احیا دوباره کارت سوخت

پایگاه بصیرت / گروه اقتصادی/ میلاد نوربخش

بنزین عامل اصلی همه دردسرها در وزارت نفت شده، دردسری که با حذف کارت سوخت در سال‌های اخیر تشدید نیز شده است.

نزدیک به یک دهه پیش دولت وقت برای کنترل میزان مصرف بنزین و مبارزه با قاچاق سوخت  طرحی به نام «کارت سوخت» را اجرا کرد. در آن زمان برای به وجود آوردن بسترهای رصد میزان مصرف هر خودرو در جایگاه‌های سوخت سراسر کشور فناوری کارت‌خوانی نصب شد که طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حدود 100 میلیون دلار هزینه داشت.

بر اساس این طرح هر خودرو با تشخیص میزان نیاز آن مقدار محدودی بنزین با قیمت عادی دریافت می‌کرد و اگر از سقف معین شده احتیاج به بنزین بیشتری داشت باید پول بیشتری پرداخت می‌کرد.

در نتیجه این طرح در 5 سال حدود 20 میلیارد دلار (تا پایان سال 1390) صرفه‌جویی در مصرف بنزین صورت گرفت. در کنار این موضوع از قاچاق بنزین هم به کشورهای اطراف جلوگیری شد.

با روی کار آمدن دولت یازدهم به یک باره کارت سوخت حذف شد، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت با این استدلال که کارت سوخت مانند کوپن است و نوعی بازگشت به عقب به حساب می‌آید، بنزین را تک نرخی کرد و دیگر اجازه استفاده از کارت سوخت را نداد. 

با این وجود در اسفندماه سال 95 مجلس شورای اسلامی طی مصوبه‌ای بر لزوم استفاده از کارت سوخت تاکید کرد اما با وجود مصوبه نمایندگان، مردم در حال حاضر از کارت سوخت تنها به عنوان سوییچ در مراکز سوخت‌رسانی استفاده می‌کنند و این کارت‌ها کارایی اصلی خود را ندارند.

 

در کنار این مسائل با رد پیشنهاد افزایش قیمت بنزین توسط مجلس شورای اسلامی برای سال 97 ، بنزین ایران نسبت به کشورهای همجوار ارزان‎تر می‌ماند و با توجه به نبود سازوکار محدود‌ساز مصرف، احتمال قاچاق سوخت قوت می‌گیرد. 

باید در نظر داشت که مصرف بنزین در سال 96 به میانگین روزانه 85 میلیون لیتر در روز رسیده که اگر همین روند در سال 97 هم ادامه داشته باشد، مصرف بنزین در کشور به بیش از 100 میلیون لیتر در روز می‌رسد.  

این افزایش در حالی است که توان داخلی تولید بنزین در ایران معادل روزانه 60 میلیون لیتر است و این یعنی افزایش مصرف بنزین به بیش از این رقم مساوی با خروج ارز برای واردات است.

دولت باید سعی کند با اجرای یک سیاست کنترلی مانع از افزایش مصرف بنزین در کشور شود. در حال حاضر برای این موضوع دو راه پیشنهاد می‌شود اول افزایش قیمت بنزین و دوم دو نرخی کردن بنزین با کارت سوخت که با توجه به عدم کشش مردم برای افزایش قیمت، روش دوم عملی‌تر است. 

در همین باره محمد دهقان عضو کمیسون تلفیق، گفت: راه کنترل قاچاق و کاهش مصرف بنزین این نیست که به یکباره قیمت آن افزایش پیدا کند. معتقیدم باید برای مصارف بالاتر از متوسط جامعه مالیات اخذ شود. به وسیله این مالیات می‌توان مصرف را کنترل کنیم.

وی درباره علت اصلی افزایش مصرف بنزین درسال‌های اخیر، گفت: مهمترین ثمره‌ای که کارت سوخت داشته است، کنترل قاچاق بود که مصرف بنزین را به روزی حدود ۶۰ میلیون لیتر رساند. اما در سال‌های اخیر  با حذف کارت سوخت، مصرف بنزین روند روبه رشدی داشته است و  مصرف به بیش از ۸۰ میلیون لیتر در روز رسیده است که با توجه به تجربه و آماری از گذشته وجود داشته است بخش زیادی از این افزایش مصرف به افزایش قاچاق بنزین مربوط است.

رحیم زارع، هم با نظری مشابه دیدگاه‌های دهقان معتقد است تنها راه کنترل مصرف بنزین استفاده از کارت سوخت است. 

وی در این باره در یک برنامه تلوزیونی، گفت: مصرف بنزین 75 درصد از مردم بیشتر  از ۸۰ لیتر در ماه نیست، اگر به این افراد با همین قیمت فعلی بنزین بدهیم و برای ۲۵ درصد مابقی جامعه یعنی کسانی که بیش از ۸۰ لیتر در ماه مصرف می کنند، افزایش قیمت بنزین شاید تا ۲ هزار تومان برای هر لیتر داشته باشیم تقریباً حدود ۷ تا ۸ هزار میلیارد تومان درآمد نصیب دولت می‌شود. اگر قیمت برق و گاز هم با مدل مشابه ای افزایش دهیم، مجموعاً دولت حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار میلیارد تومان درآمد کسب می‌کند.

زارع در نهایت افزود: ما اگر می خواهیم به تولید و اشتغال کمک کنیم، قیمت حامل‌های انرژی برای صنعت را ثابت نگه داریم و برای پرمصرف‌ها افزایش دهیم. در این روش ضمن اینکه تورم ایجاد نمی‌شود بلکه شاهد هدفمند شدن و درست مصرف کردن انرژی خواهیم بود. 

حسن بهرام‌نیا، درباره نحوه مدیریت مصرف بنزین در کشور گفت: کارت سوخت در چرخه اقتصادی کشور  امری ضروری است، کارت سوخت مزایای بسیاری در رونق اقتصادی و شفاف سازی منابع مالی کشور و زندگی معیشتی مردم داشت. بطوریکه تعیین میزان مصرف سوخت، کاهش واردات و قاچاق سوخت از جمله آن بوده است.

وی تصریح کرد : کنترل ورود و خروج سوخت از کشور، بررسی میزان و نحوه عرضه سوخت در جایگاه‌ها و عرضه آن به افراد بنا بر مشخصات خودرو، تعیین میزان مصرف مورد نیاز سالانه یا ماهانه صاحبان خودروها وکنترل قیمت سوخت از دیگر مزایای آن بود.

این عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، گفت: احیای دوباره کارت سوخت موجب می‌شود تا مانعی بر سر راه دلالان ایجاد شود و جلوی قاچاق آن گرفته شود.

هدایت‌الله خادمی با بیان اینکه در گذشته سامانه هوشمند سوخت و سهمیه بندی در کشور اجرا شد که موجب مدیریت و شفاف شدن میزان مصرف شد، گفت: قبل از اجرای کارت سوخت زمانی که تانکری به یک جایگاه وارد می شد، می توانست به صورت دفتری آن را ثبت کند اما بدون اینکه سوخت را تخلیه کند، آن را به سمت مرز بفرستد.

نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره قابلیت های سامانه هوشمند سوخت، گفت: پس از اجرای سامانه علاوه بر اینکه مشخص می شد یک تانکر در چه جایگاهی سوخت را تخلیه کرده است، مشخص بود که این سوخت، در چه خودرویی نیز استفاده شده است. پس از این اتفاق، مصرف سوخت واقعی شد و به تبع آن قاچاق نیز کمتر شد.

اگر کارت سوخت نبود واردات سوخت ۵ برابر میزان کنونی بود

وی با یادآوری این نکته که در سال های بعد از اجرای طرح، تعداد خودروها نیز افزایش یافت، گفت: با وجود این افزایش، میزان رشد مصرف کمتر شد. پس از اجرای این سامانه، میزان واردات کشور به ۹ میلیون لیتر در روز کاهش پیدا کرد در حالی که مطابق محاسبات، اگر این طرح اجرا نمی شد میزان واردات به ۵۰ تا ۶۰ میلیون لیتر در روز می رسید.

این نماینده مجلس با تاکید بر این نکته که قیمت سوخت در ایران با کشورهای همسایه متفاوت است، گفت: علیرغم اینکه در حال حاضر قیمت بنزین در ایران به قیمت فوب نزدیک شده است اما کماکان بنزین داخلی از یارانه برخوردار است و تفاوت قیمت با همسایگان، زمینه را برای قاچاق فراهم می کند.

وی با اشاره به اینکه میزان قاچاق احتمالی سوخت در کشور نیز به عنوان مصرف داخلی به حساب می آید، گفت: این افزایش مصرف موجب افزایش واردات می شود و نهایتا بهشتی را برای واردکنندگان و قاچاقچیان سوخت در کشور ایجاد می کند.

وی در مورد راه های دیگر کنترل مصرف، گفت: یکی دیگر از راه ها افزایش قیمت سوخت است ولی با توجه به اینکه در این افزایش محدودیت داریم و نمی توانیم قیمت را نسبت به تمام همسایگان بالاتر ببریم، بنابراین می توان گفت که زمینه قاچاق در این مورد نیز کماکان باقی می ماند.

امید است مسئولان وزارت نفت با در نظر گرفتن منافع ملی استفاده از کارت سوخت و با توجه به مصوبه مجلس پس از یک سال به قانون استفاده از کارت سوخت اهتمام بورزند.