آسيب پذير بودن كشتي هاي نيروي دريايي آمريكا در مقابل موشك هاي زمين به دريا، ضعف ارتش آمريكا براي حفاظت از پایگاه های هوایی منطقه ای اين كشور در برابر حملات غیرمنتظره، آسيب پذيري هواپيماهاي آمريكا در مقابل سامانه هاي ضد هوايي مدرن و ناكارآمدي جنگنده هاي آمريكايي در شناسايي موشك هاي قبال حمل، از جمله نقاط ضعف ارتش آمریکاست که اکونومیست به آنها می پردازد.
فرسایش قدرت آمریکا و افول جايگاه هژمونيك این کشور در عرصه جهاني جدی بوده و نه تنها در سطح نظامی در حال گسترش است، بلکه شیب این روند در عرصه های اقتصادی و فرهنگی نیز بسیار تند ارزیابی می شود.
پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی نظام دو قطبی، آمریکا با ادعاي ايجاد نظم نوين جهاني تلاش کرد سلطه خود را در جهان گسترش دهد و خود را به عنوان ژاندارم جهان معرفی نماید. مداخله مستقيم در امور سایر کشورها و متعاقب آن حمله نظامی به افغانستان و عراق تلاش هايي بود که نه تنها آمریکا را به هدف خود نرساند، بلکه با گذشت بيش از يك دهه از اين حملات، زمینه های زوال قدرت آمریکا فراهم شده است.
سقوط هواپيماي «اف 16 آمريكا» در ايالت مي سي سي پي در هفته قبل، كه طي آن 16 نفر كشته شدند، بهانه اي شد تا نقاط ضعف ارتش فعلي آمريكا را مورد بررسي قرار دهيم. آمریکا كه خود را تنها ابرقدرت جهان معاصر قلمداد كرده و قدرت نظامی خود را بدون رقيب تلقی می کند، اكنون در میدان نبرد با شکست مواجه شده است و ديگر از آن قدرت هژمون چند دهه پيش خبري نيست و طی سال هاي گذشته به «شير بي يال و دم» مانند شده كه از ورود به معركه پرهيز مي كند.
بر اساس شواهد و واقعیت های موجود و اعتراف شخصیت های سیاسی و اندیشکده های تحقیقاتی، آمريكا با مشکلات پیچیده ای دست به گريبان است و نشانه های افول اقتدار جهانی آن در ابعاد مختلف نمایان شده است. افول امپراطوری ها، ناگهانی رخ نمي دهد و قدرت های بزرگ در تاریخ همیشه به آهستگی سیر تزلزل و ضعف خود را طی کرده اند و آمریکا نیز از این قاعده مستثنی نبوده و به مرحله از دست دادن جایگاه قبلی خود در عرصه بین الملل نزديك شده است.
بازیابی قدرت از سوی روسیه پس از دوران افول، رشد توانمندی های اقتصادی چین و بحران اقتصادي غرب، مواردي هستند كه سقوط هژموني واشنگتن را تسريع كرده اند. ضعف ارتش آمريكا همچون «اظهر من الشمس» است كه حتي مقامات اين كشور نيز از اعتراف به آن ابايي ندارند. ماه گذشته جيمز ماتيس، وزير دفاع اين كشور گفت: پس از بازگشت مجدد به وزارت دفاع آمريكا (پنتاگون) از وضعیت ضعیف آمادگی ارتش آمریکا برای مبارزه شگفت زده شده است. ماتيس از كنگره خواسته است تا بودجه هاي بيشتري را براي بالا بردن قدرت نظامي اين كشور تصويب كند تا واشنگتن بتواند همچنان جايگاه اولي خود در جهان را حفظ كند.
همچنين فرماندهان نظامی آمریکا در ماه فوريه 2017 در کنگره اعلام کردند كه ارتش این کشور در موضع ضعف قرار دارد و سال ها به علت ناکافی بودن منابع بودجه و بیش از دو دهه مناقشه های مختلف، تضعیف شده است.
اين فرماندهان اعلام كردند كه بسياري از تجهيزات نيروي دريايي و هوايي آمريكا قديمي و در پايين ترين سطح قرار دارند و همين هشدارها بود كه سبب شد تا دونالد ترامپ، رئيس جمهور آمريكا بازسازي قدرت دريايي و هوايي آمريكا را در اولويت كاري خود قرار دهد و براي اين اقدام بودجه هاي بيشتري را براي پنتاگون درخواست كرده است. ترامپ در سال مالی 2018، بودجه ای بالغ بر 639 میلیارد دلار را برای پنتاگون درخواست کرده است كه نسبت به سال 2017 حدود 12 درصد افزايش داشته است. درخواست بودجه هاي بيشتر براي تجهيز و بازسازي ارتش آمريكا نشان مي دهد كه قدرت نظامي ایالات متحده با چالش هاي زيادي روبرو است.
روساي جمهور سابق آمريكا كه از دهه 1980 ارتش اين كشور را در اختيار داشتند، هیچ یک از آنها سرمایه گذاری های بلندمدت قابل توجه در ارتش آمریکا را ضروري نمي ديدند، اما در دوره ترامپ ضرورت بازسازي در ارتش آمريكا بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته است، زيرا ارتش اين كشور ميراث دوران دو قطبي است و نسبت به گذشته به مراتب كوچكتر شده است. اين مسئله در دوراني كه رقباي روسي و چيني قدرت خود را روز به روز افزايش مي دهند، خطري بزرگ برای آمریکا محسوب مي شود.
آمريكا در ساخت تسليحات پيشرفته نيز دچار نقصان شده و در توليد چنين سلاح هايي با مشكل مواجه شده است. اخيرا برخي خلبانان آمريكايي از نقص فني در جنگنده هاي مافوق پيشرفته اين كشور خبر داده اند. جنگنده هاي فوق پيشرفته «اف 35 » كه سال گذشته وارد نيروي هوايي آمريكا شدند، هنوز امتحان خود را پس نداده بودند كه به دليل نواقص فني زمين گير شدند. نقص در اين هواپيماها كه ميلياردها دلار براي آن هزينه شده، حاكي از اين است كه توان نظامي آمريكا در حال تضعيف است.
ورود مستقيم آمريكا به جنگ هاي افغانستان و عراق و همچنين ورود غيرمستقيم به بحران هاي سوريه و يمن جايگاه ابرقدرتي اين كشور تضعيف كرده است. آمریکا با داشتن مدرن ترین جنگ افزارها و حتي با كمك متحدان اروپايي خود نتوانست گروه طالبان را شکست دهد و حال و روز افغانستان فعلي به خوبي گوياي اين حقيقت است كه سياست هاي آمريكا در افغانستان به شكست منجر شده و منفعتی برای کاخ سفید به دنبال نداشته است. شكست ارتش آمريكا در افغانستان و عراق اعتماد به نفس نيروهاي نظامي آمريكا را كاهش داده و آنها را از درگير شدن در جنگ هاي آتي نگران كرده است.
«استفان كوهن»، تحليلگر و استاد دانشگاه آمريكا، بر اين باور است كه واشنگتن، قدرت و نفوذ خود را از دست خواهد داد. نفوذ آمریکا در جهان در حال اتمام و بازگشت آن غیرقابل پیش بینی است. استانداردهای زندگی آمریکا در مقایسه با کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، کاهش یافته است. آمریکا، کشوری با ثروت، قدرت و نفوذ بود، اما همه اینها در حال تغییر است و رویای لیبرالیسم رو به پایان است. «آلفرد مک کوی»، استاد و مورخ آمریکایی معتقد است مرگ آمریکا به عنوان ابرقدرت جهانی می تواند به مراتب سریع ¬تر از آن باشد که هر کس تصور می کند و این مرگ تا سال ۲۰۲۵ کامل خواهد شد. «شورای اطلاعات ملی» آمريكا پیش بینی کرده که در سال ۲۰۲۵، آمريكا به عنوان یک قدرت باقی می ماند، اما سلطه اين كشور از بین خواهد رفت.
پيش گرفتن چين و روسيه از واشنگتن
درحالي كه آمريكا روند رو به افولي را در جهان طي مي كند، رقباي اين كشور روز به روز جايگاه اقتصادي و نظامي خود را تقويت مي كنند. یک پژوهش که اخیراً توسط پنتاگون صورت گرفته است، نشان می دهد تا سال 2035 آمریکا خود را در وضعیتی می بیند که از لحاظ اقتصادی و نظامی با چین و روسیه در حال رقابت شدید قرار گرفته و یا حتی در برخی حوزه‌ها، این دو کشور از آمریکا پیشی گرفته اند و از این جهان رقابتی و بی نظم سود برده اند.
پژوهشگران پنتاگون در بخشي از این گزارش پیش‌بینی کرده اند كه روسیه در حال مدرن سازی توان هسته ای بین قاره ای زمینی، هوایی و دریایی خود است و از عملیات های بازدارنده مانند تمرینات هسته ای ناگهانی، پرواز بمب افکن ها و شناسایی استراتژیک هوایی بر فراز قلمرو آمريكا استفاده می کند.
آمريكا و متحدان اروپايي اش در ارتباط با بحران اوكراين، روسيه را تحريم كردند تا از اين طريق قدرت اين كشور را تضعيف كنند، اما اين فشارها نتيجه عكس داد و روسيه در سال هاي اخير به پيشرفت هاي قابل توجهي در عرصه هاي نظامي دست پيدا كرده كه مي تواند موازنه را به نفع کرملین تغيير دهد.
با این وجود، گرچه گزارش پنتاگون تأکید می کند که هیچ قدرت یا ائتلافی تاکنون ظهور نکرده اند که به طور جدی بتوانند نفوذ و قدرت جهانی آمریکا را به صورت مستقيم تحت تأثیر قرار دهند، اما آمریکا در جهانی عمل خواهد کرد که در قدرت کلی نظامی و اقتصادی خود و متحدینش نمی تواند بر سرعت رقبای بالقوه اش غالب شود.
آمريكا كه جايگاه خود را در مقابل روسيه و چين تضعيف شده مي بيند تلاش مي كند با ايجاد بحران هاي منطقه اي به ويژه در خليج فارس بازار مناسبي را براي فروش تسليحات خود فراهم كند تا از اين طريق، درآمدهايي را روانه كارخانه هاي تسليحاتي واشنگتن كند. قرادادهاي چند صد ميليارد دلاري با عربستان و ديگر شيوخ عربي كه در سال هاي اخير انجام شده همگي براي حفظ اين جايگاه است.
نقاط ضعف ارتش آمريكا
نشریه «اكونوميست» سال گذشته در گزارشي اعلام کرده بود كه هر چند آمریکا در حال حاضر همچنان شایسته ترین نیروهای نظامی جهان را در اختیار دارد، اما برتری نظامی آمریکا از لحاظ فناوری که در گذشته ضامن پیروزی آن بود، در حال فرسایش است. اين نشريه نقاط ضعف ارتش آمريكا را برشمرده و گفته است كه آمریکا به تلاش های قابل توجهی برای توسعه فناوری های نوین نیاز دارد. بر اساس اين گزارش، آسيب پذير بودن كشتي هاي نيروي دريايي آمريكا در مقابل موشك هاي زمين به دريا، ضعف ارتش آمريكا براي حفاظت از پایگاه های هوایی منطقه ای اين كشور در برابر حملات غیرمنتظره، آسيب پذيري هواپيماهاي آمريكا در مقابل سامانه هاي ضد هوايي مدرن و ناكارآمدي جنگنده هاي آمريكايي در شناسايي موشك هاي قبال حمل، از جمله نقاط ضعفي است كه در صورت برطرف نشدن، مي تواند جايگاه اين كشور را تضعيف كند.
از سوي ديگر، ضعف ارتش آمريكا را مي توان در اظهارات مقامات اين كشور در مقابله با تروريست ها نيز مشاهده كرد. مقامات ارشد نظامي آمريكا زماني كه ائتلاف نمايشي ضد داعش به سركردگي واشنگتن تاسيس شد، اعلام كردند كه نابودي داعش بين 10 تا 30 سال زمان مي برد. اعتراف به ضعف بزرگترين ارتش جهان در مقابل گروه هاي تروريستي كه از ارتش واحد و سلاح هاي مدرن برخوردار نيستند، نشان مي دهد كه اين كشور قدرت سابق خود را ندارد، زيرا آمریکا زماني كه در اوج قدرت بود توانست يكي از بزرگترين ارتش هاي عربي خاورميانه يعني صدام حسين را در مدت كوتاهي نابود كند، ولي الآن در مواجهه با گروه هاي تروريستي كه نه دولتي دارند و نه سلاح مدرن، درمانده شده است.
متوسل شدن به جنگ هاي نيابتي
نقاط ضعف ارتش آمريكا را مي توان در ايجاد جنگ هاي نيابتي به خوبي مشاهده كرد. واشنگتن كه تا يك دهه پيش با اتكا به قدرت نظامي خود و با علم و اطمينان به اينكه پيروز ميدان خواهد بود، به طور مستقيم وارد كارزار نبرد مي شد، در سال هاي گذشته جانب احتياط را در پيش گرفته و بي گدار به آب نمي زند و به جاي ورود مستقيم، به جنگ هاي نيابتي متوسل شده است و ورود مستقيم در بحران هاي منطقه اي را برای خود همراه با هزينه هاي زياد می داند، اما براي اينكه وجهه خود در جهان را حفظ كند از درگير شدن مستقيم در بحران ها خودداري مي كند. همچنانكه آمريكا در بحران سوريه كه به گفته دولتمردان واشنگتن «خط قرمز» براي آنها بود، از ترس شكست مفتضحانه از ورود به جنگ پرهيز كرد.
واشنگتن با استفاده از جنگ هاي نيابتي بر ضعف هاي خود سرپوش مي گذارد و از اين طريق سعي مي كند منافع ملي خود را در حوزه هايي كه قبلا در آنها حضور مستقيمي داشت، تامين كند.
ارزيابي نهايي
نظم نوين ادعايي آمريكا كه پس از پايان جنگ سرد ايجاد شده بود به دليل ضعف نظامي و اقتصادي اين كشور در حال فروپاشي است. متعاقب زوال آمريكا، قدرت های جدیدي نيز در حال ظهور هستند که نگاه تجدیدنظر طلبانه به نظم آمریکایی دارند و به خاطر اينكه قواعد و هنجارهای آن را قبول ندارند، درصدند در نظم جهانی آینده نقش مهمی ايفا كنند. پیروزی دونالد ترامپ به عنوان فردی مخالف ساختار حاکم بر آمريكا، از ناکارآمدی موجود در سیاست، اقتصاد و جامعه اين كشور حکایت دارد. ترامپ در ظاهر شعار بازگرداندن قدرت آمریکا را سر مي دهد، اما او علاوه بر ناکامی در حل مشکلات بنیادین آمریکا، بر دشواری های این کشور به ویژه در عرصه جهانی خواهد افزود و افول جايگاه هژمونيك اين كشور را تسريع خواهد كرد. همچنانكه سياست هاي جنجالي وي در مدت كوتاه زمامداري در كاخ سفيد به خوبي اين مسئله را آشكار كرده است./