سفر اخیر محمدبن سلمان، ولی عهد عربستان سعودی به انگلیس توجه محافل مختلف را خود جلب کرده است. علاوه بر مناسبات دیپلماتیک و روابط تجاری، نکته قابل توجه آن که بن سلمان در پایان این سفر، یادداشت تفاهمی را برای خرید جنگنده‌های تایفون از انگلیس به ارزش ۱۰ میلیارد پوند (حدود ۱۴ میلیارد دلار) به امضا رساند. دربارهاین قرارداد، دو طرف سال‌ها در حال مذاکره بودند تا این که سرانجام با سفر ولیعهد عربستان سعودی به لندن، توافق اولیه فروش جنگنده های تایفون به عربستان امضا شد.
به نظر می رسد میان کشورهای غربی تولید کننده سلاح، بار دیگر رقابت سختی جهت تصاحب بازارهای منطقه و خصوصا کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس درگرفته است. جنگ یمن نیز که غرب هیچ تمایلی به پایان آن ندارد، عامل محرکی برای فروش سلاح به عربستان سعودی و امارات است، به همین دلیل سازمان عفو بین الملل، قرارداد تسلیحاتی عربستان و انگلیس برای خرید جنگنده های تایفون را ریختن بنزین در آتش بحران یمن دانست. همچنین حزب کارگران انگلیس و برخی نهادهای مخالف فروش اسلحه نیز این قرارداد را محکوم کردند، اما وزیر دفاع انگلیس از این قرارداد دفاع کرده و سفر ولیعهد عربستان به این کشور را صفحه جدیدی در روابط دو کشور توصیف کرد.
در دیدار بن سملمان با مقامات انگلیسی، روابط دوجانبه، همکاری‌های راهبردی میان دو کشور و راه‌های تقویت آن به ویژه در بخش دفاعی و نظامی، فرصت‌های موجود در افق چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان و نیز تحولات خاورمیانه و جهان و موضوع به اصطلاح مبارزه با تروریسم و افراط گرایی بحث و بررسی شد.
در بیانیه مشترک دو کشور بر حمایت انگلیس از رویکرد چشم انداز ۲۰۳۰ ریاض تاکید شده و آمده است، عربستان هم‌پیمان راهبردی در منطقه خاورمیانه برای انگلیس است. دو طرف همچنین بر حل سیاسی بحران یمن بر اساس طرح شورای همکاری خلیج فارس و ساز و کار‌های اجرایی آن و نتایج گفت وگو‌های ملی یمن و قطعنامه ۲۲۱۶ شورای امنیت تاکید و مدعی شدند چنین راه حلی امنیت یمن و یکپارچگی این کشور را تضمین خواهد کرد.
تاکید بر راه حل سیاسی در یمن در حالی صورت می گیرد که عربستان با استفاده از تسلیحات غربی، همچنان یمن را آماج حملات و تجاوزات خود قرار می دهد و پرونده این کشور در ارتکاب جنایات جنگی و نقض حقوق بشر در یمن کاملا سیاه است.
علاوه بر این، در بیانیه دو طرف بر پایبندی انگلیس به ارائه تجربیات خود به عربستان در اجرای اصلاحات و آغاز شورای مشارکت راهبردی سالانه برای گفت وگو و پایبندی مشترک دو طرف به مشارکت بلندمدت برای حمایت از چشم انداز ۲۰۳۰ تاکید شده است.
در عرصه تجاری، در سفر سه روزه ولیعهد عربستان قراردادهایی به ارزش دو میلیارد دلار امضا شده که البته جزئیات آنها اعلام نشده است. همچنین دو طرف توافق کرده اند که در سال های آینده تا ۹۰ میلیارد دلار مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری متقابل انجام دهند.
با این وضعیت جای سوال است که اهداف عربستان و انگلیس از تقویت مناسبات و امضای حجم بالای قراردادهای مختلف چیست؟به طور طبیعی عربستان سعودی که متحد سنتی انگلیس است، پس از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، رابطه ای متفاوت با این کشور خواهد داشت. آغاز توسعه روابط دو طرف برمبنای همکاری های نزدیک امنیتی و نظامی است و البته انگلیس قصد دارد آن را به کلیه مناسبات تجاری و اقتصادی گسترش دهد.
از طرفی، انگلیس پس از خروج از اتحادیه اروپا به یک متحد مطمئن، پول و بازار غنی نیاز دارد و بدیهی است که عربستان سعودی در صدر اولویت های این کشور قرار دارد. در این میان، فروش میلیاردها پوند سلاح به عربستان، معامله ای است که به گفته مقامات انگلیس تامین کننده ده ها هزار شغل در داخل انگلیس است.
تحرکات ولیعهد سعودی مبنی بر اصلاحات و باز کردن فضای فرهنگی در داخل عربستان نیز موضوعی است که لندن را نسبت به توسعه روابط با سعودی ترغیب کرده است.
مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران هم که مدت هاست در دستور کار سیاست خارجی ریاض قرار گرفته، از حمایت انگلیس برخوردار است. به همین دلیل عربستان از کمک ها و مشورت های کارشناسان انگلیسی جهت مقابله با آن چه تهدیدات ایران می خواند، استقبال می کند.
ولیعهد عربستان از یک سو به دنبال کسب حمایت جهانی جهت اصلاحات اقتصادی و فرهنگی داخلی است و از سوی دیگر می خواهد به سرمایه گذاران بین المللی، برای حضور در این کشور اطمینان خاطر دهد.
با این همه روند مناسبات انگلیس و سعودی خالی از چالش و مشکلات نخواهد بود. از یک سو قراردادهای سنگین تسلیحاتی اعتراض رقبای غربی و نیز سازمان هایی مانند سازمان عفو بین الملل را برانگیخته است و حملات سعودی به یمن توسط تسلیحات انگلیسی، وجهه دو طرف را نزد افکار عمومی جهان به شدت زیر سوال خواهد برد.
از سوی دیگر پروسه اصلاحات در داخل عربستان که توسط ولیعهد خام سعودی رهبری می شود، با موانع جدی در داخل مواجه است. شتاب در اجرای اصلاحات در جامعه سنتی و محافظه کار سعودی بیش از آن که نتایج مثبت داشته باشد، پیامدهای منفی خواهد داشت. این در حالی است که اصلاحات اقتصادی و فرهنگی در عربستان بدون اصلاحات سیاسی (آزادی و دموکراسی) یک راهکار بنیادین نیست و قطعا با مشکلات و موانع متعددی مواجه خواهد شد.
موضوع مقابله با جمهوری اسلامی ایران نیز برای سعودی ها کار ساده ای نیست. طی سال های اخیر، عربستان در پرونده های مختلف منطقه ای اعم از عراق، سوریه، یمن، لبنان و... در برابر محور مقاومت، متحمل شکست های سختی شده است. ریاض گمان می کند با تکیه بر پشتیبانی های سیاسی و تسلیحاتی غرب، خصوصا انگلیس و آمریکا، قادر به هماوردخواهی با جمهوری اسلامی ایران است، اما غافل از آن است که قدرت های غربی تنها در پی تامین اهداف و منافع خود در منطقه هستند و از این رو تکیه بر آن ها حاصلی جز ناکامی و درماندگی ندارد./