آزادی موصل و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

اشغال شهر موصل به عنوان مرکز استان نینوا توسط تروریست های داعش باعث شد تا عراق با یک بحران امنیتی عمیقی مواجه شود؛ بحرانی که حتی احتمال اشغال پایتخت عراق در آن نیز وجود داشت، اما دو روز قبل با آزادسازی کامل موصل سرانجام این تهدید بر طرف شد. 

عملیات آزادسازی شهر موصل تقریباً از یک سال پیش آغاز شد و با توجه به این که رود دجله از مرکز این شهر عبور می کند، این رود، شهر را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است. عملیات نظامی ابتدا در سمت شرقی موصل آغاز شد و با توجه به بافت مسکونی و جمعیتی غیرمتراکم شهر، این عملیات طی 100 روز به پایان رسید و بعد از آن عملیات پاکسازی بخش غربی موصل آغاز شد. عملیات پاکسازی بخش غربی موصل با توجه به بافت جمعیتی و مسکونی متراکم و وجود کوچه ها و خیابان های تنگ و پیچ در پیچ، تقریبا 9 ماه به طول انجامید. طبق گفته ابو آلاء الولائی، فرمانده گردان های سیدالشهداء عراق،  طی عملیات آزادسازی موصل حدود ۵ هزار تروریست داعشی کشته شدند و بر اساس اطلاعات موجود می توان گفت حدود ۱۵ هزار تروریست در موصل باقی ماندند و با احتساب این که بالغ بر ۱۰ هزار نفر از آنها از موصل فرار کرده اند، می توان گفت هم اکنون حدود ۵ هزار داعشی در میان مردم مخفی شده و آماده ساماندهی مجدد اقدام علیه نیروهای عراقی هستند.

 با آزادسازی کامل شهر موصل، مرکز استان نینوی، تنها شهر تلعفر و همچنین 20 منطقه کوچک، غالبا در حومه شرقی و شمالی استان نینوی باقی می ماند که همچنان در اختیار عناصر داعش قرار دارد و برنامه بعدی نیروهای امنیتی عراق، آزادسازی شهر تلعفر است. بافت جمعیتی شهر تلعفر از قمومیت ترکمان تشکیل شده و در آن ترکمان های شیعی و سنی حضور دارند و در حال حاضر این شهر تحت محاصره نیروهای حشد شعبی قرار دارد و با توجه به مخالفت طرف های منطقه ای و بین المللی، تا به الان زمینه برای ورود نیروهای حشد به داخل شهر فراهم نشده است، با این وجود با آزادسازی موصل می توان کار داعش در عراق را پایان یافته دانست، چرا که این موصل مرکز خلافت خودخوانده داعش بود. 

در این میان نکته قابل توجه این که فعال شدن کانون های تروریستی در عراق می توانست امنیت ملی ایران را نیز تحت تاثیر قرار دهد، از این رو آزادسازی موصل نقش مهمی در افزایش ضریب امنیت ملی کشورمان خواهد داشت: 

عراق به عنوان کشوری که بیشترین مرز مشترک را با ایران دارد، از لحاظ اشتراکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی، روابط عمیق و دوستانه مقامات عالی رتبه دو کشور و همچنین نقش عراق در محور مقاومت و همسایگی آن با سوریه و نیز تاثیرگذاری تاریخی عراق در جهان عرب، مسائل مشترک و مهمی را با ایران دارد و از این رو تحولات عراق همواره در بالاترین سطح حساسیت و اهمیت از منظر سیاست خارجی و امنیت ملی ایران مورد رصد قرار می گیرد.

 عراق امروز، برخلاف دوره صدام، از بعد امنیت ملی برای ایران یک فرصت است، چرا که افزایش روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران و عراق، آمد و شد مقامات و مردم دو کشور، نزدیکی سیاست ها، گرایشات و مواضع دو طرف نسبت به تحولات منطقه ای و بین المللی، منجر شده امروزه تهران و بغداد، بالاترین سطح روابط در طول تاریخ خود را داشته باشند. بنابراین هرگونه تهدیدی علیه عراق تهدیدی علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز می باشد و از این رو آزادسازی موصل ضریب امنیت ملی ایران را افزایش می دهد. طی مدتی که موصل در اشغال تروریست های داعشی بود، زمینه سرمایه گذاری آمریکا و همراهان منطقه ای او بر روی تروریست ها و استفاده از آنها علیه امنیت ملی کشورمان وجود داشت، اما اکنون این پایگاه تروریسم در عراق از بین رفته است.

اختلاف شعیه و سنی در عراق همواره به عنوان ابزاری از سوی دشمنان جهت تهدید آفرینی علیه ایران مطرح بوده است. در جریان نبرد ارتش و نیروهای مردمی عراق علیه تروریست ها، اهل سنت و شیعیان در کنار هم به مبارزه با تروریست ها پرداختند.  بسیج مردمی عراق اعلام کرده است که  25 هزار رزمنده اهل‌سنت در صفوف حشدالشعبی (بسیج مردمی) عراق با تکفیری‌های داعش می‌جنگند. چنین وحدتی باعث می شود زمینه ضربه زدن به امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز از بین برود. از سوی دیگر جریانات سیاسی سنی مخالف ایران همواره ادعا می کردند که اهل سنت خواستار کاهش نفوذ ایران در عراق است، اما حضور مستشاران نظامی ایران در عراق و کمک به آزادسازی مناطق سنی نشین باعث شد که این ابزار از دست جریان های سیاسی نیز خارج شود.

آزادسازی موصل، ارتباط زمینی محور مقاومت از ایران تا لبنان را فراهم می کند. در واقع فراهم شدن یک "کریدور" زمینی که  ایران را از طریق عراق و سوریه به لبنان و کرانه مدیترانه وصل می کند یکی از مهمترین پیامدهای آزادسازی موصل است و زمینه مانور دادن ایران در این منطقه را فراهمم ساخته و این مسئله به صورت مستقیم بر افزایش امنیت ملی ایران تاثیر گزار است.

پیروزی تروریست ها در عراق می توانست منجر به ناامن شدن مرزهای ایران شود. در صورتی که تروریست ها موفق به اشغال بغداد می شدند، زمینه هجوم آن ها به مرزهای ایران فراهم می شد، هرچند آنان از کمترین توانایی جهت ناامن سازی جدی مرزهای ایران برخوردار نبودند، اما از لحاظ روانی پیروزی آنان در عراق، اربابان غربی و منطقه ای آن ها را جری تر می کرد و فشار علیه ایران افزایش می یافت. در چنین شرایطی آزادسازی موصل سبب شده تا سازمان یافتگی داعش در عراق از بین برود و این مسئله به معنای این است که تروریست ها اکنون به دنبال مخفی کردن خود و تلاش برای حملات پراکنده انتحاری هستند. البته حملات انتحاری تروریست ها در عراق و کشته شدن مردم بی گناه این کشور، یکی از نگرانی های جدّی ایران است، اما همچنان که گفته شد، فروپاشی لانه آنها در موصل می تواند، زمینه سرمایه گذاری آمریکا، عربستان، رژیم صهیونیستی و دیگر اربابان ترور را از بین ببرد و تروریست ها وقتی از جایی تأمین نشوند، طی مدت زمان نه چندان طولانی از بین می روند و مهم تر این که انگیزه های تروریستی آنان نیز فروکش می کند.

اهمیت این موضوع زمانی است که یادآور شویم سال قبل تقریبا در همین ایام، نیروهای مقاومت عراق، تحت هدایت سپاه پاسداران، آشیانه منافقین تروریست در عراق را برای آخرین بار هدف قرار دادند و آنان را مجبور کردند از آخرین پایگاه خود در این کشور، یعنی پادگان لیبرتی، به آلبانی فرار کنند. دور کردن دو کانون مهم ترور از عراق و مرزهای ایران، نقش تاریخی سپاه پاسداران و نیروهای مقاومت منطقه در افزایش ضریب امنیت ملی ایران را نشان می دهد.

حضور مستشاری فرماندهان ایران از ابتدای ورود داعش به عراق، یکی از موثرترین اقداماتی بود که در جهت تامین امنیت ملی صورت گرفت. در اینجا نباید از نقش یک فرمانده و استراتژیست بی بدیل، یعنی سردار سلیمانی، غافل شد. 

توانایی و هوش نظامی سردار سلیمانی به همراه نفوذ زیاد او در بین اهل سنت و شیعیان عراق، باعث شده بود تا وی به عنوان یک فرمانده جنگی، سهم زیادی در هماهنگی بین گروه های معارض عراقی، جهت اقدام علیه تروریست ها داشته باشد. سفیر کشورمان در لندن نیز با اشاره به آزادسازی موصل، در رابطه با نقش سردار سلیمانی اظهار کرد: سردار سلیمانی با ابتکارات و شیوه‌های نوین نظامی خود، نشان داد که با در نظر گرفتن عالی‌ترین استانداردهای جهانی، او بی‌تردید بزرگترین استراتژیست نظامی جهان معاصر است. این سردار بزرگ با ابتکارات، خلاقیت‌ها و نگاهی نو در اتخاذ استراتژی نوین نظامی در صحنه‌های نبرد عراق و سوریه، مسیر جنگ علیه داعش را چنان تغییر داد تا امروز دنیا بتواند شاهد ظهور آثار پیروزی‌های بزرگ ارتش عراق و سوریه در جنگ با داعش باشد. 

سردار سلیمانی زمانی به درخواست دولت عراق مسؤلیت مستشاری نظامی برای ارتش عراق را به عهده گرفت و به صحنه نبرد عراق وارد شد، که بغداد در شصت کیلومتری مناطق تحت اشغال قرار داشت و داعش تصرف پایتخت عراق را دور از انتظار نمی‌دید. سامرا، کاظمین و مناطق اطراف همه ناامن بودند و ناامنی‌های مداوم این شهرهای مذهبی و حرمین شریفین، آن ها را در تیررس مداوم درگیری‌های نظامی قرار داده بود. 

در همان روزی که موصل سقوط کرد، منابع غیررسمی از حضور فرمانده سپاه قدس در عراق خبر دادند. حیدر الخویی تحلیلگر عراقی موسسه «چتم هاوس» انگلیس در صحفه توییتر خود نوشت: «یک دوست و منبع آگاه به من گفت که قاسم سلیمانی بلافاصله وارد بغداد شده و شخصا به مراکز دفاعی بغداد بازدیده کرده تا مطمئن شود این شهر از استحکام دفاعی مناسبی برخودار است.»

پس از مطمئن شدن از وضعیت دفاعی بغداد، هدف اول جلوگیری از پیشروی بیشتر داعش و هدف دوم، بازپس‌گیری مناطق تحت اشغال تعریف شد. فتوای «جهاد کفایی» آیت‌الله سیستانی علیه داعش نیز، زمینه را برای جذب و آموزش‌ صدها هزار عراقی برای جنگ علیه این گروه تروریستی فراهم کرد. داوطلبان مردمی که در قالب «کمیته‌های بسیج مردمی» سازماندهی شدند، نقش اصلی را برای مقابله با داعش به عهده گرفتند. اکثر فرماندهان کمیته‌های بسیج مردمی از جمله هادی العامری (وزیر کشور عراق و ریئس سازمان بدر) و «ابو مهدی مهندس» (فرمانده کمیته‌های بسیج مردمی)، روابط نزدیکی با قاسم سلیمانی داشته و دارند و در کنار هم در جنگ ایران و عراق، علیه صدام حسین جنگیده اند. فعالیت‌های قاسم سلیمانی در عراق محرمانه و دور از چشم رسانه‌ها بود، اما همزمان با شکست‌های پی‌درپی داعش نقش وی بیشتر آشکار شد. هر جا عراقی‌ها در جنگ با داعش به پیروزی رسیده‌اند، بلافاصله عکسی از قاسم سلیمانی منتشر شده است. اولین تصویری که از قاسم سلیمانی منتشر شد پس از شکسته شدن محاصره شهر آمرلی واقع در استان صلاح‌الدین بود.

از این روست که اکنون همه سردار سلیمانی را به عنوان یکی از بزرگترین فرماندهان نظامی دنیا مطرح می کنند. نقشی که وی در خنثی کردن تهدیدات تروریست ها در منطقه داشته و دارد را نمی توان با هیچ اقدام دیگری مقایسه کرد و اقدامات وی اکنون باعث شده تا امنیت ملی ایران بیش از گذشته تامین شود./