نشست نقد و بررسی کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» عصر 24 مهر ماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با حضور اساتیدی همچون هادی خانیکی، دکتر افخمی و همچنین دکتر امانی مدیرکل تألیف کتاب های درسی، امیر یزدیان از دانشجویان دکترای ارتباطات دانشگاه علامه و مترجم کتاب در زمینه سواد رسانه ای و جمعی از دانشجویان این دانشکده و برخی اهالی رسانه در سالن انجمن دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد.
به گزارس گروه فرهنگی بصیرت به نقل از خبرگزاری ایسنا؛ هادی خانیکی در نشست نقد و بررسی کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» که از امسال برای مقاطع متوسطه تحصیلی تألیف و ارائه شده است و در مدارس تدریس می شود، اظهار کرد: به شخصه نگران این هستم که توجه به سواد رسانه ای در ایران دچار عوام زدگی بشود و یا اینکه دچار عوام زدگی شده باشد.
به گزارش ایسنا، این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در عین حال معتقد است: مقوله ای که شاید بیش از همه مقوله های ارتباطی امروز بر سر آن بحث است این است که نه تنها هر نهاد دولتی بلکه هر شرکتی به مسئله سواد رسانه ای می پردازد اما اینکه آیا در این بحث به سمت رسانه شناسی می رویم یا به سمت رسانه هراسی این دو مسئله از یکدیگر متفاوت است.
نشست نقد و بررسی کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» عصر 24 مهر ماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با حضور اساتیدی همچون هادی خانیکی، دکتر افخمی و همچنین دکتر امانی مدیرکل تألیف کتاب های درسی، امیر یزدیان از دانشجویان دکترای ارتباطات دانشگاه علامه و مترجم کتاب در زمینه سواد رسانه ای و جمعی از دانشجویان این دانشکده و برخی اهالی رسانه در سالن انجمن دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد.
در این نشست یکی از مهمترین مسائلی که مطرح شد، این بود که کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» با مشارکت اساتید و پژوهشگران این حوزه شکل نگرفته است و اغلب اعضای تیم مولف سوابق غیررسانه ای داشته اند و همچنین نیازسنجی درستی برای آن انجام نشده است.
از سویی مطرح شده عنوان کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» درست نیست، چرا که اساسا سواد رسانه ای از تفکر و انتقاد جدا نیست و محتوای کتاب تلاش دارد، مخاطب را به این سمت ببرد که رسانه خارجی بد است و هیچ نقدی به رسانه های داخلی وجود ندارد.
همچنین در نقد این کتاب مطرح شد که سیر تعیین درس ها منطقی نیست و نداشتن انسجام می تواند با پراکنده سازی آموزش ها، آن را کم اثر کند و به دنیای فراموشی بسپارد و همچنین هیچ یک از اهداف و توانمندی های مدنظر یونسکو از تعریفی که برای سواد رسانه ای ارائه شده است، در متن کتاب سواد رسانه ای محقق نشده است؛ چرا که در این متن شیوه های تحلیل و تفسیر انتقادی پیام و ارزش های موجود در آن مطرح نشده است.
بنا بر این گزارش، در دفاعیه این کتاب از سوی مولفان درباره وجود و الزام چنین کتابی در مدارس مطرح شد که در شرایطی که حوزه سواد رسانه ای در کشور ما نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا بیش از 50 سال عقب است پس انتشار این کتاب با تمام کم و کاستی ها و نواقص آن می تواند اتفاق مبارکی باشد. این کتاب برخلاف بسیاری از کتاب های درسی آموزش و پرورش حافظه محور نیست بلکه تفکر محور است و هر فصل آن بر روی یکی از سوالات پنج گانه سواد رسانه ای تمرکز دارد که ایده خوبی است.
***
براساس این گزارش در ابتدای این نشست هادی خانیکی استاد ارتباطات با اشاره به اینکه تألیف و تهیه کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» در مقطع متوسطه کار درخور توجهی بود که نظرها را به خود جلب کرد، یادآور شد: اینکه چرا این کتاب منتشر شد و چگونه منتشر شد و چه نقاط قوت و ضعفی دارد، به همین اعتبار بنا بر این گذاشتیم به کمک یکدیگر یعنی یک نهاد رسانه ای، یک نهاد علمی و در کنار هم یک نهاد سومی که دستگاه اجرایی و آموزشی است یعنی آموزش و پرورش کار را به نقد و بررسی بگذاریم و از نتایج آن همه بهره مند شویم.
او سپس گفت: در این نشست به عنوان مسئولیت انجمن ایرانی مطالعات فرهنگ و ارتباطات وظیفه خودم دانستم که هم از قبول دعوت تشکر کنم و هم بگویم که چه کار به موقعی انجام شده است. حال محتوا دادن به این کار به موقع را ما باید به آن جامع عمل بپوشانیم.
این استاد ارتباطات در ادامه این نشست درباره دغدغه هایی که در زمینه سواد رسانه ای داشته است، بیان کرد: جزء دغدغه های اصلی ام این است که در ایران گفت وگو معمولا سخت انجام می گیرد یا انجام نمی گیرد و معمولا به گفته شفیعی کدکنی هر کس به درون خویش تبعید شده است. نهادهای اجرایی در درون خودشان هستند. نهادهای ارتباطی هم همین طور. در حالی که اگر این افق ها بتواند به روی هم باز شود از نتایج آن همه دستگاه ها می توانند استفاده کنند و کمتر این اتفاق می افتد که کاری در بدو انجامش مورد توجه قرار بگیرد.
دکتر خانیکی با اشاره به حضور دکتر امانی مدیرکل تألیف کتاب های درسی بیان کرد: دکتر امانی مدیرکل تألیف کتاب های درسی هستند و خودشان خوشبختانه در مقاطع علمی دیگر هم فعالیت دارند و عضو انجمن مطالعات برنامه ریزی درسی ایران هستند. امیدواریم خود این انجمن جزو مجموعه ای باشد که در ادامه درس ها به ما بپیوندند و نهادهای بیشتری دست‌اندرکار این مجموعه باشند.
او همچنین با اشاره به حضور دکتر افخمی در نشست نقد و بررسی کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» مطرح کرد:دکتر افخمی از چهره های شناخته شده در حوزه ارتباطات هستند و اولین کارها را در حوزه رسانه ای در دانشگاه علامه انجام دادند.
این استاد ارتباطات سپس با اشاره به جلساتی که پیرامون کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» پیش از این برگزار شده است و آنچه که از آن نشست استنباط کرده است، توضیح داد: از جلسه پیشینی که برگزار شد، آنچه که برداشت کردم این بود که دو دیدگاه در برابر هم قرار دارد؛ یک دیدگاه به متن کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» برمی گردد که در آن بعضی از مولفان معتقد بودند که منتقدان وارد بحث خود کتاب نمی شوند و صرفا به پیرامون و حواشی آن می پردازند. البته برخی دیگر هم به این اشاره کرده اند که در تهیه کتاب همه تمهیدات لازم دیده شده است و افرادی که لازم بوده است از آن ها استفاده شده است. در حالی که استفاده نشدن از صاحب نظران سواد رسانه ای در دانشگاه ها به معنای اینکه آن ها هم می توانستند تأثیرگذار باشند، نبوده است و بعضا هم مطرح شده بود منتقدان این کار بیشتر خلت مبحث بین نظام آموزشی و حتی نقد قدرت سیاسی با نقد کتاب و یا نقد خود موضوع سواد رسانه ای داشته اند.
رئیس دانشکده ارتباطات علامه همچنین درباره دیدگاه دیگری که در ارتباط با کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» وجود داشته به تمرکز بر روی فرایندهای آن اشاره کرد و گفت: این بدان معنا نیست که کسانی که بر روی فرآیندها تمرکز پیدا می کنند، متن کتاب را نخوانده اند یا ندیده اند بلکه معتقد هستند که دلیل آنچه به متن درسی تبدیل می شود و آموزش داده می شود و در نهایت نتایج اش دنبال می شود، تألیف کتاب یکی از حلقه های آن است. در واقع حلقه های دیگری هم وجود دارد که پیش از تألیف چگونگی مشارکت جامعه یا چگونگی مشارکت آموزش، دانش آموزان و معلمان را هم دربرمی گیرد، بنابراین هنوز زود است برای اینکه قضاوت کنیم کدام یک از دو دیدگاه را انتخاب کنیم.
وی ادامه داد: این توجه خوبی است که آموزش و پرورش به بحث سواد رسانه ای داشته است و علی القاعده برای ما ارتباطاتی ها این مسئله نقاط قوتی برای آموزش و پرورش است که به هر حال یکی از مسائلی است که پیرامون ما هست و خیلی خوب و به موقع به آن توجه شده است. اگر اشتباه نکنم حدود 800 هزار نفر زیر پوشش این کتاب قرار می گیرند. به واقع از نظر ما ارتباطاتی ها از مجموع تیراژ مطبوعاتی که الان وجود دارد بیشتر می شود و این خود به خود در دنیای ما که روز به روز تیراژ روزنامه ها کمتر می شود، چنین تیراژ بالایی خیلی خوب است.
خانیکی در بخش دیگری از گفت وگویش با بیان اینکه آموزش و پرورش به مسئله نو و مهمی توجه کرده است، در عین حال اظهار کرد: مهم نتایج و سازوکار تفکر و سواد رسانه ای است که باید به آن توجه کرد. در ابتدا از آموزش و پرورش تشکر می کنیم که به مخاطب توجه کرده است، چرا که یکی از مسائل اصلی در این زمینه توجه به مخاطب است. چرا که اساس مسئله سواد رسانه ای این است که از مجموع مولفه های ارتباطی،باید مخاطب را جدی گرفت. حال اینکه موفق است یا نه باید کارشناسان کار بگویند اما از سویی نگران این هستم که توجه به سواد رسانه ای در ایران دچار عوام زدگی بشود و یا اینکه دچار عوام زدگی شده است بنابراین مسئله ای که شاید بیش از همه مقوله های ارتباطای امروز بر سر آن بحث است، این است که آیا این بحث سواد رسانه ای به سمت رسانه شناسی می رود یا به سمت رسانه هراسی و هر یک از این دو مسئله با یکدیگر متفاوت هستند.
استاد خانیکی در بخش پایانی سخنانش با اشاره به اینکه برگزاری چنین نشست هایی در پیرامون تألیف کتاب «تفکر و سواد رسانه ای» اقدامی درست است، یادآور شد: در این خصوص، اینکه ما برای اولین بار یک انجمن علمی، یک نهاد رسانه ای و یک نهاد سیاست گذار و برنامه ریز در کنار هم قرار گرفته اند به فال نیک می گیریم. امیدواریم در ادامه نتایج خوبی داشته باشد و همه از آن بهره مند شوند.