استقلال و پیوستگی تاریخی

رهبر معظم انقلاب امسال در سی‌وششمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) با محور قرار دادن موضوع «استقلال ملی» به طور کامل این مقوله را تبیین و تحلیل کردند و عناصر مقوم آن را برشمردند. ایشان در جایی از این بیانات تصریح می‌کنند: «حرف اصلی من این است که امام انقلاب اسلامی را در قبال این آفت نابودکننده حفظ کرد و مصونیت داد. امام بزرگوار، با تدبیر الهی و با عقلانیت برخاسته از ایمان به خدا و ایمان به غیب، کاری کرد که این آفت دامن انقلاب اسلامی را نگیرد؛ یعنی ایشان کاری کرد که احساسات‌ـ خب در انقلاب ما هم احساسات زیاد بودـ نتواند مسیر اصلی و درست اولیه انقلاب را و حرکت مردم را منحرف بکند و مردم را از آن راه دور بکند. امام چه کار کرد؟ مظهر عقلانیت امام، آن عقلانیتی که موجب شد بتواند این کار را انجام بدهد، دو رکن اساسی بود: یک رکن «ولایت فقیه»، یک رکن «استقلال ملی». من آن معنایی را که در ذهن مبارک امام بود و در کلمات ایشان تکرار می‌شد، در ذیل کلمه «استقلال ملی» معرفی می‌کنم؛ وقتی فکر می‌کنم، می‌بینم هیچ تعبیری مناسب‌تر از «استقلال ملی» وجود ندارد». حداقل دو دسته تعریف درباره «استقلال» مطرح است؛ یکی استقلال سیاسی و یکی استقلال اقتصادی که در حوزه استقلال سیاسی، آن را به معنای آزادی یک کشور در تصمیم‌گیری‌های داخلی و خارجی، بدون سلطه مستقیم یا غیرمستقیم قدرت‌های خارجی تعریف می‌کنند. بعد دوم، استقلال اقتصادی است؛ یعنی یک کشور توانایی داشته باشد اقتصاد ملی خودش را، بدون اتکا یا وابستگی فراتر از حد نیاز به دیگر کشورها، اداره کند. در قانون اساسی جمهوری اسلامی که به مثابه یک بسته «استقلال، آزادی، وحدت و تمامیت ارضی» با همدیگر در ذیل شعار‌های بنیادین انقلاب اسلامی تعریف می‌شود، طبیعتاً استقلال یکی از مفاهیم بنیادین است که هم ارزش هویتی دارد و هم یک الزام سیاست‌گذاری. مفهوم استقلال در ایران پیوستگی تاریخی با مردم دارد و همواره تجربه شده است. استقلال در ایران هم جنبه اقتصادی داشته، یعنی خواسته‌ای برای کنترل بر منابع، هم جنبه سیاسی داشته، یعنی تأکید بر حاکمیت ملی و هم جنبه هویتی‌ـ فرهنگی داشته و ارزش‌های بنیادین ما را در بر می‌گرفته است. به همین دلیل جریان‌ها و بازیگرانی که در کنش‌های سیاسی ایران نقش داشتندـ و گاه با همدیگر تعارضاتی هم داشتندـ مثل ملی‌گراها، روحانیون و جریان‌های چپ، با وجود تمایزات جدی در مبانی اندیشه سیاسی خود، در مفهوم استقلال همیشه مرز مشترک پیدا کرده و با همدیگر همراه و همگرا شدند و جنبش‌ها و حرکت‌های ملی که در طول سال‌های مختلف در ایران رخ داده و توانسته موفق بشود، آنهایی بوده که با همگرایی همه این جریان‌ها با همدیگر شکل گرفته و همه‌شان در موضوع استقلال به‌ویژه با همدیگر همگرا کرده است. گفتنی است، در بزنگاه‌های مهم تاریخی ایران از جمله وقوع انقلاب اسلامی، ایستادگی هشت ساله در جنگ تحمیلی اول تا جنگ ۱۲ روزه می‌توان مفهوم استقلال‌خواهی ملت ایران را به وضوح دید.