یادداشت روزنامه‌های پنج‌شنبه ۱۸ اسفندماه

«اتحاد ملت» اردوغان را به زیر می‌کشد؟

نبی شریفی 

اتحاد احزاب اپوزیسیون ترکیه سرانجام نامزد نهایی خود را اعلام کرد. به رغم چالش های بسیار دولت اردوغان، آن چه در هفته های گذشته وجهه  ائتلاف «اتحاد ملت» را به رقیبی از پیش بازنده بدل کرده بود، اشتراک نظر نداشتن آن ها برای معرفی یک نامزد واحد در آستانه انتخابات سراسری 14 می بود.

اختلاف از آن جایی شروع شد که مرال آکشنر، رهبر حزب خوب و یکی از اعضای ائتلاف بر انتخاب اکرم امام اوغلو شهردار کلان شهر استانبول، به عنوان نامزد نهایی پافشاری می کرد، اما اکرم به رغم محبوبیت بالای خود، در دسامبر سال 2022 به اتهام توهین به اعضای هیئت عالی انتخابات در ترکیه، به 2 سال و 7 ماه و 15 روز زندان و ممنوعیت فعالیت سیاسی محکوم شد. دیگر احزاب اپوزیسیون با رد پیشنهاد مرال آکشنر نشان دادند که اردوغان را به خوبی می شناسند و نمی خواهند در این مسیر بی گدار به آب بزنند.

چراکه اردوغان در سال های گذشته نشان داده با اهرم دستگاه قضایی می تواند رقبای خود را هر لحظه از میدان خارج کند. اما، حالا ائتلاف 6 حزب اپوزیسیون ترکیه کمال قلیچ‌دار اوغلوی ۷۴ ساله و رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق را به عنوان نامزد نهایی خود برگزیده اند. سیاستمداری کهنه کار که در انتخابات سال 2018، برای حفظ کرسی پارلمانی و محدودیت قانونی، رقابت بر سر کرسی ریاست جمهوری را به هم حزبی خود «محرم اینجه» سپرد. قلیچ‌دار اوغلو اکنون خود به میدان آمده تا برای رقابت بر سر کرسی ریاست جمهوری قمار کند. اما این رقابت آسان نخواهد بود.

به رغم شکست های حزب عدالت و توسعه در مواردی همچون انتخابات پیشین شهرداری ها، شخص اردوغان در 20 سال گذشته هیچ گاه در رقابت تن به تن در میدان سیاست بازنده نبوده است. حتی از زمان نخستین پیروزی انتخاباتی اردوغان در سال ۲۰۰۲، حزب اسلامی محافظه‌کار «عدالت و توسعه» تعیین‌کننده سیاست در ترکیه بوده است. هرچند در انتخابات پارلمانی 2018 این حزب حرکت ملی بود که در قالب «ائتلاف جمهور» به پیروزی پارلمانی آک پارتی کمک کرد. اما ائتلاف شش‌گانه «اتحاد ملت» امیدها را برای شکست اردوغان در میان شهروندان ترکیه زنده کرده است.

ائتلافی که مزیت اصلی اش  ترکیب قدرت‌های سیاسی مختلف با گروه‌های مذهبی و قومی است که به احتمال زیاد نمی توانستند به صورت جداگانه به پیروزی در مقابل رقیب قدری چون اردوغان دست یابند. ترکیب چهره های حاضر در این ائتلاف بسیار حائز اهمیت است. در روزهای منتهی به انتخابات 2018، هر دلار برابر با 7/4لیر بود. اما سقوط ارزش پول ملی ترکیه اکنون باعث شده ارزش هر یک دلار آمریکا برابر 19 لیر باشد. همچنین، دولت اردوغان در اکتبر سال 2022 با ثبت رقم 51/85 بالاترین میزان تورم از سال ۱۹۹۷ به این سو را به ثبت رساند.

بحران اقتصادی ترکیه مستقیم با حاکمیت اردوغان ارتباط دارد. اصرار اردوغان بر کاهش نرخ بهره برای کاهش تورم، سیاستی بود که اکثر اقتصاددانان با آن مخالفت کرده بودند. در حالی که ترکیه چنین شرایط بحرانی اقتصادی را تجربه می کند، دو چهره اقتصادی مطرح در «اتحاد ملت» حضور دارند. اولین چهره، کمال قلیچ دار اوغلو نامزد نهایی این ائتلاف است. دومین چهره شاخص، علی باباجان، یکی از موفق ترین مدیران اقتصادی و از بنیان گذاران حزب عدالت و توسعه ترکیه بود.

او سال‌ها وزیر اقتصاد و معاون نخست وزیر ترکیه بود. مردم این کشور همچنان نام او را به دوران شکوفایی اقتصادی ترکیه گره زده اند. چهره شاخص دیگر «اتحاد ملت» احمد داود اوغلو، وزیر خارجه سابق دولت اردوغان و رهبر فعلی حزب آینده است. شخصی که با پیاده سازی دکترین تنش صفر با همسایگان، تاثیر شگرفی بر ساختار سیاست خارجی ترکیه گذاشت. بنابراین در دو حوزه اقتصادی و سیاست خارجی این ائتلاف شش گانه احزاب اپوزیسیون شانس بالایی برای پر کردن سبد رای خود دارند. به این ها باید عملکرد ضعیف دولت اردوغان در مدیریت بحران زلزله ماه اخیر را نیز اضافه کرد.

زلزله ای که پایه حزب حاکم عدالت و توسعه را به لرزه درآورد. رجب طیب اردوغان، هرچند با اعمال نفوذ خود، بحران اقتصادی را در داخل رقم زده، اما در حوزه سیاست خارجی، به ویژه در یک سال گذشته بسیارفعال عمل کرده است. او پس از یک دهه تنش با دولت ابوظبی بر سر جنگ های سوریه و لیبی، فوریه سال گذشته برای «شتاب» در بهبود روابط ترکیه و امارات متحده به این کشور سفر کرد. تعاملات دو کشور در ماه های گذشته به گونه ای پیش رفت که جمعه گذشته دو دولت قراردادی 5 ساله را برای افزایش تجارت به ارزش ۴۰ میلیارد امضا کردند. اردوغان با مختومه کردن پرونده قتل جمال خاشقچی و ارجاع آن به عربستان، توانست روابط آنکارا و ریاض را ترمیم کند.

دولت اردوغان پس از سال ها تنش، مناسبات خود با اسرائیل را در سطح سفیر ارتقا داد و در دیپلماسی زلزله نیز توانست مناسبات خود با دولت های یونان و ارمنستان را کمی بهبود بخشد. با همه آن چه گفته شد، عملکرد اردوغان در حوزه سیاست خارجی طی یک سال اخیر پرثمر بوده است. آن چه می تواند باعث پایین آمدن احتمالی سلطان از تخت شود، بحران اقتصادی داخلی و افزایش نارضایتی شهروندان از خودکامگی رو به افزایش رئیس جمهور ترکیه است.هرچنداردوغان نشان داده مرد روزهای سخت است.آیا او سرانجام کنار خواهد رفت؟