خدای جنگ در هرمز!

دسترسی پرتغالی‌ها به سرزمین‌های آسیایی، با گستردگی بیشتری در اوایل قرن شانردهم دنبال شد. قدرت واقعی پرتغال در شرق را آلبوکرک (۱۴۵۳-۱۵۱۵ میلادی) بنیاد نهاد. کسی که برخی مورخین غربی مفتخرانه او را پس از اسکندر مقدونی نخستین فردی می‌دانند که یک امپراتوری اروپایی در مشرق زمین ایجاد کرد. دایره‌المعارف آمریکانا، «آلبوکرک» را «بنیانگذار امپراتوری پرتغال در شرق» می‌خواند و می‌افزاید: «وی به مارس (خدای جنگ) پرتغالی شهرت داشت!» به واقع شالوده‌ی امپراطوری دریایی پرتغال که بیش از یک قرن دوام داشت به دست آلفونسو آلبوکرک ریخته شد. 
نامبرده بار اول در سال ۱۵۰۶ برای حمله به بازرگانان مسلمان در دریای احمر و بستن راه این دریا بر روی تجّار مسلمان به شرق آمد. وی به «عدن»، «سوگوترا» و «بندر هرمز» رسید و نقشه سیاستی را که بعد‌ها در اقیانوس هند اجرا کرد. آلبوکرک، سوگوترا را تصرف کرد و به صورت پایگاه دریایی در آورد و از این نقطه، رفت و آمد کشتی‌های تجارتی را در بحر احمر تحت نظر گرفت. نخستین هدف نامبرده تهیه‌ی پایگاهی در هند بود تا بتواند اقیانوس هند را تحت سلطه‌ی خود در آورد. قبل از آلبوکرک پایگاه پرتغال در هند منحصر به بندر کوچک پوشین بود که نیم مایل مربع مساحت داشت. آلبوکرک بندر پوشین را مناسب نیافت و چشم طمع به کالیکوت دوخت.
به نوشته ویسنت اسمیت، دالبوکرک استراتژی «تأسیس یک امپراتوری پرتغالی در شرق» را در سر داشت. آلبوکرک با ایجاد پایگاه‌هایی که تمامی مدخل‌های دریایی را در بر می‌گرفت- در شرق آفریقا، دهانه دریای سرخ، هرمز، مالابار و مالاکا- کنترل استراتژیک اقیانوس هند را نصیب پرتغال کرد. از این پایگاه‌ها، که در استحکاماتی استوار جای داشتند، کشتی‌های اقیانوس پیمای پرتغالی، کشتی‌های کندروتر عرب را به هراس می‌انداختند.
نخستین اقدام آلبوکرک، تهاجم به جزیره استراتژیک «گوا» بود که در آن زمان در قلمرو حکمران مستقل «بیجاپور» جای داشت. پرتغالی‌ها در سال ۱۵۱۰ میلادی، این جزیره را به اشغال دائم خود درآوردند. آلبوکرک، پس از اشغال جزیره گوا، تمامی سکنه مسلمان آن را اخراج کرد. این اولین قطعه از سرزمین هند بود که از زمان اسکندر تا آن روز به طور مستقیم تحت فرمان اروپایی‌ها قرار گرفت. از این پس، گوا به مقرّ نایب‌السلطنه و مرکز امپراتوری پرتغال در شرق بدل شد و در آن قلعه و شهری بزرگ برپا شد که تا سال‌های مدید مرکز اصلی تکاپوی ماجراجویان اروپایی در منطقه بود.