معرکه غوطه شرقی در اطراف دمشق، پایخت سوریه؛ وارد مرحله سرنوشت سازی شده است. ارتش سوریه با کمک متحدان خود آماده بازپس گیری مناطق باقیمانده غوطه شرقی از دست گروه های ترویستی است. به این منظور جنگنده های سوری و روسی به بمباران شدید مواضع گروه های تروریستی به ویژه جبهه النصره (که مشمول توافقات اتش بس نیست) پرداخته اند؛ موضوعی که به سبب وجود شهروندان غیرنظامی در این منطقه بار دیگر دستمایه جنگ رسانه ای مخالفان دولت سوریه قرار گرفته است.
موقعیت و اهمیت غوطه شرقیمنطقه غوطه شرقی منطقه ای بزرگ در اطراف پایتخت است که بخش هایی از آن در کنترل گروه های تروریستی قرار دارد. غوطه به مجموعه ای از مزارع اطلاق می شود که در منطقه ریف دمشق در قسمت شرقی پایتخت سوریه واقع شده اند و کمربندی از زمین های سرسبز کشاورزی است که مناطق جنوبی و شرقی شهر دمشق را محصور کرده است و از دیرباز منبع مهم تولیدات کشاورزی و تغذیه اهالی این منطقه و پایتخت بوده است.
غوطه شرقی یک منطقه راهبردی در حومه پایتخت سوریه است و جمعیتی بالغ بر ۴۰۰ هزار نفر در آن سکونت دارند. این منطقه همچنین در مجاورت فرودگاه بین المللی دمشق قرار گرفته است. به همین دلیل گروه های تروریستی ـ تکفیریِ مورد حمایت محور غربی ـ عربی همه عزم خود را برای تسلط بر این منطقه راهبردی جزم کرده اند تا از طریق تسلط بر آن، معبری برای نفوذ به پایتخت بگشایند.
غوطه شرقی از سال ۲۰۱۲ تحت سیطره گروه های تروریستی مانند جیش الاسلام و جبهه النصره و هیئت ائتلافی تحریر الشام است. در سال ۲۰۱۳، به دلیل حملات شیمیایی که طی آن ۱۳۰۰ غیرنظامی جان خود را از دست دادند، غوطه شرقی در صدر اخبار رسانه‌های بین المللی قرار گرفت. در آن زمان، معارضان و همچنین برخی از کشورهای مخالف نظام سوریه، دولت این کشور را مسئول این حمله دانستند، اما نظام سوریه با تکیه بر اسناد و شواهد فراوان این اتهام را رد کرد.
در حال حاضر ارتش سوریه حدود دو سومِ مساحت غوطه شرقی دمشق را در اختیار دارد. یک سومِ مناطق تحت تصرف تکفیری ها نیز هم اکنون در محاصره نیروهای سوری است. ارتش سوریه قصد دارد با نابودی تروریست های تکفیری در این منطقه برای همیشه به تهدیدات این گروه ها علیه دمشق، پایتخت این کشور پایان دهد.
ارتش از چند روز گذشته خود را برای ورود به این منطقه حساس آماده می کند. تسلط ارتش سوریه و نیروهای مقاومتِ متحد آن بر غوطه شرقی دمشق، همه آرزوهای محور غربی ـ عربی برای اعمال فشار و سقوط دولت قانونی سوریه را نقش بر آب خواهد کرد، لذا بی جهت نیست که تروریست های تکفیری و حامیان منطقه ای و بین المللی آن ها به شدت نگران شده و نسبت به تحولات این منطقه جنجال بپا کرده اند.
عملیات ارتش سوریهارتش سوریه طی چند سال گذشته تلاش هایی برای بازپس گیری غوطه شرقی انجام داد، اما نتوانست آن را تصرف کند. تداوم حملات خمپاره ای و راکتی تروریست ها به محله های شهر دمشق که منجر به کشته و زخمی شدن ده ها نفر طی این هفته شده و نقض آشکار توافق مناطق کاهش تنش محسوب می شود، دولت سوریه را بر آن داشته است که به حضور تروریست ها در این منطقه پایان دهد.
ارتش سوریه از چند روز گذشته با محاسبات کارشناسی و بر اساس مختصات دقیق میدانی به دنبال انجام عملیات «قاطع و گسترده» برای بازپس گرفتن غوطه از شورشیان مسلح است. به همین منظور نیروهای مخصوص ارتش به فرماندهی سرتیپ سهیل حسن از مناطق شمال غرب، راهی غوطه شرقی شده اند تا کار تروریست ها را یک سره کنند.
ارتش تأکید کرده است که این عملیات محدود به غوطه شرقی نخواهد بود، بلکه به حضور تروریست های داعش در اردوگاه «الیرموک» و منطقه «الحجر الاسود» در ریف دمشق نیز پایان خواهد داد.
طبق برخی گزارش ها، بازماندگان داعش در حال حاضر در برابر رقیب تروریستی خود یعنی جبهه النصره در اردوگاه الیرموک و الحجر الاسود در حال پیشروی هستند.
ارتش سوریه از اهالی منطقه غوطه شرقی شهر دمشق، پایتخت این کشور خواسته است خود را به مناطق امن برسانند. بالگردهای ارتش سوریه در آسمان این منطقه به پرواز درآمدند و اعلامیه‌هایی برای تخلیه این منطقه منتشر کردند.
در این اعلامیه‌ها ضمن تاکید بر این که منطقه غوطه به طور کامل در محاصره نیروهای ارتش بوده و تروریست‌ها راه فراری ندارند، از اهالی خواسته شده است برای در امان ماندن از درگیری‌های ارتش سوریه با تروریست‌ها و گروه‌های مسلح، از این منطقه خارج شوند و بعد از ریشه کن کردن تروریست‌ها می توانند به خانه های خود بازگردند.
ارتش در این اعلامیه‌ها مسیر و کروکی گذرگاه انسانی برای خروج افراد غیر نظامی به اماکن امن را ترسیم کرده است.
مذاکرات آشتیدر کنار عملیات میدانی، ارتش سوریه از طریق میانجی های روس در حال مذاکره با تروریست های حاضر در غوطه شرقی است تا در این منطقه به توافق آشتی دست یابد.
برخی گروه های تروریستی از مذاکرات آشتی استقبال کرده اند، چرا که با آغاز عملیات ارتش، افق روشنی را پیش روی خود نمی بینند. اما گروه هایی مانند جیش الاسلام که وزن بالایی در منطقه دارد نسبت به مذاکرات نظر مثبتی ندارد. «محمد علوش» رئیس دفتر سیاسی گروه تروریستی «جیش الإسلام» از این مذاکرات اظهار بی اطلاعی کرده و مدعی شد که دولت سوریه از طریق جنگ روانی می کوشد که ایستادگی ساکنان غوطه شرقی را در هم بشکند.
احمد منیر، مشاور وزارت آشتی سوریه تاکید کرده است باب مصالحه و راه های غیرنظامی در هر لحظه حتی به هنگام عملیات نظامی باز است، زیرا کسانی که در غوطه شرقی هستند، هم‌وطنان و فرزندان ما هستند که از سوی افراد مسلح مرتبط با طرح‌های سعودی و قطری و فکر تکفیری به گروگان گرفته شده اند.
احمد منیر درباره خبرهایی مبنی بر نظارت روسیه بر تلاش‌های آشتی در غوطه شرقی پیش از آغاز عملیات نظامی، گفت: طی دو سال گذشته که طرف روسی و دفتر آشتی در «حمیمیم» فعال بوده، روسیه تضمین کننده هر نوع توافق آشتی می باشد.
وی درباره گزینه های احتمالی برای غوطه شرقی و احتمال اخراج افراد مسلح و انتقال آن ها به ادلب اظهار داشت: سناریویی که درباره غوطه غربی اجرا شد، درباره غوطه شرقی هم اجرا خواهد شد. هر کس سلاح خود را به نهادهای دولت و ارتش تسلیم کند، در امان بوده و وضعیتش از طریق فرمان عفو صادره از سوی رییس جمهوری سوریه حل و فصل خواهد شد، اما کسانی که بر حمل سلاح پافشاری کنند، راه به روی آنها باز است که به سمت ادلب یا هر منطقه ای که با توافق دولت انتخاب می کنند، رهسپار شوند.
جنجال بمباران هاجنگندههای ارتش سوریه و روسیه به منظور ریشه کن کردن تروریسم در غوطه شرقی، از سه شنبه شب گذشته مراکز جبهه النصره در غوطه را بمباران می کنند. این بمباران ها به منظور اعمال فشار میدانی بر تروریست ها و تسهیل عملیات زمینی ارتش سوریه و متحدانش برای بازپس گیری غوطه شرقی انجام می گیرد.
رسانه های ضد سوریه جنجال زیادی راه انداخته و طی یک عملیات روانی حساب شده، ادعا کرده اند جنگنده های سوریه و روسیه شهروندان بی گناه غوطه شرقی را هدف قرار می دهند. به گفته رویترز، منطقه غوطه شرقی برای پنجمین روز متوالی تحت بمباران قرار گرفته و در اثر آن ۳۰۰ نفر کشته شده اند. این خبرگزاری به نقل از گروه‌های امدادی، جنگنده‌های روسیه و سوریه را به بمباران بیمارستان ها و اهداف غیرنظامی در غوطه شرقی متهم کرد.
چنین جنجال تبلیغاتی در سال 2013 نیز درباره حملات شیمیایی در غوطه شرقی صورت گرفته بود. هدف جبهه ضدسوری زیر سوال بردن دولت سوریه و متحدانش و معرفی آن ها به عنوان جنایتکاران جنگی است تا بدین وسیله مشروعیت نظام سوریه را نزد افکار عمومی خدشه دار کرده و به زعم خود زمینه سقوط آن را فراهم سازند.
در سطح رسمی نیز کشورهای غربی و برخی از کشورهای عربی، حملات ارتش سوریه به غوطه شرقی را به شدت محکوم کرده اند. دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا با فضاحت بار خواندن عملکرد ایران و روسیه در سوریه، درگیری ها در غوطه شرقی را یک بحران انسانی خفت بار توصیف کرده است.
کاخ سفید هم طی بیانیه ای ضمن اشاره به حمایت ایران و روسیه از نظام سوریه، حملات به غوطه شرقی را محکوم کرد. از طرفی، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، خواستار پایان قتل عام در غوطه شرقی شد و نظام سوریه را به خاطر هدف قرار دادن مردم خودش محکوم کرد.
ایمانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه، نیز خواستار برقراری آتش بس در غوطه شرقی شد و گفت: فرانسه خواهان آتش بس در غوطه شرقی برای اطمینان از تخلیه غیرنظامیان است. این یک امر ضروری است.
در سطح منطقه، روزنامه الشرق الاوسط به نقل از یک مقام مسئول در وزارت خارجه عربستان، از نگرانی عمیق عربستان از ادامه حمله به غوطه شرقی خبر داد. این منبع خواستار توقف خشونت و ارسال کمک های انسانی به غوطه شد.
مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه هم تاکید کرد که ایران و روسیه باید اقدامات خشونت آمیز رژیم سوریه را در غوطه شرقی متوقف کنند.
نشست شورای امنیتنشست اضطراری شورای امنیت که به درخواست روسیه از عصر پنجشنبه آغاز شده بود با گفتگو بر سر پیش نویش قطعنامه ای که کویت و سوئد آن را تهیه کرده بودند، ادامه یافت، اما تاکنون چند بار رای گیری نهایی بر سر آن به تاخیر افتاده است.
نماینده روسیه در شورای امنیت اعلام کرد که با پیش‌نویس ارائه شده از سوی سوئد و کویت موافق نیست. این پیش نویس یک آتش‌بس ۳۰ روزه را در سوریه پیش‌بینی کرده است تا امدادگران بتوانند به مناطق گرفتار در محاصره نیروهای دولتی سوریه و حامیان آن کمک های بشردوستانه برسانند.
روسیه خواستار اصلاحاتی در متن قطع نامه شده است، اما کشورهای غربی، مسکو را به اتلاف وقت و فرصت فراهم کردن برای ارتش سوریه در سرکوب شورشیان در غوطه شرقی متهم می کنند.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت کشورش موافق آتش بس ۳۰ روزه است، اما این آتش بس نباید شامل مبارزه با جریان تروریستی داعش و جبهه النصره شود. به گفته لاوروف، این گروه‌ها با موشک و خمپاره به محلات مسکونی دمشق حمله می کنند.
دیمتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین هم در پاسخ مواضع مقامات غربی گفت: آن‌هایی که از تروریست ها حمایت می کنند، مسئول وضعیت غوطه هستند. نه روسیه، نه سوریه و نه ایران، هیچ‌کدام جزء کشورهای حامی تروریسم نیستند، بلکه آن ها در حال جنگ با تروریست‌ها در غوطه شرقی و دیگر مناطق سوریه هستند.
در حالی که آمریکا، انگلیس و فرانسه خواستار تصویب فوری قطع نامه پیشنهادی سوئد و کویت هستند، استفان دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در سوریه هم خواستار دسترسی فوری و بدون قید و شرط تیم های امدادی به غوطه شرقی، بلافاصله پس از آغاز آتش بس شده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد هم اوضاع در غوطه شرقی را فاجعه بار خوانده و گفته است این ناحیه هم اکنون «جهنم روی زمین» است.
موضع ایرانموضع جمهوری اسلامی ایران نسبت به بحران سوریه کاملا روشن است. ایران قائل به حمایت از دولت مشروع سوریه در برابر گروه های تروریستی و بازگرداندن ثبات و آرامش به این کشور است. در سطح رسمی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کرد ایران تماس هایی با سوریه، روسیه و ترکیه برای پایان دادن به بحران انسانی در غوطه شرقی برقرار کرده است. مسلما دفاع از حفظ جان غیرنظامیان امر مهمی است که همه طرف ها باید آن را در نظر داشته باشد.
عباس عراقچی ضمن ابراز نگرانی از وضعیت وخیم غوطه شرقی، تاکید کرد اولویت حل بحران در سوریه گزینه سیاسی است. وی در عین حال اوضاع سوریه را بسیار پیچیده توصیف کرده و گفته است هراس از جنگ در منطقه دیده می شود.
جمع بندی و دورنمابا توجه به موفقیت هایی که ارتش سوریه و متحدانش علیه داعش و سایر گروه های تروریستی در شرق، شمال و شمال غرب سوریه به دست آورده اند، اکنون نوبت به گلوگاه پایتخت، موسوم به غوطه شرقی رسیده است تا از لوث تروریست ها پاکسازی شود. رهایی غوطه شرقی از دست ترویست ها، به مثابه فروریختن آخرین دژ آن ها و بر باد رفتن رویای تصرف پایتخت خواهد بود.
در این میان، سناریوی جبهه ضدسوری با محوریت کشورهای غربی-عربی، ایجاد موج تازه ای از جنجال رسانه ای ـ تبلیغاتی علیه سوریه و متحدانش است. اتهام زنی به دمشق، تهران و مسکو در اقدامات ضد بشری علیه شهروندان غیرنظامی در غوطه شرقی، شاه بیت اصلی این سناریو است تا بلکه مانع سقوط تروریست ها و آزادی غوطه شرقی شوند.
این سیاست، پیشتر نیز در جبهه های مختلف نبرد در سوریه به کار گرفته شده بود. ادعای کشتار غیرنظامیان در غوطه شرقی در حالی مطرح می شود که هم اکنون هزاران عنصر تکفیری در این منطقه حضور دارند؛ عناصری که به دلیل ناتوانی در مقابله با نیروهای ارتش سوریه و مقاومت، غیرنظامیان را سپر انسانی خود قرار داده تا مانع پیشروی ارتش شوند، با وجود این باید سعی شود نهایت تلاش ها برای دفاع از جان غیرنظامیان صورت گیرد تا این منطقه با کمترین تلفات از شرّ تروریست ها آزاد شود.
به رغم تلاش تروریست ها برای حفظ غوطه شرقی و حمایت های گوناگون حامیان غربی و عربی آن ها، اما سرنوشت آنان کاملا معلوم است. گروه های تروریستی راهی جز تسلیم در غوطه شرقی ندارند و غوطه شرقی نیز دیر یا زود به مجموعه مناطق راهبردی آزادشده در سوریه ملحق خواهد شد./