۴۶ سال پس از شهادت!

۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۵۸ کشور ایران شخصیتی را از دست داد که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، معلم، متفکر و دین شناسِ مؤمنِ بااخلاص و پُرکار بود. رهبر حکیم انقلاب اسلامی در توصیه‌های متعددی جوانان را دعوت به مطالعه آثار متفکر دین‌شناس کرده‌اند. اما همواره طرح این سؤال مهم در اذهان جوانان ما بوده است که؛ آثار شاخص «شهید مطهری» را چگونه بخوانیم؟ شهید مرتضی مطهری یکی از این معدود نویسنده‌هایی است که با قلمی ساده و روان و با مهارتی شگفت‌انگیز به بیانِ ساده و همه‌فهمِ پیچیده‌ترین مسائل دینی پرداخته است و کتاب‌هایش، حتی ۴۶ سال پس از شهادت او، همچنان بهترین مرجعِ معارف اسلامی برای تمام سنین و سلیقه‌ها است. ایام سالگرد شهادت استاد مطهری، فرصت مغتنمی است هرچند کوتاه تورقی در برخی از آثار ایشان داشته باشیم و به‌نوعی بسته‌ای پیشنهادی برای «مطهری‌خوانی» روی میز بگذاریم. «اسلام و نیاز‌های زمان» ادعا‌های عجیب و غریب درباره ناسازگاری تعالیم اسلامی با تحولات زمانه، حرف و سخنِ تازه‌ای نیست و بیش از یک قرن است که در مملکت ما از زبان برخی کسانی که کمی علوم مهندسی و تجربی می‌خوانند و خودشان را از دایره خلقت جدا می‌بینند، شنیده می‌شود. این وسط، اما معلمانی مانند مرتضی مطهری که هم پایی در حوزه علمیه داشتند و هم دستی در دانشگاه، برای پاسخ به این شبهات دست به کار می‌شدند و از «اسلام و مقتضیات زمانه» می‌گفتند. این دوجلدی که این روز‌ها به نام «اسلام و نیاز‌های زمان» به انتشار رسیده، در واقع نسخه پیاده‌شده ۲۶ جلسه سخنرانی شهید مطهری در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب درباره همین موضوع است. «حماسه حسینی» این کتاب مجموعه‌اى است دو جلدى که جلد اول آن شامل سخنرانی‌ها و جلد دوم مشتمل بر نوشته‌ها و یادداشت‌هاى استاد شهید مطهری درباره حادثه کربلاست؛ مجموعه‌ای غنی و عمیق که پرداختی جامع و مانع به ابعاد گوناگون حماسه عاشورا دارد و از این جهت شاید بیراه نباشد اگر آن را «دایرة‌المعارف کربلا» بدانیم. «خدمات متقابل اسلام و ایران» شکل‌دادنِ دوگانه «مذهب» و «ملیت» در ایران یکی از پروژه‌های شومِ سلطنت پهلوی بود که در دوره پادشاهی رضاخان شکل گرفت و در روزگار سلطنت فرزندش به شکلی شتاب‌زده و غیرمعقول، از جانب حاکمیت وقت حمایت شد. ثمره آن خام‌اندیشیِ تاریخی البته این روز‌ها هم در جامعه ما دیده می‌شود و اتکا به داستان‌هایی بی‌پایه و افسانه‌هایی میان‌تهی، گروهی از مردم را جدی‌جدی به این باور رسانده که اسلام در ایران به ضرب شمشیر رشد کرده و در تمامِ این هزاروچندصد سال، مردم ایران بدون علاقه قلبی و برای حفظ ظاهر به اسلام گرویده‌اند! نتیجه این باور‌های عجیب هم گاهی خودش را در ایام نوروز و مثلا در تخت جمشید و حافظیه نشان می‌دهد و لزومِ بازخوانیِ آثاری مانند همین «خدمات متقابل اسلام و ایران» را بیشتر از گذشته نمایان می‌کند. نظر به اهمیت بازشناسی و تشویق به بازخوانی کتاب‌ها و آثار معلم انقلاب اسلامی مابقی معرفی کتاب‌های مهم استاد شهید را به شماره آینده موکول می‌کنیم.