وجود بحران در این منطقه برای قدرت های غربی و به ویژه ایالات متحده که در پی یافتن دستاویزهایی موجه برای بسط حضور خود در جنوب شرق آسیا و به ویژه کنترل هژمونی رو به گسترش جمهوری خلق چین هستند، واجد منافع قابل درکی است.
امروزه در میان سکوت جامعه بین الملل گروه های تندرو بودایی و دولت میانمار به دنبال پاکسازی قومی مسلمانان هستند، در صورتی که آمارها نشان می دهد بیش از یک میلیون نفر از جمعیت برمه مسلمانان هستند. طی هفته های اخیر موجی از فشارها علیه دولت میانمار به راه افتاد، اما قدرت های بزرگ از جمله امریکا که دولت میانمار را حمایت می کند و انگ سان سوچی، رهبر حزب حاکم میانمار نفوذ دارد، تمایلی برای بازداشتن دولت این کشور از کشتار میلمانان ندارد.
درباره آخرین وضعیت مسلمان میانمار با دکتر احسان رازانی، فارغ التحصیل رشته استراتژی و امنیت از دانشگاه مالزی و کارشناس مسائل شرق آسیا، به گفتگو پرداخته ایم:
بصیرت: مسلمانان میانمار با سابقه طولانی زندگی در این کشور، همچنان تحت فشار و ظلم دولت میانمار هستند. درباره چرایی این موضوع و ابعاد بیشتر مسئله توضیح دهید
وضعیت مسلمانان موسوم به روهینگیا در میانمار مصیبت بار است. در خصوص بحران در این منطقه لازم است نگاهی به پیشینه تاریخی آن داشته باشیم.
مردم روهینگیا در استان راخین میانمار، مسلمانان سنی مذهب هستند که شمارشان در میانمار ۴۸.۷ میلیون نفری و با اکثریت بوداییان، به ۱.۱ میلیون نفر می رسد. تقریبا تمام مردم روهینگیا در استان راخین واقع در ساحل غربی میانمار ساکن هستند. استان راخین یکی از محروم‌ترین استان‌های میانمار است و اغلب مسلمانان روهینگیا در اردوگاه ها زندگی می کنند و بدون اجازه دولت مرکزی اجازه خروج از استان راخین و سفر را ندارند.
به باور تاریخ دانان و گروه های فعال روهینگیا، آنان از قرن ۱۲ میلادی در مناطق فعلی خود در میانمار ساکن شده اند. اغلب مسلمانان روهینگیا حدود یکصد سال پیش بین سال های ۱۸۲۴ تا ۱۹۴۸ در زمان حاکمیت بریتانیا بر منطقه از هند و بنگلادش به کشوری که اکنون میانمار شناخته می شود برای کار مهاجرت کردند. در آن زمان میانمار استانی از هندوستانی محسوب می شد که تحت سیطرۀ بریتانیا بود و مهاجرت روهینگیا هم مهاجرتی داخلی محسوب می شد. نگاه دولت و اکثریت بوداییان میانمار به مسلمانان روهینگیا و کارگران مهاجر مسلمان به کشورشان منفی بود؛ رویکردی که دولت میانمار پس از کسب استقلال از بریتانیا در سال ۱۹۴۸ میلادی آن را حفظ کرد.
در سال ۱۹۸۲ قانون جدید شهروندی در میانمار به تصویب رسید و با این قانون شرایط بر مردم روهینگیا بدتر از پیش شد و آنان عملا مردمانی بی‌کشور و بدون خاک شدند و به عنوان یکی از ۱۳۵ اقلیت این کشور هم شناخته نشدند.
بر اساس قانون جدید از جمله شروط برای کسب شهروندی، تسلط به یکی از زبان‌های ملی و ساکن بودن خانواده فرد در میانمار پیش از سال ۱۹۴۸ میلادی بود. بسیاری از مردم روهینگیا یا این شروط را نداشتند یا اگر هم داشتند به رسمیت شناخته نشدند. با تصویب قانون جدید مسلمانان روهینگیا بیشتر از پیش از حق تحصیل، کار، سفر، ازدواج، انجام فرایض دینی، دسترسی به خدمات بهداشتی و نیز وارد شدن به حرفه هایی مثل پزشکی یا وکالت و یا ریاست ادارات محروم یا با محدودیت مواجه شدند.
از دهه ۷۰ میلادی صدها هزار نفر از مسلمانان روهینگیا به بنگلادش، مالزی، تایلند و دیگر کشورهای جنوب شرق آسیا گریخته‌اند. گزارش ها حاکی است که مهاجران روهینگیا از آن زمان تاکنون توسط نیروهای امنیتی میانمار یا مورد آزار و اذیت قرار گرفته یا کشته شده اند. موج تازه خشونت‌ها علیه روهینگیا از ۲۵ اوت و به دنبال حمله شبه نظامیان به پاسگاه های پلیس و نظامیان میانماری آغاز شد. دولت میانمار می گوید عاملان حمله گروه موسوم به «ارتش آزادیبخش آراکان روهینگیا» (ArakanRohingya Salvation Army) هستند. این گروه که مسئولیت حمله به پاسگاه های پلیس و پایگاه های نظامیان در استان راخین را بر عهده گرفته است مدعی است که مطابق حق بین المللی"دفاع از خود"رفتار کرده است. این گروه که دولت میانمار آن را گروهی تروریستی می شناسد، متهم است که علاوه بر نظامیان، غیرنظامیان را نیز هدف گرفته است.
هرچند آمار منتشر شده مربوط به آوارگان مسلمان روهینگیا متفاوت است، اما اکثر آمار و گزارش‌های منتشر شده شمار آنان را ده ها هزار نفر برآورد می کند. براساس همین گزارش‌ها هزاران نفر در استان راخین یا در مرز میانمار و بنگلادش گرسنه و گرفتار هستند و از نیازهای اولیه همچون دارو و آب آشامیدنی محروم می باشند.
ویویان تن، سخنگوی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در منطقه، شمار افرادی را که از آخرین موج خشونت گریخته و وارد بنگلادش شده‌اند ۷۳ هزار نفر ذکر می کند، اما خبرگزاری رویترز شمار آوارگان را ۹۰ هزار نفر گزارش کرده است. گروه بین المللی حقوق اقلیت در گزارشی آورده است که تا آخر ماه سپتامبر سال جاری میلادی حدود نیم میلیون روهینگیایی مجبور به ترک کشور خود شده اند و 284 روستای مسلمان نشین در استان راخین ویران شده است.
دولت میانمار در برابر ادعای روستاییان مسلمان که گریخته‌اند و می گویند نظامیان و سربازان ارتش خانه های آنان را به آتش می کشند و ابایی از کشتن آنان ندارند، شبه نظامیان فعال در استان راخین را متهم می کند. دولت میانمار شبه نظامیان شورشی را مسبب ناآرامی‌ها معرفی و آنان را به آتش زدن عمدی خانه‌ها و کشتن بوداییان و هندوها متهم می کند. سازمان ملل متحد در فوریه سال جاری میلادی اعلام کرد که «بسیار محتمل» است که نظامیان دولتی مرتکب جنایت علیه بشریت شده اند؛ اتهام و موضعی که دولت میانمار آن را رد می کند.
بصیرت: گفته می شود جامعه مسلمانان میانمار حدود 133 گروه اقلیت دارد که یکی از آنها گروه روهینگیا به شمارمی رود؛ سوال اینجاست آیا این تبعیض و رفتار فقط با مردم روهینگیا می باشد یا با بقیه مسلمان ها هم همین کار را می کنند؟
جامعه مسلمان استان راخین از دو گروه بزرگ تشکیل شده است: گروه اول که سابقه حضور آنها در این منطقه به صدها سال قبل بر می گردد و گروه دوم که پیشینه حضور اجدادشان در منطقه متاخرتر بوده و به دوره استعمار انگلیس (از 1824 تا 1948) مربوط می شود. مسلمانان در میانمار اقلیتی 4 درصدی از کل جمعیت این کشور را تشکیل می دهند. بیشترین تمرکز جمعیتی این اقلیت در شمال استان راخین (آرخان) است. به عبارت دیگر اکثریت جمعیت مسلمان برمه روهینگیایی هستند. جامعه مسلمان برمه خود به اجتماعات مختلفی تقسیم می شود که هیچ یک از آنها به لحاظ پیشینه تاریخی و فرهنگی و نیز از نظر نژادی با مسلمانان روهینگیا مشابهتی ندارند. وضعیت روهینگیایی ها از نظر ستم دیدگی قابل مقایسه با دیگر گروههای مسلمان نیست. مسلمانان روهینگیا جزو ۱۳۵ اقلیت میانمار محسوب نمی شوند. پس از استقلال نیز اکثریت آنان از کسب شهروندی میانمار باز ماندند و دولت مهاجرت آنان را از هند و بنگلادش در زمان سلطه بریتانیا عملی «غیرقانونی» می شناسد. اغلب بوداییان نیز واژه روهینگیا را واژه‌ایی ساختگی می خوانند که به دلایل سیاسی ابداع شده است. امروزه مردمان بی وطن روهینگیا به عنوان "مظلوم ترین و ستم دیده ترین اقلیت جهان" شناخته می شوند.
بصیرت: مسلمان ها در ساختار اداری و اجرایی میانمار چه نقشی دارند؟
هرچند تا پیش از کودتای ارتش در سال ۱۹۶۲ مسلمانان روهینگیا شهروند میانمار به حساب می آمدند و برخی نیز به پارلمان راه یافتند، اما کودتا همه چیز را تغییر داد. از آن زمان به مردم روهینگیا فقط کارت هایی داده شد که آنها را خارجی معرفی می کرد. در حقیقت بعد از کودتا، نفوذ و حضور اندک مسلمانان در قدرت از دست رفت.
بصیرت: چرا سازمان ملل و شورای امنیت بی تفاوت از کنار این جنایت می گذرند؟
سازمان ملل حاصل اجماع قدرت های بزرگ است و دفاع از مسئله مسلمانان میانمار برای هیچ یک از قدرت های بزرگ منفعت راهبردی یا اقتصادی ندارد. از طرفی وجود بحران در این منطقه برای قدرت های غربی و به ویژه ایالات متحده که در پی یافتن دستاویزهایی موجه برای بسط حضور خود در جنوب شرق آسیا و به ویژه کنترل هژمونی رو به گسترش جمهوری خلق چین هستند، واجد منافع قابل درکی است.
بصیرت: دولت میانمار با ادعای ورود افراط گرایی و القاعده به این کشور، کشتار مسلمانان روهینگیا را توجیه می کند. این موضوع راچگونه ارزیابی می کنید؟
افزایش حضور اسلام گرایی افراطی در میانمار از جمله دغدغه های دولت این کشور است و ماجرای تحرکات ارتش آزادیبخش آراکان بهانه لازم را در اختیار دولت میانمار قرار داد تا به نسل کشی و تصفیه نژادی مبادرت ورزد. این امر به هر حال خالی از وجه به نظر نمی رسد؛ از این جهت که مسلمانان رانده شده، از قدرت دورمانده و البته تحقیر شده میانمار اقلیتی مستعد برای پیوستن به جریان های تندرو علیه رژیم تبعیض گرای حاکم بر میانمار به شمار می روند./
مصاحبه از وحید قاسمی