(ماهنامه آمريكا از نگاهي ديگر - 1382/10/01 - شماره 131 - صفحه 38)
آيا بازرسي‌هاي تسليحاتي سازمان ملل تلاشهاي آمريكا را جهت انزواي ايران ناكام خواهند گذاشت؟ ناكامي ايالات متحده در پيدا كردن تسليحات كشتار جمعي عراق بعد از پايان يافتن جنگ براي دولت بوش در سازمان ملل جهت اتخاذ اقدامات شديدتر عليه ايران شرايط سختي را فراهم آورده است. قطعنامه‌اي كه توسط شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در وين ارتش در 26 نوامبر صادر شد، تقريباً هيچ يك از خواسته‌هاي اصلي آمريكا را برآورده نكرد. كه مهمترين آنها محكوم نمودن و مجازات ايران به خاطر اتهام فعاليت جهت توليد تسليحات كشتار جمعي بودند.
دولت ايران كه عميقاً بين رئيس‌جمهور محمد
خاتمي اصلاح‌طلب و مذهبيون افراطي غيرمنتخب كه بيشتر كنترل واقعي كشور را در دست
دارند. اكنون به شدت نياز به يك فضاي تنفسي دارد. ماههاي پيش‌رو فرا راه رهبران
ايراني فرصتي جهت بدست آوردن حمايت اروپا و از بين بردن دشمني! ايالات متحده كه از
زمان انقلاب 1979 وجود داشته است قرار داده است.
قطعنامه كه با اجماع توسط 35 كشور عضو شوراي
حكام آژانس تصويب شد. به هيچ‌وجه كاملاً مطابق ميل ايران نبود. آن بارها قصور
ايران در تبعيت از تعهداتش طبق معاهده NPT را مورد انتقاد قرار داد و به رهبران شيعه مسلمان، ايران هشدار
داد كه اگر آنها دوباره به فريبكاري و درغگويي متوسل شوند. مساله مي‌تواند به
شوراي امنيت سازمان ملل جهت وضع احتمالي تحريمهاي اقتصادي فرستاده شود.
شواهد دال بر يك برنامه احتمالي تسليحات هسته‌اي
ايران اغواكننده اما ناقص و ناكافي مي‌باشند. مدركي از آزمايشات سري باز يافت
پلوتونيوم پيدا شد اما فقط در 1992 مقدار اندكي پلوتونيوم بازيافت شده بود،
آزمايشهاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي شواهدي را از اورانيوم غني شده در دو
تاسيسات ايران در تابستان گذشته بدست آورد.
اما توضيح ايران مبني بر اينكه اين ذرات
اورانيوم از طريق دستگاه دست دوم خريداري شده در بازار سياه بين‌المللي وارد شده،
توسط بعضي از كارشناسان پذيرفتني تشخيص داده شد. اگرچه در كل ايران با اجتناب از
شكست پيروز شد با بلوكه كردن خواست آمريكا مبني بر فرستاده شدن سريع قضيه به شوراي
امنيت، ايران مسيري را براي ابتكار بريتانيا، فرانسه و آلمان گشود كه به بازرسان
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اجازه ميدهد تا يك برنامه بلندمدت كنترل و نظارت را
شروع نمايند. در ماههاي آتي بازرسان آژانس ممكن است در شمار عظيمي از اسناد و
مداركي كه ايران در تشريح برنامه‌هايش ارايه داده است شواهد جديدي پيدا كنند كه
نشان دهد توضيحات گذشته ايران به سازمان ناكافي يا اشتباه بوده‌اند.
اما اروپائيان به وضوح اعلام كرده‌اند كه آنها
عطش ايران را فرو خواهند نشاند. اگر بازرسان شواهد جدي فاحشي از فريبكاري يا يك
مدرك غيرقابل انكار كه ثابت كند ايران در حال توليد تسليحات كشتار جمعي بوده است
پيدا نكنند ايران اجازه خواهد داشت به همراه با بازرسي‌هاي آژانس به فعاليت خود
ادامه دهد و در عين حال برنامه كارخانه انرژي هسته‌اي خود در بوشهر را با همكاري
روسيه در ساحل خليج‌فارس تكميل نمايد. يك سفير اروپايي در تهران گفت: «مساله
واقعاً يك تفسير روانشناختانه است ايران در گذشته اقدامي انجام نداده است كه شما
بتوانيد به يقين بگوييد كه X
يا Y نيت و انگيزه توليد تسليحات كشتار هسته‌اي را ثابت مي‌كنند. همه
آن هنوز مي‌تواند صرفاً براي توليد انرژي باشد. بنابراين آن به سادگي فقط يك مساله
اعتماد و سعي در خواندن آنچه كه در ذهنشان مي‌گذرد مي‌باشد. من به عنوان يك فرد
فكر نميكنم قادر به خواندن فكر آنها باشم». مساله هسته‌اي شايد تنها موردي باشد كه
اصلاح‌طلبان و افراطيون بر روي آن اجماع‌نظر دارند.
عمادالدين باقي يك مقاله‌نويس روزنامه ليبرال
شرق كه سال گذشته بعد از دو سال از زندان آزاد شد. مي‌گويد: حمايت براي كسب انرژي
صلح‌آميز هسته‌اي در ايران در ميان «بازيگران سياسي بسيار گسترده است، همه عقيده
دارند كه ايران حق دارد فن‌آوري خود را توسعه دهد. اگر ايالات متحده روسيه و چين
داراي نفت و نيز انرژي هسته‌اي هستند چرا ايران نداشته باشد»؟ در حالي كه كابينه
بوش و بسياري از كارشناسان خارجي مي‌گويند ايران هيچ نياز قابل توجيهي براي توليد
نيروي هسته‌اي ندارد زيرا اين كشور داراي ذخاير عظيم نفت مي‌باشد، بسياري از
ايرانيان هنگامي كه درباره انرژي هسته‌اي از آنها سئوال مي‌شود با غرور جواب مي‌دهند.
آنها خاطرنشان مي‌سازند كه آيت‌الله‌هاي
محافظه‌كار ايران گفته‌اند كه براساس آموزه‌هاي اسلام توليد تسليحات هسته‌اي حرام
است و آنها يادآوري مي‌كنند كه برنامه هسته‌اي غيرنظامي كشور در سال 1975 در زمان
شاه كه مورد حمايت ايالات متحده بود شروع شد. مقامات ايران قوياً رد مي‌كنند كه
كشور هرگز براي توليد تسليحات هسته‌اي فعاليت كرده باشد اما بعضي از شخصيتهاي
كليدي در ساختار تندروي مذهبي اشاره مي‌كنند كه بعضي از دانشمندان ممكن است بدون
اطلاع مقامات ارشد غيرنظامي راه خود را رفته باشند.
حسين شريعتمداري مدير مسئول روزنامه كيهان كه
توسط آيت‌الله علي خامنه‌اي منصوب شده است و سخنگوي غيررسمي رهبر مي‌گويد: «كساني
كه در ايران به طور پنهاني عقيده دارند كه مي‌توان به توليد تسليحات هسته‌اي
پرداخت اكنون مجبور شده‌اند كه بپذيرند كه آن در اسلام حرام است» او از توضيح
بيشتر خودداري كرد. حتي اگر ايران از بازرسي‌هاي آژانس بي‌گناه بيرون آيد يك سري
از موانع عمده بر سر تنش‌زدايي با، واشنگتن هنوز باقي مي‌ماند و در بسياري از
موارد ذيل نيل به يك توافق ميان تهران و واشنگتن بسيار بعيد است:
غني‌سازي اورانيوم:
قطعنامه آژانس از ايران درخواست مي‌نمايد تا
به تعليق داوطلبانه غني‌سازي اورانيوم در كارخانه نطنز ادامه دهد.
اين كارخانه نه تنها سوخت براي توليد انرژي
صلح‌آميز هسته‌اي بلكه اورانيوم غني شده مورد نياز براي توليد سلاح هسته‌اي مي‌تواند
توليد نمايد، ايران بارها گفته است كه قصد دارد سرانجام توليد در كارخانه نطنز را
طبق معاهده NPT از سر گيرد. اروپائيان مي‌گويند كه اگر بازرسان آژانس شاهدي مبني
بر قصور ايران نيابند. آنها به ايران چراغ سبز در قبال توليد در نطنز نشان خواهند
داد. در ايالات متحده دست اجناع دو حزبي وجود دارد كه ايران هرگز نبايد اجازه يابد
تا خود به غني‌سازي اورانيوم است زند.
زندانيان القاعده:
طي سال گذشته بعضي از گزارشهاي اطلاعاتي
آمريكا گفته‌اند كه سرويسهاي امنيتي ايران به سران برجسته القاعده پناه داده‌اند.
ايران بعد از يك حكومت سكوت طولاني در مورد مساله گفته است كه بعضي از سران برجسته
القاعده را در بازداشت دارد اما نامشان را نمي‌برد و از اجازه دادن به بازرسان
خارجي جهت صحبت با آنها خودداري ميكند و تقاضاي عربستان سعودي اردن و ايالات متحده
جهت استرداد آنها را رد ميكند.
بمب‌گذاري در عربستان:
يك بحث مشابه در درون دولت بوش بر سر اينكه
آيا بايد ايالات متحده تماسهاي مستقيم ديپلماتيك خود را با ايران كه از ماه مي بعد
از بمب‌گذاري‌ها در عربستان سعودي كه توسط بعضي از مقامهاي اطلاعاتي به گروههاي كه
از درون ايران آن را سازمان داده‌اند ربط داده شد، قطع شدند از سر گيرد، يا خير.
عراق:
براي چندين ماه مقامات ايالات متحده بارها
ايران را به دخالت در امور عراق و تحريك يك مخالفت در ميان جمعيت اكثريت شيعه،
متهم كرده است اگرچه در روزهاي اخير مقامات نظامي در بغداد اين ارزيابي‌ها را
چندان جدي نگرفته‌اند. آنها اكنون مي‌گويند كه فقط 70 نفر از 11 هزار زنداني كه در
اختيار نيروهاي آمريكا هستند ايراني مي‌باشند.
اسرائيل:
ايران كمكهاي مختلف آشكار و پنهاني به حزب‌الله
در لبنان و جهاد اسلامي و حماس در كرانه باختري نوار غزه ميدهد واشنگتن تاكيد
ميكند كه تا زماني كه تهران اين كمكها را متوقف نكند هرگونه تنش‌زدايي غيرممكن است
بيشتر ناظران عقيده دارند كه هيچ توافقي ميان دو طرف در اين مساله ممكن نيست.
بمب‌گذاري در آرژانتين:
ايالت متحده و آرژانتين مدتهاي مديدي است كه
ايران را به دست داشتن در حمله مرگبار تروريستي متهم مي‌كنند بمب‌گذاري سفارت
اسرائيل در بوينس آيرس در سال 1982 و بمب‌گذاري مركز فرهنگي يهوديان در 1984 قضيه
انفجار 1984 عليه ايران ماه گذشته فروكش كرد هنگاميكه بريتانيا به خاطر فقدان
مدارك درخواست آرژانتين جهت استرداد هادي سليمان‌پور سفير سابق ايران در آرژانتين
هنگام وقوع انفجار را رد كرد. قضيه 1982 كه در افكارهاي مقامات رسمي ايران و عدم
شفافيت و دوران ديكتاتوري نظامي آرژانتين در آن زمان هنوز در سايه ابهام باقي
مانده است و بسيار پيچيده‌تر به نظر مي‌رسد.
مجاهدين خلق:
اين ارتش فيزيكي ضدحكومت تهران براي مدت
طولاني دشمن اصلي دولت ايران بوده است و در ليست رسمي سازمانهاي تروريستي دولت
آمريكا قرار دارد توسط صدام به اين گروه تسليحات و پايگاه داده شد و بعد از پيروزي
آمريكا، بسياري در تهران و واشنگتن انتظار داشتند نيروهاي آمريكايي اين گروه را از
هم خواهد پاشيد.
با اين وجود مجاهدين خلق دوستان قدرتمندي در
ميان نومحافظه‌كاران واشنگتن دارند كه به آن به عنوان اهرمي جهت بي‌ثبات نمودن
تهران مينگرند. و در پايگاههايشان در شمال بغداد تحت نظارت نيروهاي آمريكايي دست
نخورده باقي مانده‌اند. مقامات ايراني خواهان آن هستند كه اعضاي اين گروه به ايران
استرداد شوند. و با وجود آنكه آنها به اين گروه تامين داده‌اند به احتمال قوي
هرگونه بازگشتي منجر به اعدام يا زنداني شدن آن مي‌شود. در كوتاه‌مدت هيچ يك از
مناقشات بالا چندان از اهميت بالايي برخوردار نيستند. زيرا بازرسي‌هاي آژانس
سازمان ملل به سازمان ملل قدرت بي‌سابقه‌اي در ديپلماسي با ايران ميدهد.
گزارش تيم دانشمندان سازمان ملل كه سراسر ايران
را طي چندين ماه گشته و يافته‌هايشان را به سازمان ملل ارايه مي‌دهند، نقشي مهم در
تحول ديدگاه غرب نسبت به ايران ايفا خواهد كرد.
اين نفوذ و اعتبار فزاينده سازمان ملل براساس
گزارشها منجر به ارائه طرحهايي از سوي اروپا براي همتاي آژانس بين‌المللي انرژي
اتمي در عراق، كميسيون بازرسي، تحقيق و نظارت سازمان ملل، دائمي داراي صلاحيت جهت
تحقيق و تفحص در مورد برنامه‌هاي تسليحات ميكروبي و موشكي در سراسر جهان شود اين
طرحها همراه شده است با تلاشهايي از سوي اتحاديه اروپا و ديگر و ديگر اعضاي شوراي
امنيت جهت به اتمام رساندن كارشان كه در پي تهاجم ايالات متحده مختل شده بود.
كابينه بوش به شدت با اين طرحها مخالفت ميكند، با اعلام اين مطلب كه بازرسان
آمريكايي دير يا زود تسليحات ممنوعه صدام حسين را پيدا خواهند كرد. اما اگر
آمريكائيان در اين كار ناكام بمانند. و شواهدي بدست نياورند. فشارها بر آن جهت
اعاده كار به سازمان ملل در عراق همچون ايران افزايش خواهد يافت.
ش.د820364ف