اگر همه کارشناسان اذعان دارند برجام یک توافق بسیار خوب برای آمریکا و بیشتر برای اروپایی هاست و اروپایی ها نگران از اقدامات ترامپ در قبال این موضوع هستند، پس باید اقداماتی را انجام دهد که غرب به این باور برسد که هر نوع تحریمی، ستون های برجام را فرو می ریزد.
چند روز قبل، وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران در بیانیه ای اعلام کرد اقدام اخیر دولت ایالات متحده در اعمال تحریم های فرامرزی یک جانبه علیه افراد و نهادهای ایرانی و غیرایرانی به بهانه های ساختگی و ناموجه را به عنوان اقدامی خلاف حقوق بین الملل و مغایر با متن و روح برنامه جامع اقدام مشترک محکوم کرده و مجددا تکرار و تاکید می نماید که تقویت و توسعه توانمندی های دفاعی کشور، از جمله تقویت ظرفیت دفاعی موشکی به منظور اعمال حق دفاع مشروع در برابر هرگونه تجاوز خارجی و ارتقای توان بازدارندگی در برابر تهدیدها، امری قطعی و تردید ناپذیر است و جمهوری اسلامی ایران در حفظ و حراست از کیان و تمامیت ارضی خود و تامین امنیت مردم هیچ محدودیتی برای خود قائل نیست.
در ادامه این بیانیه آمده است: وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، پیرو بیانیه مورخ ١٥ بهمن ماه ١٣٩٥، با استناد به موازین حقوق بشردوستانه بین المللی و در اجرای مصوبه شورایعالی امنیت ملی، بدینوسیله ١٥ شرکت ایالات متحده آمریکا به شرح زیر را، که نقض فاحش حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بین المللی از سوی آنان مسجل است، از تاریخ اول فروردین ۱۳۹۶ در «فهرست افراد حقیقی و حقوقی تحت تحریم جمهوری اسلامی ایران» قرار می دهد. این شرکت ها به طور مستقیم و غیرمستقیم در ارتکاب جنایات ددمنشانه رژیم صهیونیستی در فلسطین اشغالی مشارکت یا معاونت داشته، یا از اقدامات ترویستی این رژیم پشتیبانی کرده و یا با نقض قطعنامه ۲۳۳۴شورای امنیت اقدام به گسترش شهرک سازی غیرقانونی در فلسطین اشغالی کرده اند.
این شرکت ها که عمدتا امنیتی و نظامی هستند، در اقدامی متقابل از سوی جمهوری اسلامی ایران تحریم شده اند، جهت بررسی تأثیر این اقدام گفتگوی کوتاهی با دکتر سیامک باقری، کارشناس مسائل هسته ای و بین الملل صورت داده ایم.
دکتر باقری معتقد است: تحریم ۱۵ شرکت آمریکایی توسط ایران که در واکنش به تحریم های پس از برجامی صورت گرفت از چند جهت قابل توجه است: اولین نکته اهمیت این واکنش است که به نظر می رسد عمدتاً در راستای جنگ روانی قابل ارزیابی است، زیرا شرکت‌های تحریم شده ارتباطی با ایران ندارند و با توجه به تحریم های اولیه آمریکا معاملات شرکت‌های آمریکایی با ایران به شدت محدود شده است، اما اهمیت روانی اقدام دولت ایران در به وجود آوردن فضای روانی در افکار عمومی است که اقدامات آمریکا بی پاسخ نمی ماند و اینکه ایران هم آمریکا را تحریم کرده است. دومین نکته اهمیت روانی این اقدام، برجسته سازی همکاری آمریکا با اقدامات ضد حقوق بشری رژیم صهیونسیتی است، بویژه این اقدام می تواند تا حدودی تقویت کننده فضا و جو مردمی باشد که در جهان غربی و غیر غربی علیه رژیم صهیونسیتی به منظور تحریم کالاهای اسرائیلی ایجاد شده است. و سوم این که این اقدام واکنش روانی است برای جلوگیری از شکل گیری ذهنیت اجتماعی نسبت به دولت یازدهم و سیاست هایی که حل مشکلات را در برجامی کردن سیاست خارجی می دانست.
دکتر باقری درباره تأثیر اقدام ایران در جلوگیری از تحریم های احتمالی آمریکا نیز معتقد است: تردیدی نیست که این اقدام وزارت خارجه ایران را نمی‌توان یک واکنش مقابله به مثل یا در چارچوب بازدارندگی ارزیابی کرد، چون ایران اهرم های لازم برای عملی کردن سیاست اعلامی خود در زمینه تحریم علیه شرکت های آمریکایی را ندارد، لذا این اقدام تاثیری در ممانعت یا باز داشتن آمریکا از تحریم های بیشتر را ندارد. نکته دیگر این که این اقدام ایران هیچ گونه پاسخی به نقض روح برجام توسط آمریکا نمی دهد، در حالی موضع سخنگوی وزارت خارجه ایران بیان کننده نقض برجام با تحریم جدید است. از این رو این واکنش ایران به جهت ضعف برد اثرگذاری آن، سبب بازدارندگی نخواهد شد.
کارشناس مسائل هسته ای در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی را جمهوری اسلامی ایران باید دنبال کند تا سبب بازدارندگی طرف آمریکایی در اعمال تحریم های دیگر شود، گفت:
ایران باید اقداماتی را انجام دهد که غرب به این باور برسد که هر نوع تحریمی، ستون های برجام را فرو می ریزد. تا زمانی که درکی از تهدید در میان دولتمردان آمریکایی و اروپایی شکل نگیرد، تحریم ادامه خواهد یافت تا جایی که ما را دوباره به نقطه اول تحریم ها و سپس تحمیل برجام های دیگر بکشانند. این اقدام نیاز به شجاعت دیپلماتیک یا دیپلماسی انقلابی دارد. در واقع اگر همه کارشناسان اذعان دارند برجام یک توافق بسیار خوب برای آمریکا و بیشتر برای اروپایی ها است و اروپایی ها نگران از اقدامات ترامپ در قبال این موضوع هستند، پس چرا نباید از این از شجاعت و عقلانیت انقلابی استفاده نکنیم؟
دکتر باقری تصریح کرد: آنچه تاکنون طی این یک سال اخیر وزارت خارجه کشورمان در قبال نقض عهدها و نقض علمی و نقض روح برجام از سوی آمریکا انجام داده است، به گونه‌ای نبود که باعث احساس دغدغه و تهدید برای طرف های ذی نفع برجام گردد. مشکل اساسی در عدم جلوگیری از تحریم های رو به افزایش آمریکا در پسا برجام، ریشه در نوع نگاه و رویکرد دیپلماسی هسته‌ای در داخل ایران دارد؛ نگاهی که بین تداوم برجام با حل مشکلات داخلی پیوند ایجاد کرده است، لذا با این نگاه نمی توان موضع قاطعانه در قبال تحریم های آمریکایی اتخاذ کرد و مانع از تحریم های بیشتر شد./