امتداد نگاه به شرق

رویکرد نگاه به شرق در تنظیم روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران، یک راهبرد منطقی و عقلانی است که بر اساس آن، ایران برای ارتباط با کشور‌های شرق اولویت قائل می‌شود. امام خامنه‌ایدر این زمینه می‌گویند: «در سیاست خارجی، ترجیح شرق بر غرب، ترجیح همسایه بر دور، ترجیح ملت‌ها و کشور‌هایی که با ما وجه مشترکی دارند بر دیگران، یکی از اولویت‌های امروز ماست.»

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران سیاست جامع و فراگیری است و بر اساس مفاد مندرج در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ به «تعامل سازنده با جهان» اعتقاد دارد. راهبرد‌های سیاست خارجی نیز منبعث از این جامعیت است و در عین اعتقاد به ارتباط با کشور‌های گوناگون جهان، برای تقویت مناسبات با شرق، اولویت قائل است. این رویکرد به معنای بی‌توجهی به ارتباط با غرب نیست؛ اما به دلیل بی‌اعتمادی به آمریکا و اروپا، اولویت را برای تأمین منافع ملی به شرق داده شده است. در واقع، رویکرد نگاه به شرق که امروز به دلیل رفتار خصومت‌آمیز آمریکا نسبت به ایران و بی‌اعتمادی درباره سیاست‌های اروپا، در اولویت برنامه‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد، به دنبال ارتباط سالم و مبتنی بر منافع طرفین و نپذیرفتن زورگویی و سلطه با قدرت‌های شرقی و همسایگان است. در این رویکرد، اصل سیاسی و زیربنایی «نه شرقی، نه غربی» محفوظ و غیرقابل تغییر است و افزایش روابط با همسایگان و کشور‌های شرق، با هدف تأمین منافع ملی دنبال می‌شود.

نشست امسال سران سازمان همکاری شانگهای در چین در حالی برگزار شد که ایران پس از جنگ دوازده روزه در موقعیتی تازه و حساس قرار گرفته است. این جنگ، اگر چه در حوزه نظامی متوقف شده، در سایر حوزه‌ها به شدت در جریان است. همان‌طور که موشک‌ها پیام قدرت را در میدان نبرد مخابره کردند، دیپلماسی نیز وظیفه دارد در عرصه‌های بین‌المللی صدای ایران را به گوش جهانیان برساند. 

عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای، امتداد سیاست «نگاه به شرق» است؛ سیاستی که سال‌ها در سطح شعار مطرح شده، اما کمتر به‌طور عملی پیگیری شده است. جنگ دوازده‌روزه نشان داد، تقابل ایران با غرب صرفاً نظامی نیست، بلکه ابعاد حقوقی، اقتصادی و دیپلماتیک نیز یافته است. در چنین وضعیتی، حضور رئیس‌جمهور ایران در سطح عالی در نشست مذکور فرصتی برای «یارگیری بین‌المللی» و شکستن طرح فشار و انزوای سیاسی کشور است؛ طرحی که غرب با ابزارهایی، همچون «مکانیسم ماشه» دنبال می‌کند. از سوی دیگر، همکاری‌های عملیاتی میان ایران، چین و روسیه، نشان می‌دهد یک مثلث راهبردی برای مقابله با نظم تک‌قطبی آمریکایی در حال شکل‌گیری است.