درسآموزی از سوابق «حزب توده» به کسانی که با جریانهای تاریخ معاصر ایران آشنایی ندارند؛ میآموزدکه وابستگی به خارج و پیدا کردن راه حل علاج مشکلات با نگاه به بیرون و غفلت از ظرفیتهای داخل کشور بیفایده است. برای فهم بهتر این موضوع در یک تقسیمبندی به هشت مقطع جریان نامبرده بعد از شهریور ۱۳۲۰ تا ۱۳۶۲ که انحلال و پایان آن اعلام شد، کمی تأمل کنیدمیکنیم.
۱ ـ بعد از شهریور ۱۳۲۰ که حزب توده تأسیس میشود در ماجراهای سیاسی کشور بهخصوص در تجزیه بخشی از ایران با حمایت شوروی سابق نقشآفرینی کردند و با راهاندازی جریانی به نام «فرقه دموکرات آذربایجان» ایران را به اشغال درآوردند و حکومت کمونیستی در سال ۱۳۲۴ تشکیل دادند که با سیاستهای دولت «احمد قوام» امتیاز نفت شمال را به روسها داد و ارتش سرخ شوروی از ایران بیرون رفت.
۲ ـ از سال ۱۳۲۴ که حکومت فرقه دموکرات در آذربایجان سقوط کرد، یکی از امتیازها به شورویها این بود که تعدادی از کادر حزب توده دارای پست وزارت شوند و همان دولت قوام اعضای آنها در سطح وزیر و رده پایینتر در دولت بهکار گرفتهشد.
۳ ـ در سال ۱۳۲۷ توسط کادر حزب توده، شاه مورد هدف تروریستی قرار گرفت و زخمی و راهی بیمارستان شد و به این بهانه برخورد خشونتگرایانهای با حزب توده انجام گرفت و آنهایی که در رده بالا در حد وزیر مسئولیت داشتند، عزل شدند و از این تاریخ به بعد به فعالیتهای مخفی و زیرزمینی روی آوردند.
۴ ـ از سال ۱۳۲۷ تا سال ۱۳۳۰ چهارمین دوره جهان سیاسی این جریان را در زندانهای رژیم شاه بهسر بردند. اما تعدادی به کمک دو افسر شهربانی عضو سازمان نظامی بهنامهای «قیادی» و «محمدزاده» با سازماندهی خاص دو نفر از اعضا بهنامهای «خسرو روزبه» و «عباسی» از زندان فرار میکنند و به آنهایی که بیرون از زندان بودند میپیوندند و در جریان ملی شدن نفت ایران، بار دیگر برای شورویها نقشآفرینی میکنند.
۵ ـ با توجه به اینکه زمام امور نهضت ملی نفت به رهبری «آیتالله کاشانی» و «مصدق» بود، حزب توده برای توسعه تشکیلاتی و تبلیغ افکار کمونیستی فرصت پیدا میکنند و حدود ۱۰ هزار اعضای رسمی این گروه در تهران بهنفع رژیم شاه وارد میدان شدند و در کودتای ۲۸ مرداد خیانتها کردند.
۶ ـ پس از کودتای ۲۸ مرداد سازمان نظامی مخفی حزب توده در ارتش کشف شد و تا سال ۱۳۳۴ بسیاری از اعضای شبکه افسران در ارتش شناسایی و دستگیر شدند و بهعبارتی متلاشی شدند.
۷ ـ پس از کشف و دستگیری این شبکه نفوذی پیچیده و اعلام برخی از آنها این تشکیلات خود را در حال تجزیه میدید و از طرفی به امید سرنگونی رژیم شاه منتظر سهمی از قدرت بود، در جاهایی با ساواک همکار شدند و برخی در خارج از کشور تلاشهای سیاسی میکردند که به قدرت بازگردند.
۸ ـ دوره آخر آنها بعد از پیروزی انقلاب بود که تا سال ۱۳۶۲ منافقانه فعالیت داشتند که بار دیگر شبکه مخفی آنها لو رفت و کادر اصلی آنها دستگیر و حزب منحل اعلام شد که در مباحث قبلی توضیح داده شد.