بدیهی است که ذهن کودک همواره آماده یادگیری است و با استناد به آیات و روایات اسلامی و نظر کارشناسان این عرصه، هر نکته‌ای که یادگیری آن در مقطع سنی پایین‌تری انجام شود، از ماندگاری بیشتری برخوردار است، در حدیثی از معصوم(ع) نیز ذهن بچه به خشت خامی تشبیه شده که می‌تواند نقش هر موضوع و تصویری را برای همیشه در خود حفظ نماید.
البته علاقه‌مندی یا بی‌تفاوتی کودک به مسائل پیرامونی تنها در گرو یادگیری نیست، بلکه جذابیت موضوع، تناسب موضوع با ظرفیت‌های فکری وی، عجیب یا غیرمنتظره بودن موضوع، رفتارها و تغییرات محیطی، به‌خصوص نحوه رفتار پدر و مادر، مربیان و معلمین نسبت به موضوع و سایر موارد مشابه نیز، در پدیدار شدن ذهنیت مثبت یا منفی در کودک نسبت به مسائل مختلف، حائز اهمیت فراوان است.
از همین‌رو نقش خانواده و مدرسه در تعلیم و تربیت فرزندان از جایگاه فوق‌العاده‌ای برخوردار است، می‌توان عملکرد آینده کودکان، جوانان و نوجوانان را حاصل‌کار و تصویری از نحوه عمل و رفتار این دو نهاد یعنی نهاد خانواده و محیط آموزشی (مدرسه و دانشگاه) دانست، بنابراین طبیعی است، در این زمینه جوامعی موفق‌تر خواهند بود که از این فرصت یعنی قدرت یادگیری کودک در سنین پایین، برای نهادینه‌سازی رفتارها و ارزش‌های مطلوب اجتماعی بهره بیشتری را ببرند.
بدیهی است که؛ در این رابطه می‌توان با استفاده از روش‌های آموزشی مانند؛ واگذاری موضوعات تحقیقی و پژوهشی و یا حتی اختصاص موضوع انشای دانش‌آموزان به مسائل و مطالب اجتماعی و یا استفاده از ابزارهایی مانند؛ فیلم، کتاب و بازی برای جلب‌توجه و ترغیب آنان به مسائل اجتماعی، اخلاقی، علمی و دیگر عرصه‌ها، به این هدف دست یافته و از این طریق از بروز بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی جلوگیری و متقابلاً در ظهور بسیاری از رفتارهای مثبت و مطلوبیت‌های بنیادین ایفای نقش نمود.
به‌عنوان مثال؛ از موضوعات ذیل می‌توان به عنوان سرفصل‌هایی نام برد که پرداختن به آن‌ها در قالب‌های آموزشی می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود فرهنگ اجتماعی و پیشرفت و توسعه همه‌جانبه کشور داشته باشد:
1- پرداختن به فلسفه و آثار مثبت انجام فریضه امر به‌معروف و نهی‌ازمنکر به عنوان بزرگترین راهبرد اسلامی برای جلوگیری از ایجاد انحراف در جامعه و متقابلاً عوارض و پیامدهای ترک این واجب الهی، از جمله مواردی است که اگر چه شاید طرح آن برای دانش‌آموزان ثقیل به نظر برسد، اما قطعاً با بهره‌گرفتن از شیوه‌های مناسب، امکان طرح آن در اشکال مختلف آموزشی مانند؛ انشاء امکان‌پذیر است و می‌تواند این فریضه را از همان دوران کودکی در فکر و ذهن جوانان و نوجوانان نهادینه نماید.
2- با توجه به اینکه در اکثر فعالیت‌های اجتماعی و حتی غیراجتماعی، کار تیمی منجر به هم‌افزایی و در نتیجه افزایش راندمان کاری می‌شود و از آنجا که در حال حاضر این موضوع در حد شایسته مورد توجه قرار نگرفته است، لذا این موضوع سرفصل دیگری است که می‌تواند به عنوان موضوع تحقیق یا انشاء مدارس در جهت کمک به فرهنگ‌سازی در جامعه، در دستور کار مراکز آموزشی قرار گیرد.
3- حفاظت از محیط زیست و حساسیت نشان دادن نسبت به تخریب منابع طبیعی و عوارض و پیامدهای آن در بخش‌ها و موضوعات مختلف، موضوع مهم دیگری است که می‌تواند برای فرهنگ‌سازی در این زمینه، دستمایه کارهای پژوهشی یا موضوع انشاء برای دانش‌آموزان باشد.
4- ایجاد حساسیت نسبت به رفتارهای مشکوک افراد در جامعه، به ویژه در مواردی که پای بیگانگان در میان است، از دیگر مواردی است که در بسیاری از کشورهای دنیا، از جایگاه خاص آموزشی برخوردار است.
5- یکی از ناهنجاری‌هایی که گاهی در جامعه با آن مواجه می‌شویم، بی‌تفاتی برخی افراد در مورد نگهداری اموال عمومی و حتی انجام رفتارهای خسارت‌بار نسبت به اموال عمومی مانند؛ مبلمان شهری، فضای سبز، تلفن‌های عمومی، وسایل حمل و نقل عمومی و امثال آن است و این در حالی است که رفع آن مستلزم جلب توجه کودکان و نوجوانان به پیامدها و عوارض آن با استفاده از روش‌های مختلف از جمله روش‌های مورد اشاره قبلی است.
6- علی‌رغم برخورداری دین اسلام از کرامات و ارزش‌های فراوان انسانی و درهم آمیختگی فرهنگ کهن ایرانی با هنجارهای اخلاقی و رفتاری متعدد دینی و اجتماعی و با وجود اینکه مردم ما از همه شایستگی‌های لازم برای الگو بودن برخوردارند، اما متأسفانه به نظر می‌رسد، همچنان الگوپذیری جوانان و نوجوانان ایرانی در برخی از موارد از جمله؛ در مواردی مانند: پوشاک، آرایش، گاهی تغذیه و حتی تفریح، تابع رفتارهای ناهنجار و ناسازگار غربی و شرقی است و لذا این موضوع نیز می‌تواند، سرفصل دیگری از موضوع انشاء یا پژوهش کلاسی دانش آموزان را به خود اختصاص بدهد.
7- آشنایی با نخبگان و دانشمندان ایران و اسلام و دستاوردهای آنان و همچنین آشنایی با جاذبه‌های تاریخی و گردشگری ایران نیز موضوع دیگری است که می‌تواند در قالب فعالیت‌های فوق برنامه مانند؛ پژوهش تیمی و یا انشاء کلاسی، زمینه را برای ارتقاء روحیه خودباوری و اعتماد به‌نفس در جوانان و نوجوانان این مرز و بوم فراهم و آنان را از شیفتگی غیرمنطقی نسبت به ظواهر زندگی غرب در امان نگه بدارد.
8- تهاجم فرهنگی و آثار و عوارض آن و همچنین شناخت ابزار و روش‌ها و اهداف و مقاصد دشمن، به ویژه در زمینه ماهواره، شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های رایانه‌ای، چنانچه به شکل هوشمندانه و هدفمند مورد توجه نظام آموزشی در مدارس قرار گیرد، کمک شایانی به رفع و دفع توطئه بیگانگان وپیشگیری از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی در این زمینه خواهد کرد، بنابراین اختصاص موضوع انشاء کمترین کاری است که می‌تواند به حل مشکل در این زمینه کمک نماید.
9- فرهنگ آپارتمان نشینی و شهروندی و نیز قانون‌گرایی و قانون‌مداری و همچنین مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی از دیگر نکاتی هستند که هرکدام در جایگاه خود از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخورداند و هریک به تنهایی می‌توانند موضوع ده‌ها کلاس انشاء در زمینه‌های مختلف باشد.
10- قطعاً بخش عمده‌ای از آنچه برخی امروز از آن به عنوان دین‌گریزی جوانان نام می‌برند، حاصل سیاه‌نمایی دشمنان و اطلاعات نادرست و غیرواقعی افراد از واقعیت‌های جامعه است، اما بخشی از آن نیز واقعی و ناشی از شناخت ناکافی و یا کم‌کاری برخی از مسئولین و متولیان امر، برای معرفی اسلام ناب محمدی(ص) است، البته در پاره‌ای از موارد می‌توان رد پای خیانت افراد مغرض و منافق را نیز به خوبی مشاهده کرد، اما در هر حال این مورد نیز مشکلی است که مدارس می‌توانند با انجام اقداماتی مشابه آنچه تاکنون مطرح شد، در رفع آن مؤثر باشند.
کلام آخر اینکه؛ برای غلبه بر مشکلات و ناهنجاری‌های اجتماعی و متقابلاً نهادینه‌سازی فرهنگ و ارزش‌های ایرانی، نه تنها باید از موقعیت محیط آموزشی به درستی استفاده کرد، بلکه لازم است از تمام ابزارها و امکانات موجود و قابل دسترس به بهترین شکل ممکن برای آموزش فرزندانمان بهره ببریم، خواه این ابزار و روش‌ها قالب، فیلم، بازی و کتاب داشته باشند یا به شکل تهیه خبر و گزارش، خاطره‌نویسی، شعر، نقاشی، داستان، انشاء و یا هر ابزار و روش دیگری مورد استفاده قرار گیرند.