اخیرا پایگاه خبری شبکه ماهواره‌ای الجسر وابسته به مخالفان سوریه فاش کرد، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان در نامه‌ای به هیأت عالی مذاکره‌کننده مخالفان سوریه (مقیم ریاض) گفته که واقعیت سوریه نشان می‌دهد کناره‌گیری بشار اسد از قدرت در زمان فعلی، غیرممکن است و باید درباره مدت حضورش بحث شود. پایگاه خبری العهد به نقل از منابعی از بین معارضان سوری نوشت، قرار است این نامه در نشست ماه آینده طرف‌های معارض سوری در ریاض مورد بررسی قرار گیرد؛ نشستی که عربستان تلاش می‌کند گروه های معارضان سوری مستقر در قاهره و مسکو را در آن شرکت دهد. به گفته منابع معارض سوری، هیات عالی مذاکره کننده مخالفان سوری و عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان، در دیدار اخیر خود با یکدیگر درباره بندهای آتی به توافق رسید این بندها عبارتند از:
1- موافقت با حضور 18 ماهه بشار اسد در دوره انتقالی سوریه و حق وی برای نامزدی در دور بعد ریاست جمهوری این کشور؛
2- تضمین حفظ ارتش و دستگاه امنیتی سوریه و عدم فروپاشی آن است تا نهادهای حکومتی هم از سقوط مصون بمانند؛
3- تضمین سلامت و مشارکت اقلیت ها در دولت آتی سوریه؛
4- پایان دادن به اقدامات مسلحانه و وجود سلاح سنگین بخصوص در إدلب و مبارزه با مخالفان این قضیه؛
5- همکاری بین ارتش آزاد و ارتش سوریه برای مبارزه با تروریست‌ها در آینده.
علاوه بر عقب نشینی عربستان در قضیه سوریه، امارات نیز همین اقدام را تکرار کرد. خبرگزاری اسپوتنيک اعلام کرد، امارات عربي متحده از کشورهاي غربي و آمريکا خواست تا اسد در قدرت باقي بماند و با وي وارد تعامل شوند. البته عربستان به صورت تلویحی این عقب نشینی را رد کرد، اما کاملا مشخص است که سیاست های عربستان در این مورد دچار تغییراتی شده است.
مواضع 6 سال عربستان در برابر سوریهعربستان در 6 سال گذشته همواره خواستار برکناری بشار اسد از قدرت بوده و در این مسیر تروریست های داعش و دیگر گروه ها را تجهیز کرده است. ابعاد تکفیری آمزوه های وهابیت در کنار دلارهای نفتی عربستان مهمترین عامل رشد و گسترش گروه تروریستی داعش در 6 سال گذشته بوده است. در این راستا حتی شاهزاده های سعودی نیز به نقش عربستان در تجهیز داعش اعتراف کرده اند. «ولید بن طلال»، شاهزاده میلیادر سعودی در یک مصاحبه تلویزیونی با «سی‌ان‌ان» آمریکا، اعلام کرد، داعش در ریاض تشکیل شد و رژیم سعودی از این گروه حمایت و از عملیاتش در همه کشورهای عرب پشتیبانی مالی می کند. المیادین هم در گزارشی اعلام کرد، افشای اسنادی از سوی قطر نشان می دهد که عربستان و امارات از تروریست های القاعده و داعش در یمن حمایت می کنند. بنابراین عربستان را باید منبع اصلی تروریست ها داعش دانست. در شرایط کنونی عقب نشینی این کشور می تواند تبعات و پیامدهای زیادی داشته باشد. اما دلیل این عقب نشینی چیست؟
اقتصاد رو به ورشکستگیعربستان به دلایل مختلف در شرایط کنونی با بحران اقتصادی مواجه شده است. جنگ یمن صدها میلیارد دلار هزینه به عربستان وارد کرده است، حمایت از تروریست ها و مداخله در کشورهای دیگر نیز باعث خالی شدن خزانه عربستان شده است، اما در این میان خرید سلاح های مدرن نیز مزید بر علت شده است و اقتصاد بحرانی عربستان را بحرانی تر کرده است. در یک رقم، دولت عربستان در اوایل خرداد ماه قرارداد خرید 110 میلیارد دلار سلاح از آمریکا را با ترامپ امضا کرد. این مسائل باعث تضعیف اقتصادی عربستان شده است. نشریه آمریکایی وال استریت ژورنال در مورد اقتصاد عربستان هشدار داد که آینده اقتصاد عربستان سعودی که به صورت اساسی بر صادرات نفت متکی است در آستانه فروپاشی خطرناکی قرار گرفته است. این مسئله باعث شده تا عربستان در دوران ولیعهدی محمد بن سلمان به دنبال کاهش تعهدات خود در منطقه باشد. به همین دلیل به نظر می رسد ریاض به لحاظ اقتصادی دیگر توان حمایت از تروریست ها و مداخله در سوریه را ندارد و به دنبال نوعی عقب نشینی از مواضع 6 ساله خود است.
نزدیک بودن مرحله پسا داعش در سوریهآزادی حلب در سوریه صحنه معادلات در سوریه را کاملا تغییر داد، چرا که این شهر به عنوان قطب نمای مخالفان عمل می کرد و آزادی آن باعث تغییر جبهه بندی ها در سوریه شده است. به دنبال این، ارتش سوریه پیروزی های بیشتری را کسب کرد و در آخرین مورد حزب الله لبنان موفق به آزادی منطقه عرسال شد. در قسمت شمال و شمال شرق سوریه نیز داعش مناطق اصلی خود را از دست داده است و به نوعی باید در انتظار مرحله پسا داعش در سوریه بود. عربستان تا اندازه ای این مهم را دریافته و به دنبال آن است تا با کناره گیری از خواسته های 6 سال گذشته، خود را برای مرحله سیاسی آماده کند. طبیعی است زمانی که دیگر بازیگران بین المللی به این نتیجه رسیده اند که راه حل بحران سوریه نظامی نخواهد بود و باید با بشار اسد کنار آمد، عربستان نمی تواند به تنهایی در برابر این موج مقابله کند. به همین دلیل این کشور سعی دارد با این عقب نشینی تاکتیکی در مرحله سیاسی نیز تاثیرگذار باشد.
تغییر سیاست های آمریکا در مورد بشار اسدسیاست های منطقه ای ریاض تابعی از سیاست های خاورمیانه ای واشنگتن است. در طول چندین دهه آمریکا موفق شده است تا شاهزاده های سعودی را به خود وابسته کند و در جریان کودتای بن سلمان علیه بن نایف این مسئله کاملا مشهود بود. بنابراین طبیعی است که تغییر سیاست های کلان آمریکا باعث تغییر سیاست های عربستان شود. مجله فارن‌پالیسی اخیرا گزارش داد وزیر خارجه آمریکا در دیدار با دبیرکل سازمان ملل تصریح کرد که دولت ترامپ اصراری بر عزل رئیس‌جمهور سوریه ندارد و پایگاه خبری نشنال اینترست نیز این خبر را تایید کرد. این مسئله باعث تغییراتی در سیاست های ریاض شد و عادل الجبیر از عقب نشینی در برابر خواسته 6 ساله خود در مورد برکناری بشار اسد خبر داد.
در نهایت این که عربستان در جهان عرب کشوری تأثیرگذار است و برخی از کشورهای عربی سیاست های خود را با ریاض هماهنگ می کنند. کاملا طبیعی است که عقب نشینی ریاض در مورد برکناری بشار اسد باعث عقب نشینی برخی از کشورهای عربی در این مورد خواهد شد. اولین مورد امارات بود که از برکناری بشار اسد عقب نشینی کرد. از سوی دیگر تروریست ها در شرایط کنونی که روز به روز شکست های بیشتری را متحمل می شوند، کمتر از جانب ریاض مورد حمایت قرار خواهند گرفت و این به معنای آن است که روند شکست تررویست ها تشدید خواهد شد.
پایان سخنعربستان سعودی طی 6 سال گذشته اهداف خود در منطقه را از طریق مداخله گرایی و حمایت از تروریست ها دنبال کرده، اما در همه حوزه ها این کشور متحمل شکست شده است. اکنون در مورد سوریه نیز این کشور از روی اجبار به سمت عقب نشینی در برابر خواسته خود یعنی برکناری بشار اسد پیش می رود. چرا که ریاض همه زمین های بازی را باخته است و تنها عرصه برای تداوم فعالیت های این کشور عرصه سیاسی است. بنابراین این کشور سعی دارد تا با این عقب نشینی به سمت تاثیرگذاری در مرحله سیاسی در سوریه قدم بردارد. این تاکتیک جدید عربستان در عراق نیز در حال اجرا است و این کشور با دعوت از چهره های سیاسی سعی دارد تا به دنبال نفوذ از طریق ابزارهای سیاسی باشد./