درباره ساز و کار تحویل جزایر از مصر به عربستان ، به نظر می رسد یک توافق سه جانبه بین "مصر-اسرائیل-عربستان سعودی" امضا شده و قبل از تحویل در یک اقدام هماهنگ شده رژیم اسرائیل کاملا در جریان گذاشته شده است. روزنامه صهیونیستی "هاآرتص" در گزارشی درباره تصمیم اخیر دولت مصر مبنی بر واگذاری مالکیت جزایر "صنافیر" و "تیران" به عربستان سعودی، این مسئله را فاش کردند
دولت مصر در سفر ملک سلمان به این کشور با عربستان توافقنامه مرز دریایی امضا کرد که بر اساس آن، دو جزیره استراتژیک تیران و صنافیر در آبهای سرزمینی عربستان قرار می‌گیرد. این جزایر با توجه به مرز بین المللی که در سال ۱۹۰۶ میان بریتانیا و امپراتوری عثمانی تعیین شد، اساسا متعلق به مصر هستند، اما عربستان ادعای مالکیت آن ها را داشت. اهمیت راهبردی این جزایر از آن جهت است که تنگه تیران تنها راه دسترسی رژیم اسرائیل از خلیج عقبه به دریای سرخ است و نقش مهمی در تبادلات تجاری این رژیم ایفا می‌کند. با وجود گذشت چند هفته از این اتفاق، این بحث همچنان در رسانه های مصری و منطقه داغ است و مخالفان این اقدام، در حال جمع کردن امضا برای محکومیت این خیانت السیسی هستند. در این مطلب سعی می شود به بررسی اهمیت این دو جزیره و همچنین نقش این توافقنامه در ارتباط بین عربستان و رژیم اسرائیل بپردازیم.
اهمیت و مختصات جغرافیایی تیران و صنافیر
جزیره تیران با وسعت 80 کیلومتر مربع در ورودی تنگه تیران قرار دارد و خلیج عقبه را از دریای سرخ جدا می‌کند. جزیره صنافیر نیز با مساحت حدود 33 کیلومتر مربع، قبل از جنگ شش روزه در سال 1967 در کنترل "جمال عبدالناصر"، رئیس جمهور وقت مصر بود و قرار شد تا این کشور از این جزایر در جنگ علیه اسرائیل استفاده کند. با از دست رفتن این دو جزیره در جنگ 6 روزه اسرائیل و اعراب، پیمان کمپ دیوید بین اسرائیل و مصر امضا و درباره آن ها تصمیم گیری شد. بر اساس این پیمان رژیم صهیونیستی می‌بایست از این دو جزیره خارج شود و آن را در اختیار نیروهای ناظر بین المللی وابسته به سازمان ملل متحد قرار دهد تا بدین وسیله مناقشه مصر و رژیم صهیونیستی پایان یابد.
عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان در سال 1950 از مصر خواسته بود مسئولیت حمایت از این دو جزیره را برعهده بگیرد، اما پس از آن که تفاهمنامه "کمپ دیوید" امضا شد رژیم سعودی با حضور ناظران بین المللی موافقت کرد و درباره مسئولیت جزایری که به مصر سپرده بود، مطلبی مطرح نکرد و در نتیجه با قرارداد "کمپ دیوید" این جزایر به مصر رسید (با توجه به اینکه در سال 50 میلادی مالکیت این جزایر به مصر داده شده بود.)
اگرچه این جزایر دارای هیچ منبع نفتی یا آبی نیست، اما از موقعیت استراتژیکی برخوردار هستند؛ به گونه‌ای که باید آن‌دو را دروازه ورود به خلیج عقبه بر شمرد که اسرائیل ، عربستان سعودی و اردن از آن برای عبور کشتی ها استفاده می کنند. این دو جزیره در دهانه ورودی خلیج عقبه، یعنی تنگه "تیران" در شمال دریای سرخ قرار دارند و کشورهای عربستان و مصر در دو طرف تنگه "تیران" هستند. خلیج عقبه منطقه ای است که بندر ایلات در جنوب سرزمین های اشغالی در شمال آن قرار گرفته است. راه خروج از خلیج عقبه همین تنگه تیران است.
این میزان اهمیت این دو جزیره فقط به لحاظ جغرافیایی است، اما پیوند مسائل روابط بین الملل و معاهدات تاریخی با مسائل جفرافیایی، مسئله را بسیار دگرگون و تا حدی متفاوت تر می‌کند. براساس الحاقیه «ج» توافقنامه کمپ دیوید، هر گونه اقدام در این دو جزیره و محیط پیرامونی آن ها منوط به اخذ موافقت رژیم صهیونیستی است. بنابراین بعد از توافق اخیر قاهره-ریاض که سبب حاکمیت عربستان بر این دو جزیره می شود، ریاض هم توافقنامه کمپ دیوید را به رسمیت شناخت و هم این که برای هر اقدامی به اخذ موافقت اسرائیل نیاز دارد و معنای این چیزی جز نیاز به ایجاد روابط رسمی نیست.
از سوی دیگر تنها مسیر مناسب برای کشتیرانی در تنگه خلیج عقبه بخش غربی جزیره تیران است. این منطقه تا زمانی که تحت حاکمیت مصر بود به دلیل نزدیکی به سواحل شرقی شبه جزیره سینا همگی جزء آب های مصر محسوب می شد، اما وقتی تحت حاکمیت عربستان قرار گرفت منطقه قابل کشتیرانی به دلیل آنکه بسیار از سواحل تیران دور است در آبهای بین المللی قرار خواهد گرفت، بنابراین تنها نقطه قابل کشتیرانی در تنگه خلیج عقبه جزء آب های بین المللی خواهد بود و تحت حاکمیت هیچ یک از دو کشور مصر و عربستان قرار نخواهد داشت. و این به این معنا است که ساخت پلی که وعده آن از سوی سعودی ها داده شده است در بخش غربی منوط به موافقت اسرائیل و اردن است. چرا که اردن و اسرائیل تنها طرف‌هایی هستند که بعد از مصر و عربستان از این بخش استفاده می کنند، بنابراین نارضایتی آنها موجب عدم اجرایی شدن این پروژه خواهد بود.
اما درباره ساز و کار تحویل جزایر از مصر به عربستان ، به نظر می رسد یک توافق سه جانبه بین "مصر-اسرائیل-عربستان سعودی" امضا شده و قبل از تحویل در یک اقدام هماهنگ شده اسرائیل کاملا در جریان گذاشته شده است. روزنامه صهیونیستی "هاآرتص" در گزارشی درباره تصمیم اخیر دولت مصر مبنی بر واگذاری مالکیت جزایر "صنافیر" و "تیران" به عربستان سعودی، عنوان داشت: مقامات مصری پیشتر به اسرائیل اطلاع داده بودند که قصد دارند مالکیت جزایر "صنافیر" و "تیران" را به عربستان سعودی واگذار کنند. این روزنامه همچنین ادعا کرد: "سران اسرائیل در تماس با مقامات مصری اعلام کرده بودند تا زمانیکه آزادی کشتی های اسرائیلی به قوت خود باقی بماند و بندهای پیمان صلح محترم شمرده شود با اجرای این طرح مخالفتی ندارند." "هاآرتص" در ادامه نوشت: "مصر و عربستان سعودی، آزادی کشتی های اسرائیل را در آبهای منطقه تضمین کردند. آنها به سران اسرائیل و مقامات آمریکا اطمینان خاطر دادند که به بندهای پیمان صلح پای بند می مانند."
نکته دیگر این که در کنار واگذاری این دو جزیره به عربستان، السیسی و ملک سلمان برای ساخت پلی بر روی دریای سرخ با هدف اتصال زمینی دو کشور نیز توافق کردند. "عبدالفتاح السیسی" رئیس جمهوری مصر هم پیشنهاد کرد این پل، به نام "ملک سلمان" نام گذاری شود. این پل قرار است بندر گردشگری شرم الشیخ در صحرای سینای مصر را از طریق جزیره های تیران و صنافیر در دریای سرخ به منطقه "راس حمید" در منطقه تبوک در شمال عربستان سعودی متصل کند. طول این پل ۵۰ کیلومتر خواهد بود و قرار است با هزینه ۴ میلیارد دلار و در مدت ۷ سال ساخته شود.
منافع رژیم صهیونیستی در این توافقنامه
با این که این توافقنامه در ظاهر بین عربستان و مصر است، اما چنان چه گفته شد پشت پرده آن طرحی صهیونیستی است که منافع رژیم اسرائیل را تأمین می کند. بهره های اسرائیل از این توافق عبارتند از:
1- عربستان بدون هیچ هزینه ای ذیل تعهدات توافقنامه کمپ دیوید قرار گرفت.
2- تنگه خلیج عقبه که تنها گذرگاه خروج از خلیج عقبه و تنها مسیر دریایی جنوبی اسرائیل بود از سیطره مصر خارج شد و با قرار گرفتن در آب های بین المللی در اختیار شورای امنیت قرار می گیرد و به دلیل حضور و حمایت دائمی آمریکا از اسرائیل باید گفت در حقیقت تنگه خلیج عقبه در اختیار رژیم صهیونیستی قرار دارد.
3 - برقراری ارتباط عربستان با رژیم صهیونیستی نیاز به توجیهی رسمی داشت که با این اقدام مصر، این بهانه فراهم شد.
4- با این انتقال، مصر دیگر خطری بالقوه برای اسرائیل نخواهد بود زیرا دیگر سیطره ای بر این منطقه نخواهد داشت. تا زمانی که این دو جزیره از آنِ مصر بود عبور از این منطقه در اختیار این کشور بود و زمانی که حاکمیت مصر با اسرائیل همراهی نمی‌کرد، مصر خطری جدی برای اسرائیل محسوب می شد و می توانست در این نقطه صهیونیست ها را تهدید کند.
5- واگذاری این دو جزیره به عربستان با وجود دوستی ظاهری، یک دشمنی نهفته بین دو ملت مسلمان به وجود آمد که تا همیشه می تواند منشأ اختلاف باشد و در حقیقت این کینه و اختلاف بذری برای اختلاف افکنی در دهه های آینده است.
6- مصر و عربستان هر دو برای هر گونه فعالیت در این منطقه حساس و استراتژیک به اسرائیل و موافقت آن وابسته شدند.
تداوم مخالفت ها
با وجود گذشت دو هفته از هدیه السیسی به ملک سلمان، مردم مصر همچنان نسبت به خیانت السیسی در واگذاری بخشی از خاک مصر به عربستان معرتضند. احزاب مصری با تشکیل کمیته مردمی در محله‌ها و روستاهای مصر کار جمع‌آوری امضا از مردم به‌منظور اعتراض قانونی به این تصمیم دولت مصر درباره واگذاری را قرار است آغاز کنند.
رئیس هیئت پارلمانی حزب «المصریین الاحرار» نیز تاکید کرد که برگزاری همه پرسی تنها راه حل پایان دادن به منازعه بر سر دو جزیر تیران و صنافیر است. با وجود این اعتراض ها، السیسی از اقدام خود دفاع کرد. وی در بازدید از پروژه ارتفاعات "الجلاله البحریه" گفت:" دو جزیره تیران و صنافیر در طرف مقابل سواحل ما قرار گرفته اند و لذا متعلق به ما نیستند، آنجا سرزمین ما نیست. سرزمین ما اینجاست و ما باید اینجا را آباد کنیم و از آن حفاظت کنیم(!)
کمپ دیوید2
به نظر می رسد این توافقنامه می تواند به عنوان مرحله جدید در روابط اسرائیل با جهان عرب به شمار رود. در زمان انور سادات رئیس جمهور اسبق مصر، پیمان کمپ دیوید و صلح مصر با اسرائیل باعث شد رژیم صهیونیستی در برخی کشورهای عربی مشروعیت یابد. در شرایط کنونی نیز به صورت مستمر اخباری از دیدار سران اسرائیلی و سعودی منتشر می شود. به نظر می رسد دو طرف منتظر نوعی بهانه برای برقراری رابطه باشند. در شرایط کنونی این دو برای هماهنگی در مورد ساخت پل بین مصر و عربستان باید با یکدیگر همکاری کنند و این خود بهترین بهانه برای گسترش روابط و عادی سازی روابط است.
عربستان گام به گام به رژیم صهیونیستی نزدیک تر می شود. این مهم را روزنامه اسرائیلی نیز اشاره کرده است. روزنامه صهیونیستی هاآرتص اعلام کرد وزیر دفاع عربستان در اردن با سران اسرائیل دیدار و شرایط معاهده صلح جدیدی نظیر پیمان کمپ دیوید را بررسی کردند. پیمان کمپ دیوید عادی سازی روابط مصر و رژیم صهیونیستی بود و اگر کمپ دیوید 2 نیز در مورد عربستان اتفاق بیفتد نباید زیاد تعجب کرد. در این ارتباط سفر اخیر ملک سلمان پادشاه عربستان به مصر این فرضیه را بیش از پیش تقویت کرد. "مجتهد" افشاگر سعودی اعلام کرد:" توافقی که بین "سلمان بن عبدالعزیز" شاه سعودی و "عبدالفتاح السیسی" رئیس جمهور مصر درباره دو جزیره تیران و صنافیر صورت گرفت، به سبب رابطه با اسرائیل بود. پل عربستان به جزایر صنافیر و تیران در اصل همان برقراری پل ارتباطی با اسرائیل است." در پی سفر اخیر "سلمان" به مصر و واگذاری دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان، قرار است عربستان از خاک خود به دو جزیره یاد شده و از آنجا به مصر پل احداث کند. نام این پل، "ملک سلمان" اعلام شده است. "مجتهد" تاکید کرد، فرصت برای این که عربستان رابطه با اسرائیل را به بهانه موفقیت پروژه پل اعلام کند، مهیا است.
فرجام سخن
با وجود اسناد بسیار زیاد مبنی بر مصری بودن دو جزیره تیران و صنافیر، وزارت خارجه مصر اسنادی را منتشر کرد که نشان می داد این جزایر متعلق به عربستان هستند، مخالفان اما اسناد محکم تر و قابل اعتنا تری را منتشر کردند که این جزایر در سال 1905 در توافق بین عثمانی و مصر به مصر داده شده اند. مخالفان نیازهای اقتصادی مصر را دلیل اصلی باج دهی السیسی به عربستان اعلام کرده اند. این رفتار السیسی باعث شده است تا اسرائیل به عنوان برنده اصلی این توافق معرفی شود. از یک طرف امنیت رژیم اسرائیل در آب های این منطقه تامین خواهد شد و از طرف دیگر امکان مراودات بین عربستان و صهیونیست ها به بهانه همکاری در ساخت پل بیشتر خواهد شد. این امر از این نظر قابل توجه است که عربستان در سال های اخیر حجم روابط خود را با رژیم اشغالگر بسیار افزایش داده است و همکاری در ساخت این پل می تواند زمینه ساز ایجاد روابط رسمی بین این دو شود. در صورت تحقق این امر رژیم صهیونیستی برد بسیار بزرگی را در منطقه کسب خواهد کرد و می تواند با قدرت بیشتری علیه مردم فلسطین اقدام کند. این امر می تواند پس از پیمان کمپ دیوید به عنوان مرحله جدید روابط جهان عرب با اسرائیل خوانده شود./