برسانند. با باز شدن صدور ویزای عربستان برای ایرانیان، اکنون برخی از دفاتر و افراد با این روش زائران را بدون فیش راهی سرزمین وحی می‌کنند.
عربستان تلاش می‌کند که دخالت دولت‌ها در سفر زیارتی را کاهش داده و حتی زیارت خانه خدا را به سفری گردشگری تبدیل کند. جذب ستارگان فوتبال جهان با پرداخت هزینه‌ها بالا و احداث شهرهای جدید و مدرن هم مکمل افزایش درآمد غیرنفتی برای این کشور است.
سعودی‌ها در سال‌های اخیر به ویژه در دوران کرونا سعی کردند تا خدمات الکترونیک را برای تشرف به خانه خدا فعال‌تر و روند پذیرش و خدمات زیارت را غیرحضوری کنند. در این زمینه اقدامات مؤثری هم داشته و بسیاری از کشورها هم با آنها همراه شدند؛ تا جایی که هم‌اکنون عمره مفرده برای بسیاری از کشورها به صورت انفرادی و گروهی بدون راه‌اندازی کاروان در حال برپایی است.
در این زمینه عربستان صدور ویزای رایگان چهار روزه را نیز اجرایی و مدت اعتبار ویزا را از یک ماه به سه ماه افزایش داد. در آستانه نهایی شدن وضعیت حج تمتع از سوی عربستان و انعقاد تفاهم‌نامه حج با کشورهای مختلف، به نظر می‌رسد که سعودی‌ها برای کاهش تعداد عوامل اجرایی مصمم‌تر از گذشته هستند.
افزایش عوامل ستادی و اجرایی حج وتحمیل بار مالی به زائران
برخی منابع آگاه به کاهش بیش از ۵۰ درصدی تعداد عوامل حج تمتع از سوی سعودی‌ها خبر می‌دهند و حتی برخی از کشورها که بیشترین سهمیه حج تمتع را دارند، برای برون رفت از مشکلات احتمالی در صورت کاهش تعداد عوامل اجرایی در حال برنامه‌ریزی هستند. اندونزی با سهمیه بیش از ۲۲۰ هزار نفری، سال گذشته بیشترین تعداد حاجی را داشت و هر سال این کشور با توجه به جمعیت، بالاترین سهمیه را دارد. با وجود سهمیه ۲۲۰ هزار نفری اندونزی در حج گذشته، تعداد عوامل کاروان‌های این کشور حدود هفت هزار و ۵۰۰ نفر بود.
این امر در حالی است که تعداد عوامل کشورمان در حج تمتع گذشته با وجود سهمیه ۸۷ هزار و ۵۰۰ نفری زائران ایرانی، حدود ۴ هزار و ۵۰۰ نفر بود. البته پس از توصیه‌های مقام معظم رهبری برای کاهش هزینه‌ها و عوامل حج تمتع، مسؤولان پیگیر کم کردن تعداد عوامل حج بودند و در حج تمتع امسال نسبت به گذشته یک هزار نفر از تعداد عوامل کاستند.
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد هم از کاهش تعداد عوامل حج خبر داد و گفته است که امسال ۵.۸ درصد سهمیه به عوامل اجرایی اختصاص یافت، در حالی که این تعداد سال گذشته ۷.۵ درصد بود.
پیش‌بینی جریمه برای اعزام خارج از سهمیه عوامل حج
ایران در حال برنامه‌ریزی برای رسیدن به سهمیه حدود پنج درصدی برای عوامل اجرایی و ستادی حج تمتع است. اما عربستان قصد دارد که این تعداد را به حدود یک و نیم درصد برساند. یعنی اگر حتی امسال هم عربستان کاهش سهمیه را در حج اجرایی نکند و ایران هم تعداد عوامل را به پنج درصد برساند، باز هم ۲ درصد مازاد سهمیه اقدام به اعزام تیم اجرایی و ستادی در حج کرده است.
با توجه به اینکه عربستان در سال‌های اخیر فقط به سه درصد سهمیه هر کشور ویزای رایگان برای حج می‌دهد، باید سایر افراد که خارج از سهمیه مجاز به حج اعزام می‌شوند، همچون سایر زائران ویزا را با هزینه دریافت کنند. البته سعودی‌ها در جلسات اخیر به بالا بردن هزینه ویزای عوامل خارج از سهمیه اشاره کرده‌اند و حتی برخی از آنها معتقدند باید ویزای آنها سه برابر سایر زائران شود.
منابع آگاه می‌‌گویند: این اقدام عربستان برای جلوگیری از اعزام خارج از مصوبه عوامل اجرایی و ستادی است و جریمه بالا هم برای اینکه کشورها به این امر پایبند باشند، پیش‌بینی خواهد شد.
اما نکته مهم در اعزام نیروهای ستادی و اجرایی حج نکته، هزینه تحمیل شده به زائران است. با توجه به بالا رفتن نرخ ارز، هزینه حج نکته امسال ممکن است بیش از ۲۰ درصد افزایش یابد. با اعزام خارج از سهمیه عوامل، زائران باید هزینه ویزا و اعزام عوامل را بپردازند و باز هم هزینه اضافه به آنها تحمیل خواهد شد.
به گزارش فارس، در سال‌های اخیر عربستان هم هزینه حج را بالا برده است و با توجه به افزایش قیمت دلار در سال‌های اخیر، هزینه حج رشد قابل توجهی داشته است که در گزارش‌های بعدی به تحولات هزینه این سفر واجب می‌پردازیم.